Tiến sĩ Bùi Xuân Minh, trưởng nhóm nghiên cứu thiết kế bán dẫn và công nghiệp 4.0 tại Đại học RMIT Việt Nam, nhận định đây là thời điểm then chốt để đất nước tăng cường khả năng làm chủ các công nghệ trọng yếu và thúc đẩy quá trình chuyển đổi công nghiệp.

Thoát khỏi vai trò lắp ráp

Việt Nam hiện đã trở thành điểm đến của nhiều tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới như Intel, Samsung, Qualcomm.

TS Minh phân tích: "Chúng ta vẫn chưa có nhà máy chế tạo tấm bán dẫn trong nước khiến hạn chế khả năng tiến vào các phân khúc có giá trị gia tăng cao như thiết kế chip và sản xuất tiên tiến".

Việt Nam còn đối mặt với tình trạng thiếu hụt nhân lực chất lượng cao, hạ tầng nghiên cứu và hệ thống hậu cần chuyên biệt, từ nguồn điện ổn định đến nguyên liệu đạt chuẩn sản xuất chip.

Dẫu còn nhiều rào cản, động lực phát triển đang ngày càng rõ rệt. Việc thành lập Ban chỉ đạo quốc gia do Thủ tướng đứng đầu, cùng kế hoạch chiến lược đào tạo 50.000 kỹ sư bán dẫn từ nay đến năm 2030 thể hiện cam kết mạnh mẽ từ cấp cao nhất.

"Chúng ta đang bước vào giai đoạn mang tính quyết định. Với các động thái đúng đắn ngay từ bây giờ, Việt Nam có thể trở thành thế lực đáng gờm trong cuộc đua bán dẫn ở khu vực Đông Nam Á".

Kiến tạo sức mạnh công nghệ Việt đến năm 2050

Ngành công nghiệp bán dẫn đóng vai trò là động lực thúc đẩy tiến bộ công nghệ hiện đại, tạo nền đổi mới trong các lĩnh vực như AI, Internet vạn vật, điện toán biên và đám mây, viễn thông, ô tô và thiết bị điện tiêu dùng.

Dẫu còn nhiều thách thức vẫn đang tiếp diễn, ngành công nghiệp bán dẫn Việt Nam vẫn đang có những bước tiến vững chắc - Ảnh: Unsplash

Cơ hội của Việt Nam nằm ở xu hướng đa dạng hóa chuỗi cung ứng. Trong bối cảnh căng thẳng địa chính trị buộc doanh nghiệp phải tìm kiếm lựa chọn thay thế cho Trung Quốc và Đài Loan, Việt Nam đang nhanh chóng nắm bắt cơ hội.

"Chúng ta chứng kiến đầu tư nhiều hơn vào nghiên cứu và phát triển (R&D), chứ không chỉ dừng ở lắp ráp", TS Minh chia sẻ.

Các tập đoàn như Synopsys, Renesas và Marvel đang đẩy mạnh hoạt động R&D trong nhiều lĩnh vực, từ thiết bị y tế đến trung tâm dữ liệu.

Nhiều công nghệ tiên phong cũng đang được chú ý, trong đó có điện toán bộ nhớ - một giải pháp giúp giảm đáng kể mức tiêu thụ năng lượng của phần cứng AI, và phát triển chip lượng tử cho các lĩnh vực như mật mã học và dược phẩm.

Công cụ thiết kế chip từ những tập đoàn như Cadence, Synopsys và Siemens cũng đang tái định nghĩa tốc độ và hiệu quả chi phí trong quá trình chế tạo chip.

Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi sẽ không tự động diễn ra. Ông cảnh báo rằng đây là cuộc chơi đầy rủi ro. "Nếu không đầu tư thực chất vào nhân lực, hạ tầng và bảo vệ sở hữu trí tuệ, chúng ta có nguy cơ bỏ lỡ mất cơ hội vàng".

Lắp ráp nên tương lai bán dẫn Việt Nam

Chính phủ cần đóng vai trò dẫn dắt trong xây dựng chính sách ưu đãi và hạ tầng kỹ thuật.

"Ngoài ưu đãi thuế, trợ cấp và tài trợ vốn nhằm thu hút đầu tư vào R&D và phát triển bán dẫn, chúng ta cần đầu tư vào nhà máy chế tạo bán dẫn quốc gia, đồng thời nâng cao độ tin cậy của hệ thống điện, nước và hạ tầng logistics để hỗ trợ các hoạt động R&D và sản xuất bán dẫn công nghệ cao", TS Minh nhấn mạnh.

Các khung pháp lý về bảo vệ sở hữu trí tuệ và các thỏa thuận chuyển giao công nghệ với những tập đoàn hàng đầu như TSMC hay GlobalFoundries cũng đóng vai trò then chốt không kém.

Theo TS Minh, chặng đường 25 năm tới của ngành bán dẫn Việt Nam vừa là cơ hội đầy hứa hẹn, vừa là ưu tiên cấp thiết - Ảnh: Unsplash

Doanh nghiệp đang nằm ở tâm điểm, đặc biệt là các công ty trong nước. "Thúc đẩy hợp tác giữa doanh nghiệp Việt như Viettel hay FPT với các tập đoàn bán dẫn hàng đầu thế giới là yếu tố quyết định để thúc đẩy chuyển giao tri thức và tiến bộ công nghệ".

Ngoài ra, cần đặt trọng tâm vào giáo dục. "Chúng ta cần tích hợp các môn học như thiết kế vi mạch, vi điện tử và vật lý bán dẫn vào chương trình đào tạo.

Nhưng quan trọng hơn, cần xây dựng mối liên kết chặt chẽ giữa giới học thuật và doanh nghiệp để đào tạo ra nguồn nhân lực sẵn sàng cho công việc thực tế", ông nói.

Với TS Minh, con đường phía trước vừa hứng khởi, vừa mang tính cấp thiết. "Chúng ta đang có đà phát triển. Giờ là lúc biến khát vọng thành hành động".

Ngành bán dẫn Việt Nam có thể không dịch chuyển rầm rộ như các công nghệ khác nhưng lại mang ý nghĩa sống còn.

Chính những con chip nhỏ bé có thể trở thành động lực tạo nên những bước chuyển lớn cho tương lai số của đất nước.