Thiếu dữ liệu nền tảng, thống nhất để truy xuất nguồn gốc

Tại diễn đàn do báo Công Thương tổ chức, ông Nguyễn Hồng Nghi - Giám đốc Trung tâm Giải pháp số doanh nghiệp VNPT - cho hay các vụ việc hàng giả ngày càng gia tăng, song công tác đấu tranh chống hàng giả, gian lận thương mại gặp khó khăn. 

Điểm nghẽn lớn nhất là sự rời rạc giữa các nền tảng, chưa có chuỗi dữ liệu thống nhất theo vòng đời sản phẩm từ sản xuất, vận chuyển, lưu thông đến tiêu dùng.

Theo đó, VNPT đề xuất mô hình "Liên thông định danh hàng hóa quốc gia", nhằm quản lý xuyên suốt vòng đời sản phẩm từ sản xuất đến tiêu dùng. Hệ thống này tích hợp công nghệ như blockchain, IoT, mã GS1, QR code và chuẩn EPCIS để định danh và truy xuất sản phẩm. Mỗi sản phẩm sẽ được gắn một "hộ chiếu minh bạch" để người dùng tra cứu thông qua quét mã QR. 

Ông Nguyễn Quốc Khánh - Giám đốc điều hành khối nghiên cứu và phát triển Công ty CP Sữa Việt Nam (Vinamilk) - cho biết đã ứng dụng blockchain và AI để phân tích dữ liệu chuỗi cung ứng, kết hợp mã QR trên bao bì để tra cứu thông tin về trang trại, ngày sản xuất, vận chuyển và kiểm định chất lượng.

Tuy nhiên, hiện doanh nghiệp cũng đối mặt với thách thức như chi phí đầu tư lớn, yêu cầu đào tạo nhân sự và tích hợp dữ liệu. Vinamilk kỳ vọng nghị định về định danh và truy xuất nguồn gốc sẽ sớm được ban hành, tạo hành lang pháp lý thống nhất để hỗ trợ doanh nghiệp.

Trong bối cảnh Việt Nam hội nhập sâu rộng, bà Trần Thanh Bình - Trưởng Phòng Xuất xứ hàng hóa, Cục Xuất nhập khẩu - khẳng định hàng hóa trong nước hay xuất khẩu đều phải xác định nguồn gốc xuất xứ. Nếu như ở trong nước, hàng hóa được định danh và truy xuất nguồn gốc thì với xuất khẩu, yêu cầu bắt buộc là xác định xuất xứ.

"Thực tế cho thấy sự khác biệt về thuế quan nhờ chứng nhận xuất xứ mang lại lợi thế rất lớn. Gạo Việt Nam xuất khẩu sang EU nếu không có giấy chứng nhận xuất xứ phải chịu thuế 175 euro/tấn, nhưng nếu có giấy chứng nhận hợp lệ, thuế suất giảm xuống 0%. 

Điều này giúp doanh nghiệp Việt tăng sức cạnh tranh trên thị trường, song thực tế tình trạng gian lận xuất xứ còn diễn ra nhiều hình thức", đại diện Cục Xuất nhập khẩu nêu.

Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số để truy xuất nguồn gốc

Nói thêm về vấn đề trên, ông Trần Hữu Linh - Cục trưởng Cục Quản lý và phát triển thị trường trong nước - cho rằng các vụ việc liên quan đến bán hàng giả, hàng nhái, hàng không rõ nguồn gốc trên môi trường số đang có xu hướng gia tăng, ảnh hưởng tiêu cực đến uy tín của doanh nghiệp chân chính và quyền lợi người tiêu dùng.

Vì vậy, Bộ Công Thương đã chỉ đạo lực lượng quản lý thị trường tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động kinh doanh trực tuyến, phối hợp với các sàn thương mại điện tử để phát hiện và xử lý nghiêm vi phạm. Song song đó, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số trong giám sát, xây dựng cơ sở dữ liệu về hàng hóa và hành trình lưu thông, từng bước hướng đến mục tiêu quản lý dựa trên dữ liệu thay vì chỉ dựa vào kiểm tra truyền thống.

"Chúng tôi xác định phải có một hệ thống truy xuất nguồn gốc thống nhất, sử dụng công nghệ hiện đại, dễ tiếp cận, kết nối được với hệ thống quản lý của các bộ, ngành khác và phù hợp với thông lệ quốc tế. Khi đó, mỗi sản phẩm sẽ có một mã định danh duy nhất, giống như căn cước công dân của hàng hóa" - ông Linh nhấn mạnh.

Còn theo ông Nguyễn Văn Thành - Trưởng Phòng Chính sách, Cục Thương mại điện tử và Kinh tế số, việc truy xuất nguồn gốc còn khá "muôn hình vạn trạng". Vì vậy, cần xây dựng bộ tiêu chí, tiêu chuẩn và các quy định, nghị định hướng dẫn để triển khai thực hiện việc ứng dụng truy xuất nguồn gốc hàng hóa bài bản, đồng bộ hơn, tạo ra môi trường kinh doanh công bằng, minh bạch. 

Theo đó, Bộ Công Thương đang xây dựng Luật Thương mại điện tử, có nội dung về truy xuất nguồn gốc trên cơ sở định danh người bán, quy trách nhiệm đối với người bán để bảo vệ quyền lợi chính đáng người tiêu dùng. Việc tìm kiếm, đặt hàng phải gắn với truy xuất nguồn gốc, liên kết với hệ thống thanh toán, logistics để theo dõi. 

Nhu cầu minh bạch hóa và truy xuất nguồn gốc trong sản xuất nông nghiệp

Trong những năm gần đây, thế giới đang chứng kiến sự dịch chuyển mạnh mẽ từ nền sản xuất truyền thống sang mô hình nông nghiệp công nghệ cao, thông minh và bền vững.