Trong nghiên cứu vừa công bố trên tạp chí Nature ngày 10-9, các nhà khoa học NASA cho thấy cấu trúc đá do xe tự hành Perseverance thu thập tại miệng hố Jezero chứa bằng chứng thuyết phục nhất từ trước đến nay về khả năng tồn tại sự sống cổ xưa trên sao Hỏa. Đây được xem là bước tiến gần nhất trong hành trình giải mã câu hỏi: Liệu hành tinh Đỏ từng có sự sống hay không?

Khu vực Bright Angel, nằm ở rìa phía tây miệng hố Jezero, được Perseverance thám hiểm trong năm 2024. Tại đây, tàu đã phát hiện khối đá Cheyava Falls nổi bật với các đốm vòng tròn nhỏ được đặt tên "leopard spots" và các chấm xanh li ti "poppy seeds" ẩn trong nền bùn đỏ. 

Phân tích chi tiết cho thấy chúng chứa khoáng chất vivianite (photphat sắt) và greigite (sulfua sắt), các hợp chất thường gắn liền với hoạt động trao đổi chất của vi sinh vật trên Trái đất.

Điểm đáng chú ý, theo nghiên cứu mới, là quá trình hình thành các khoáng chất này dường như liên quan đến phản ứng oxy hóa - khử (redox reaction). Trên Trái đất, những phản ứng này thường do vi sinh vật kích hoạt khi tiêu thụ chất hữu cơ và tạo ra năng lượng, để lại khoáng chất như sản phẩm phụ, tương tự cách sinh vật ăn thức ăn và thải ra chất thải.

Trong khối Cheyava Falls, Perseverance khoan được mẫu lõi Sapphire Canyon, dài chỉ bằng ngón tay út người lớn. Các lớp "leopard spots" trong mẫu lõi tiết lộ rìa ngoài chứa photphat sắt tối màu, còn lõi trong lại giàu khoáng sulfua sắt. 

Đây là lần đầu tiên các quá trình hóa học phù hợp với nguồn gốc sinh học được quan sát trên sao Hỏa, dù chưa phải bằng chứng tuyệt đối.

Nghiên cứu cho thấy Jezero không chỉ từng là một lòng sông hay hồ cổ, mà còn có thể đã là môi trường cho vi sinh vật phát triển. Nếu kết quả được xác nhận, điều này đồng nghĩa hai hành tinh Trái đất và sao Hỏa từng có những cộng đồng vi sinh sử dụng cùng một cơ chế năng lượng trong quá khứ xa xôi, hé lộ quy luật tiến hóa phổ quát của sự sống trong vũ trụ.

Tuy vậy, các nhà khoa học cũng thừa nhận cần nhiều bằng chứng hơn. Những phản ứng hóa học tương tự có thể hình thành không cần sự sống, chẳng hạn nhờ núi lửa. Nhưng theo dữ liệu hiện có, khu vực Bright Angel không từng chịu nhiệt độ cao cần thiết cho kịch bản này.

Để xác minh chắc chắn, các mẫu đá sao Hỏa phải được đưa về Trái đất để phân tích bằng thiết bị tiên tiến hơn. Dù vậy, kế hoạch Mars Sample Return của NASA đang đối mặt khó khăn ngân sách. Song song, Cơ quan Vũ trụ châu Âu dự kiến phóng rover Rosalind Franklin vào năm 2028 để khoan sâu hơn dưới bề mặt sao Hỏa, còn Trung Quốc cũng ấp ủ sứ mệnh đưa mẫu về vào thời điểm tương tự.

Cho đến nay, Perseverance đã thu thập tổng cộng 30 mẫu đá và đất kể từ khi hạ cánh xuống Jezero năm 2021. Sapphire Canyon hiện được coi là mẫu giàu tiềm năng nhất. Mỗi phát hiện mới không chỉ đưa con người tiến gần hơn đến việc trả lời câu hỏi về sự sống trên sao Hỏa, mà còn giúp mở rộng hiểu biết về khả năng tồn tại sự sống ở những hành tinh khác.

Nếu Cheyava Falls và Bright Angel thực sự chứa biosignature, đó sẽ là phát hiện mang tính cách mạng, khẳng định sao Hỏa từng có sự sống vi sinh vật và cho thấy sự sống trong vũ trụ có thể phổ biến hơn ta tưởng.

Hé lộ bất ngờ từ hậu quả động đất: Hy vọng tìm sự sống ngoài không gian

Một nhóm nhà khoa học Trung Quốc vừa phát hiện ra cơ chế giúp vi sinh vật tồn tại ở độ sâu lớn dưới lòng đất, nơi hoàn toàn không có ánh sáng Mặt trời.