Vụ ám sát tướng Soleimani khiến quan hệ Mỹ - Iran vốn đã căng thẳng lại xấu thêm - Ảnh chụp màn hình Forbes

Các nước đồng minh của Mỹ dù vui mừng nhưng có mức độ, còn các nước đối thủ của Mỹ như Nga, Trung Quốc dù phản đối nhưng có sự dè dặt nhất định.

Những mối quan hệ phức tạp và đan cài lợi ích với Mỹ và Iran khiến các nước phải tính toán mức độ phản ứng cũng như một cuộc chiến trực diện nếu nổ ra giữa Mỹ và Iran không nằm trong lợi ích của bất kỳ ai. Do đó cái chết của tướng Soleimani cho dù gây ra những cảm xúc mạnh nhưng các nước đều không muốn đổ thêm dầu vào lửa.

Trong số các nước đồng minh của Mỹ, chỉ có Israel bày tỏ sự ủng hộ mạnh mẽ nhất đối với vụ tấn công này khi Thủ tướng Netanyahu ca ngợi Tổng thống Trump đã hành động "nhanh chóng, mạnh mẽ và kiên quyết". Điều này hoàn toàn dễ hiểu khi tướng Soleimani chính là đạo diễn của những vụ tấn công nhằm vào Israel. Đã từng có lúc Israel lên kế hoạch tiêu diệt tướng Soleimani nhưng buộc phải gác lại vì sự phản đối của Mỹ.

Còn các nước đồng minh khác của Mỹ ở khu vực như Saudi Arabia, UAE hay Qatar dù trong bụng rất vui nhưng cũng đều chọn cách phản ứng có mức độ khác với thường thấy. Thậm chí Saudi Arabia - đối thủ không đội trời chung của Iran ở khu vực và chủ trương theo đuổi một đường lối cứng rắn với Iran - cũng chỉ dừng lại ở việc kêu gọi các bên cần cẩn trọng "với các hành động có thể làm tình hình tồi tệ thêm".

Những đối thủ lớn của Mỹ như Nga, Trung Quốc tỏ ra vô cùng thận trọng. Trong khi người phát ngôn Bộ Ngoại giao Nga có những lời lẽ mạnh thì Tổng thống Putin chỉ bày tỏ sự "lo ngại" về vụ sát hại và khả năng leo thang căng thẳng ở khu vực.

Xét về một số khía cạnh nào đó, vụ tấn công này còn có lợi cho Nga, nhất là việc buộc Mỹ nhất thời phải tập trung đối phó, xao nhãng không chú ý đến các hoạt động của Nga ở châu Âu. Căng thẳng gia tăng giữa Mỹ và Iran sẽ đẩy Iran ngả vào phía Nga nhiều hơn và sự ra đi của ông Soleimani sẽ làm giảm vai trò của Iran ở Syria, tạo thế cho Nga có tiếng nói lớn hơn với chính quyền Assad.

Như Napoleon đã từng nói "đừng bao giờ ngăn cản kẻ thù của bạn khi họ đang mắc sai lầm". Sự lựa chọn khôn ngoan cho Nga là tọa sơn quan hổ đấu, nhìn Mỹ và Iran mắc kẹt trong tình thế đối đầu này. Nga sẽ không khuyến khích Iran trả đũa mạnh vì nếu xảy ra một cuộc chiến lớn giữa Mỹ và Iran mà khả năng thất bại của Iran là khó tránh khỏi sẽ làm Nga mất đi một đồng minh quan trọng ở khu vực.

Trong khi tại Bắc Kinh, như thường lệ, người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc chỉ kêu gọi "các bên, nhất là Mỹ bình tĩnh và kiềm chế, tránh leo thang căng thẳng". Như cựu đại sứ Trung Quốc tại Iran Hoa Lý Minh đã thừa nhận, phản ứng của Bắc Kinh sẽ chỉ dừng lại ở đó. 

Trung Đông không phải là ưu tiên đối ngoại của Trung Quốc và Bắc Kinh cũng không có khả năng can dự sâu vào khu vực mặc dù sau vụ việc này, cùng với những khó khăn về kinh tế do cấm vận của Mỹ, Iran sẽ phải dựa nhiều hơn vào Trung Quốc.

Trung Quốc cũng không muốn đổ thêm dầu vào mối quan hệ vốn đã căng thẳng với Mỹ, đặc biệt ngay trước thềm lễ ký thỏa thuận thương mại giai đoạn 1 dự kiến vào ngày 15-1 tại thủ đô Washington. Lợi ích của Trung Quốc trước hết nằm ở cuộc chiến thương mại với Mỹ hơn là một vụ tấn công tại vùng sa mạc Tây Á xa xôi.

Do vậy, cái chết của tướng Soleimani cho dù tạo nhiều cảm xúc nhưng những tính toán chính trị và lợi ích quốc gia vẫn là vấn đề các nước phải tính đến trước tiên.

Mỹ - Iran bên bờ vực chiến tranh: Washington, Tehran có đường lùi

TTO - Nguy cơ chiến tranh tại Trung Đông rõ rệt hơn sau khi Iran tấn công hai căn cứ quân sự có lính Mỹ đồn trú ở Iraq. Nhưng có vẻ cả Tehran lẫn Washington đều chừa đường đối thoại.