50 năm trước, nhà tôi cất ở giữa cánh đồng lúc nào cũng ăm ắp nước. Đứng từ xa nhìn lại căn nhà như nổi trên ốc đảo. Ba tôi trồng sầu riêng, chôm chôm, măng cụt quanh nhà. Ông nói: "Còn mạnh giỏi thì ráng trồng sau này cho cháu có cái để mà ăn". 

Những đêm trăng sáng suốt mấy tháng trời, ba tôi hì hục đào cái ao thả cá chừng 20 mét vuông nuôi cá. 

Ông nói nuôi cá không chỉ thu lợi, mà lúc mệt mỏi ra ao nhìn cá quẫy đuôi, đớp mồi trong lòng "cũng bớt mệt và vui cho tuổi già".

Cuộc sống dạo ấy còn khó khăn, thỉnh thoảng bữa cơm phải độn thêm khoai mì. Má tôi thường xuyên chế biến món ăn lạ miệng cho ngon bữa. Như cá kho khô, đem giã nhuyễn cho vào hũ keo để dành ăn dần, cùng với bắp chuối xắt nhỏ, bằm nhuyễn kho với sả ớt.

Tôi nhớ có lần má đi cắt lúa vần công về, thấy dưới ruộng đọng vài vũng nước, bà liền dừng lại be bờ, tát cạn nước, bắt được mớ cá.

Về nhà, má làm sạch cho vào chảo nêm nếm gia vị rồi kho lửa liu riu. Nước kho trong chảo gần cạn, xung quanh gần miệng chảo muối và nước mắm khô dính bám, có màu vàng vàng, trăng trắng. 

Nồi cá kho thoảng bốc mùi bay lên thơm phức. 

Tôi nhìn thấy nào là cá bả trầu, lòng tong, trộn lẫn với tép, bù niễng, ăn mày, cà cuống. Thoáng nhìn cơm nóng, chảo cá kho quẹt má vừa bưng lên bàn, tôi đói bụng liền.

Bữa nào có nồi cá kho quẹt của má, cả nhà tôi đều khen ngon. Ngon nhờ con cá tươi đã đành, ăn cơm với kho quẹt có cái thú của nó. Đó là thỉnh thoảng lấy đũa quẹt lớp muối dính bám trên miệng chảo ăn với cơm. Vị muối mặn lại có mùi, có chất của cá, của gia vị cô lại, tạo nên hương vị độc đáo.

Nhớ ba má, nhớ cảnh xưa, tôi ra vườn chăm sóc mấy gốc cây, cặm cụi bón phân tưới nước, dưới ao cũng có cá rô, cá chép đớp mồi, quẫy đuôi.

Mưa xuống tôi cũng ra ruộng giăng lưới bắt cá, tép đem vào chế biến món cá kho quẹt của má ngày xưa. 

Tôi cố nhớ lại, mường tượng thứ tự lần lượt các bước nêm gia vị, cách kho trên bếp củi của má. Nhưng nồi kho quẹt của tôi không ngon bằng chảo cá kho quẹt má làm. Chắc có lẽ trong chảo cá kho quẹt má làm ngày đó có thêm hương vị đậm đà của tình mẫu tử, tình cảm gia đình.

Bữa ăn gia đình giữa thời bận rộn, khó lắm không?

Thời buổi bận rộn, bữa ăn có đầy đủ các thành viên trong gia đình có khi thành hiếm hoi. Đó không đơn thuần là việc ăn uống, mà còn nuôi dưỡng sự gắn bó, bền vững dưới một mái nhà.