Tiến sĩ (TS) Nguyễn Thị Thủy, giảng viên cấp cao ngành trí tuệ nhân tạo tại RMIT Việt Nam, hình dung hệ thống y tế năm 2050 sẽ thông minh, công bằng và bền vững, khi AI và robot là chìa khóa để cải thiện chẩn đoán, phòng ngừa và mở rộng dịch vụ ở những nơi còn hạn chế điều kiện chăm sóc.

Áp lực dồn lên hệ thống y tế

Hệ thống y tế Việt Nam đang trong giai đoạn chuyển mình. Trong khi các trung tâm đô thị hưởng lợi từ hạ tầng số và bệnh viện chuyên khoa, nhiều vùng nông thôn và những nơi có tài nguyên hạn chế vẫn thiếu nhân lực và dịch vụ y tế cơ bản. Sự phân hóa này là có thật, nhưng hoàn toàn có thể thay đổi.

Việt Nam mới bắt đầu ứng dụng AI trong y tế với các thử nghiệm về chẩn đoán hình ảnh, bệnh lao, ung thư và khám bệnh từ xa, song đã gặp thách thức về dữ liệu, hạ tầng, pháp lý và nhân lực.

Niềm tin vào AI cũng còn hạn chế. Dù vậy chuyển đổi đang diễn ra với các dự án do Quỹ Phát triển khoa học và công nghệ quốc gia tài trợ cùng các chương trình, dự án hợp tác quốc tế khác, từng bước đưa AI vào sàng lọc, chẩn đoán và mở rộng dịch vụ y tế từ xa đến nơi cần thiết.

Viễn cảnh ngành y tế vào năm 2050

Trong 25 năm tới, AI được kỳ vọng sẽ vượt khỏi vai trò hỗ trợ để trở thành đối tác chăm sóc sức khỏe chủ động. TS Thủy tin rằng khi kết hợp với điện toán lượng tử, robot và công nghệ ảnh siêu phổ, AI sẽ đưa ngành y tế tiến xa hơn nhiều so với hiện tại.

AI, điện toán lượng tử và robot được kỳ vọng sẽ giúp các giải pháp chăm sóc sức khỏe an toàn hơn, nhanh hơn, cá nhân hóa hơn và chi phí hợp lý hơn trong tương lai - Ảnh: Pexels

Điện toán lượng tử sẽ đẩy nhanh phát triển thuốc và điều trị cá nhân hóa, còn ảnh siêu phổ giúp chẩn đoán sớm, chính xác và không xâm lấn. Khi kết hợp với AI, những công nghệ này hỗ trợ theo dõi sức khỏe, dự báo nguy cơ và lên kế hoạch phòng ngừa tốt hơn. Robot sẽ tự động hóa thao tác lặp lại, hỗ trợ thủ thuật phức tạp, để bác sĩ tập trung vào chăm sóc người bệnh.

"Chúng ta không còn ở quá xa tương lai nơi bệnh viện ảo vận hành dựa trên AI cung cấp dịch vụ chăm sóc chất lượng từ xa. Nhưng công nghệ thôi là chưa đủ, cần đầu tư vào đào tạo, pháp lý và niềm tin để đảm bảo tiếp cận công bằng".

Bà nhấn mạnh AI nên là công cụ hỗ trợ, không thay thế con người, vì bác sĩ vẫn giữ vai trò trung tâm nhờ chuyên môn, sự thấu cảm, trách nhiệm và đạo đức.

Chuẩn bị hành trang cho tương lai

Để tận dụng tối đa tiềm năng AI, Việt Nam cần thay đổi mang tính hệ thống, từ đầu tư vào nhân lực, hạ tầng số, đổi mới sáng tạo, đến xây dựng khung pháp lý rõ ràng nhằm đảm bảo an toàn, quyền riêng tư và khả năng kết nối giữa các hệ thống.

Việc mở rộng hạ tầng số, đổi mới sáng tạo và giáo dục về AI sẽ là yếu tố then chốt giúp đảm bảo khả năng tiếp cận các dịch vụ y tế tiên tiến công bằng cho tất cả mọi người trên khắp Việt Nam - Ảnh: Pexels

Nếu không hành động sớm, AI trong y tế có thể trở thành đặc quyền của người có điều kiện. Việt Nam cần quỹ quốc gia hỗ trợ đổi mới, triển khai công nghệ tại các vùng "trũng" về nguồn lực, và cập nhật chính sách bảo hiểm để chi trả cho khám, chẩn đoán có hỗ trợ AI. Doanh nghiệp và hợp tác quốc tế cũng cần chung tay mở rộng tiếp cận.

Theo TS Thủy, con người là yếu tố quyết định thành công của chuyển đổi số y tế. Việt Nam cần hiện đại hóa đào tạo cho cả lĩnh vực y tế và công nghệ, với chương trình liên ngành như AI, tin học y tế và sức khỏe tâm thần số, kết hợp với nghiên cứu ứng dụng. "Chúng ta cần nỗ lực toàn xã hội để AI trong y tế không chỉ dành cho thiểu số", bà nói.

Điều khiến bà hào hứng nhất là tiềm năng của AI trong việc giúp chăm sóc sức khỏe trở nên dễ tiếp cận hơn, phòng ngừa hiệu quả hơn và cá nhân hóa hơn. "Nếu được chọn một công nghệ để triển khai ngay hôm nay, tôi sẽ chọn nền tảng chăm sóc sức khỏe sử dụng AI, phục vụ cho những cộng đồng còn khó khăn".