Buổi trò chuyện nghệ thuật "Lê Anh Vân - khúc tráng ca người lính" do Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam tổ chức cuối tuần qua thật cảm động về sức mạnh của người lính, của dân tộc Việt Nam đi qua chiến tranh, về vai trò, trách nhiệm của người nghệ sĩ với đề tài người lính về niềm đam mê nghệ thuật của những nghệ sĩ chân chính.

Bức tranh Chiến lũy

Lê Anh Vân vẽ nhiều đề tài khác nhau, nhưng nhắc đến ông không thể không nhắc tới những bức tranh xúc động và đầy tinh thần hiện đại về người lính, chiến tranh cách mạng.

Nhà nghiên cứu mỹ thuật Quang Việt khẳng định năm 1984, Lê Anh Vân đã đi trước một bước vào hội họa thời kỳ Đổi mới (một thời kỳ bắt đầu kể từ 1986), bằng tác phẩm hội họa sơn dầu bố cục lớn nhan đề Chiến lũy.

Giữa cảnh đổ nát của mùa đông Hà Nội 1946 sừng sững hiện lên bốn chiến sĩ "Quyết tử để Tổ quốc quyết sinh", đầu đội mũ ca lô, người áo trấn thủ. Tất cả đều trong tư thế uy nghi mà thanh thản, sẵn sàng chờ giặc đến.

Nhưng vẫn có một lọ hoa tươi, chú gà trống hiên ngang cất tiếng gáy - một khung cảnh vừa lãng mạn, vừa hào hùng, vừa linh thiêng vừa hào hoa của những người con Hà Nội.

Hình tượng chàng trai Hà Nội áo trấn thủ, mũ ca lô đội lệch Lê Anh Vân đã lấy từ cha mình trong một bức ảnh cũ.

Theo ông Việt, có thể nói kể từ sau tác phẩm Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ của Nguyễn Sáng, một trong những tác phẩm hay nhất, đáng chú ý nhất và quan trọng nhất về đề tài cách mạng kháng chiến vẽ theo phong cách hiện đại chính là bức Chiến lũy của Lê Anh Vân, góp phần quan trọng hình thành nên những nhân tố đầu tiên cho nền mỹ thuật Việt Nam thời kỳ Đổi mới.

16 năm thai nghén Ký ức những ngọn đèn

Sau Chiến lũy, Lê Anh Vân tiếp tục đau đáu với đề tài người lính, kháng chiến trong nhiều thập kỷ để có những bức tranh đáng chú ý khác như Phía trước, Những ngọn đèn, Ký ức những ngọn đèn, Bước ngoặt...

Trong đó Ký ức những ngọn đèn là dấu ấn quan trọng của hội họa hiện đại Việt Nam, một trong số các tác phẩm của Lê Anh Vân được trao Giải thưởng Nhà nước về văn học nghệ thuật.

Ký ức những ngọn đèn ra đời năm 2000, phát triển từ bức Những ngọn đèn sáng tác trước đó (năm 1984): "Sức mạnh của những người lính ngoài mặt trận chính là hậu phương. Như người yêu, gia đình luôn hướng về người lính.

Sự hy sinh của hậu phương là sự hy sinh rất lớn của dân tộc. Chính sự hy sinh ấy, chính lòng dân đã tạo nên sức mạnh lớn lao của những người lính", ông Vân nói.

Về lý do tâm huyết với đề tài người lính, Lê Anh Vân cho biết ông được truyền cảm hứng rất lớn về người lính qua cha mình. Ông cũng là một người lính ra trận vào những ngày cuối cùng của cuộc kháng chiến để thống nhất đất nước năm 1975.

Năm ấy ông đang là sinh viên năm thứ ba Cao đẳng Mỹ thuật, đã tạm biệt trường lớp lên đường vào Nam. Ông làm họa sĩ của Đoàn văn công Trung Trung Bộ, phụ trách vẽ trang trí sân khấu.

Văn chương còn nợ những người lính đã ngã xuống

Nhà văn Nguyễn Duy Liễm khóc khi kể chuyện người đồng đội ngoài mặt trận đã chọn chết thay mình. Ông cầm bút viết văn chính là để trả nợ thời mình đã sống và những đồng đội ngã xuống cho ông được sống.