Nhà văn Nguyễn Quang Lập: "Tôi lao động chữ nghiêm túc"

Việc mua bán bản quyền giữa các nhà văn và đơn vị xuất bản sách ở Việt Nam bắt đầu phổ biến và nghiêm túc từ năm 2004 - thời điểm Việt Nam gia nhập Công ước Berne về bảo vệ quyền tác giả. Ðã có không ít hợp đồng chuyển quyền sở hữu độc quyền toàn bộ tác phẩm của một tác giả. NXB Trẻ đi tiên phong với hợp đồng sử dụng toàn bộ tác phẩm của Sơn Nam, Toan Ánh, Nguyễn Ðổng Chi..., Công ty Phương Nam cũng ký hợp đồng độc quyền sử dụng tác phẩm của nhiều tác giả như Tô Hoài, Hoàng Cầm, Nguyễn Quang Sáng, Phạm Duy, Trần Văn Khê...

Tuy nhiên, trong giao dịch tác quyền đây đó vẫn phát sinh nhiều mâu thuẫn, mà lắm khi những vướng mắc bắt nguồn từ những giao dịch “bán lẻ” do tác giả tiến hành với một số đơn vị trước khi “bán sỉ” toàn bộ tác phẩm cho một đơn vị độc quyền.

Câu chuyện nhà văn Nguyễn Quang Lập và Công ty sách Phương Nam với NXB Thanh Niên xoay quanh tập truyện Nguyễn Quang Lập - truyện ngắn chọn lọc đang thu hút công chúng và giới làm sách là một ví dụ.

Câu chuyện bắt đầu từ việc nhà văn Nguyễn Quang Lập thỏa thuận với NXB Thanh Niên để xuất bản tập sách Nguyễn Quang Lập - tuyển tập truyện ngắn vào năm 2010, và đến năm 2012 lại tiếp tục thỏa thuận tái bản với tên Nguyễn Quang Lập - truyện ngắn chọn lọc. Với quyển Nguyễn Quang Lập - truyện ngắn chọn lọc, NXB Thanh Niên được quyền xuất bản và đã ra quyết định xuất bản từ trước tháng 8-2012. Ðến ngày 21-12-2012, nhà văn Nguyễn Quang Lập ký hợp đồng chuyển quyền độc quyền sử dụng toàn bộ tác phẩm của ông cho Công ty sách Phương Nam. Mới đây, ngày 30-7, Công ty sách Phương Nam phát thông cáo báo chí quy buộc NXB Thanh Niên vi phạm bản quyền đối với đơn vị này. Tuy nhiên trong thực tế, tập sách Nguyễn Quang Lập - truyện ngắn chọn lọc đã được in xong vào tháng 11-2012, và ngày 27-11-2012, trong email cung cấp địa chỉ để NXB Thanh Niên gửi sách biếu và nhuận bút, nhà văn Nguyễn Quang Lập đã thông báo với phía NXB Thanh Niên là từ nay không được in sách của ông nữa.

Dù vậy, tập sách Nguyễn Quang Lập - truyện ngắn chọn lọc đang lưu hành trên thị trường lại ghi trong khung lưu chiểu thời điểm in và nộp lưu chiểu là “năm 2013”. Ðây chính là cơ sở để Công ty sách Phương Nam phản ứng với NXB Thanh Niên. Trả lời vấn đề này, ông Thanh Bình - người đại diện NXB Thanh Niên trực tiếp giao dịch tác quyền với nhà văn Nguyễn Quang Lập vào năm 2012 - cho biết: Ðây là một cách ghi chệch thời điểm xuất bản, thay vì ghi cuối năm 2012, phía làm sách (trong trường hợp này là Công ty Minh Thành - liên kết xuất bản với NXB Thanh Niên) đã ghi qua năm 2013 với dụng ý để “kéo dài độ mới” của quyển sách - một thủ thuật của giới phát hành. Hành vi này không đúng với Luật xuất bản. Tuy nhiên, sự thật là nhà văn Nguyễn Quang Lập đã có trách nhiệm trong việc ứng xử với nơi “mua lẻ” tác phẩm của mình trước khi “bán sỉ” cho một đơn vị mới.

Như vậy, sự việc nghiêm trọng được Công ty sách Phương Nam gọi là “vi phạm bản quyền trắng trợn” có thể chỉ là hiểu nhầm thời điểm thực hiện sách do cách ghi không đúng trên khung lưu chiểu. Việc vi phạm luật này cần được chấn chỉnh, nhưng rõ ràng việc thỏa thuận giữa NXB Thanh Niên và nhà văn Nguyễn Quang Lập trong việc in quyển Nguyễn Quang Lập - truyện ngắn chọn lọc vào năm 2012 là hoạt động xuất bản bình thường, hợp pháp.

Câu chuyện mua lẻ, mua sỉ bản quyền trên đây xem ra là một kinh nghiệm đáng lưu ý cho các bên làm sách khi phải mua/bán sỉ toàn bộ tác quyền trong lúc những hợp đồng mua/bán lẻ trước đó còn chưa giải quyết xong.