Theo Hãng tin Reuters ngày 20-11, kế hoạch của Mỹ bán tiêm kích tàng hình F-35 cho Saudi Arabia đang thu hút sự chú ý lớn khi Washington khẳng định phiên bản Riyadh nhận được sẽ kém tiên tiến hơn mẫu mà Israel đang sử dụng, nhằm đảm bảo lợi thế quân sự của Tel Aviv tại Trung Đông.

Bảo đảm thế độc quyền của Israel

Cụ thể, ngày 18-11, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã công bố thương vụ giao máy bay chiến đấu F-35 trong tương lai và bán 300 xe tăng của Mỹ cho Saudi Arabia.

Tuy nhiên, giới chức nước này cho biết phiên bản F-35 được bán cho Saudi Arabia sẽ không được trang bị những khả năng tối tân như của phi đội Israel, bao gồm hệ thống vũ khí tích hợp nâng cao và thiết bị tác chiến điện tử.

Israel hiện là quốc gia có quyền tùy chỉnh độc nhất đối với F-35, trong đó có khả năng tự tích hợp hệ thống vũ khí và bổ sung các năng lực gây nhiễu radar cùng nhiều nâng cấp khác mà không cần Washington phê duyệt.

Dù vậy, lực lượng Không quân Israel vẫn phản đối thương vụ, cảnh báo rằng việc Mỹ bán F-35 cho Saudi Arabia có thể làm suy giảm ưu thế trên không vốn được xem là tối quan trọng đối với an ninh quốc gia của Tel Aviv.

Israel đã vận hành F-35 khoảng 8 năm qua và hiện sở hữu hai phi đội, với phi đội thứ ba đang trong quá trình đặt mua. Trong khi đó, Saudi Arabia chỉ có thể nhận tối đa hai phi đội và thời điểm bàn giao còn cách nhiều năm.

Thách thức phê chuẩn

Theo chuyên gia Douglas Birkey của Viện nghiên cứu Hàng không vũ trụ Mitchell, ngay cả khi sở hữu F-35, Riyadh gần như chắc chắn không được tiếp cận tên lửa AIM-260 - dòng vũ khí không đối không thế hệ mới có tầm bắn hơn 120 dặm, được xem là công nghệ nhạy cảm nhất gắn với nền tảng F-35. Loại tên lửa này nhiều khả năng chỉ được cung cấp cho Israel.

Các quan chức Mỹ khẳng định F-35 là dòng chiến đấu cơ được tùy chỉnh theo từng quốc gia và phi công. Mỹ hiện sử dụng phiên bản mạnh nhất, còn các nước khác nhận các biến thể khác nhau, song đều có điểm chung là bị giới hạn tính năng.

Điều này cũng đồng nghĩa rằng Washington có thể đảm bảo F-35 của Saudi Arabia, do Lockheed Martin sản xuất, yếu hơn về mặt công nghệ so với F-35 của Tel Aviv.

Trước khi thương vụ được hoàn tất, Mỹ sẽ tiến hành đánh giá "ưu thế quân sự định tính" (QME) - thủ tục nhằm bảo đảm mọi hợp đồng vũ khí giữa Washington và các nước khác không làm tổn hại đến ưu thế chiến lược của Israel.

Bên cạnh đó, hợp đồng bán vũ khí cho Saudi Arabia cũng cần sự phê chuẩn của Quốc hội Mỹ. Một quan chức nhận định sự ủng hộ mạnh mẽ dành cho Israel tại Quốc hội có thể khiến tiến trình phê chuẩn gặp trở ngại.

Quốc hội Mỹ chỉ có thể chặn thương vụ bằng một nghị quyết bác bỏ có đủ số phiếu vượt quyền phủ quyết của Tổng thống - tức cần 2/3 số phiếu ở cả hai viện, một ngưỡng được đánh giá là khó đạt.

Dù vậy, thương vụ được cho là có thể hỗ trợ các mục tiêu ngoại giao rộng lớn hơn. Giới chức Mỹ lưu ý Israel đang mong muốn đưa Saudi Arabia tham gia các Thỏa thuận Abraham nhằm thúc đẩy bình thường hóa quan hệ trong khu vực, cũng như tránh làm căng thẳng mối quan hệ giữa Tel Aviv với Tổng thống Trump.

Nếu được thông qua, thỏa thuận sẽ đưa Saudi Arabia vào nhóm quốc gia vùng Vịnh như Qatar và UAE - những nước cũng đề nghị mua F-35. Tuy nhiên, các thương vụ này vẫn đang bị đình trệ do bất đồng về thời hạn giao hàng, cấu hình kỹ thuật và lo ngại công nghệ rơi vào tay Trung Quốc.

Mỹ và Saudi Arabia ký thỏa thuận vũ khí lớn nhất lịch sử, gần 142 tỉ USD

Ngày 13-5, Tổng thống Mỹ Donald Trump và Thái tử kiêm Thủ tướng Saudi Arabia Mohammed bin Salman đã ký kết thỏa thuận quốc phòng khổng lồ mà Nhà Trắng gọi là thỏa thuận lớn nhất trong lịch sử, trị giá gần 142 tỉ USD.