Kung fu Thiếu Lâm thiếu tính thực chiến

Trong phim Tinh Võ Môn, nhân vật Trần Chân do Lý Tiểu Long thủ vai là đệ tử của Hoắc Nguyên Giáp, người có kỹ năng võ thuật được đánh giá là tương đồng đáng kể với kung fu của Thiếu Lâm Tự.

Và đến ngày nay, khi được mang ra để tranh luận với nhu đạo của người Nhật, Thiếu Lâm cũng thường đóng vai đại biểu cho kung fu Trung Quốc.

Cả 2 đều có bề dày truyền thống văn hóa, có nền tảng lý luận, cũng như triết lý võ đạo sâu sắc, khi đặt lên bàn cân về tính thực chiến, vẫn có sự chênh lệch đáng kể giữa kung fu Thiếu Lâm và nhu đạo của người Nhật Bản.

Về mặt lịch sử, kung fu Thiếu Lâm ra đời để rèn luyện thân thể, phòng thân và phục vụ những pha giao đấu trên chiến trường cổ xưa. Các pháp quyền, cước pháp, đòn tay, đòn chỏ và cả vũ khí là một hệ thống đa dạng. 

Tuy nhiên, sự đa dạng đó đi kèm nhược điểm: kỹ thuật tán quyền của Thiếu Lâm thường không được chuẩn hóa trong đối kháng hiện đại, thiếu môi trường thi đấu thực chiến liên tục, dẫn đến biến dạng theo hướng biểu diễn. 

HLV võ tổng hợp nổi tiếng châu Âu Iain Abernethy từng nhận xét trên podcast Combat Arts năm 2022 rằng “đa phần kung fu Trung Quốc không được kiểm định bằng đối kháng thường xuyên, dẫn đến khoảng cách lớn giữa lý thuyết và thực tế”. 

Ngược lại, judo được sáng lập cuối thế kỷ 19 bởi Jigoro Kano dựa trên nhiều tinh hoa từ các trường phái Nhu thuật cổ. 

Judo ngay từ khi ra đời đã hướng vào đối kháng thật, với trọng tâm ném, khóa và quật ngã. Các kỹ thuật này tập trung giải quyết tình huống cận chiến - vốn phổ biến trong xô xát ngoài đời. 

Trên võ đài, judo giúp võ sĩ khống chế đối phương mà không cần ra đòn quá mạnh. Trên đường phố, những cú ném đơn giản có thể triệt tiêu nguy cơ nhanh chóng. 

Trường lực lượng cảnh sát Nhật Bản và nhiều đơn vị an ninh thế giới vẫn đưa judo vào giáo trình tự vệ. Đây là chỉ dấu rõ ràng về tính ứng dụng.

Judo phổ biến hơn

Trên võ đài tổng hợp (MMA), nơi hiệu quả được đo bằng thực chiến trực tiếp, các kỹ thuật grappling (vật, siết, khóa) và kiểm soát thân người đang thống trị. 

Nhà phân tích võ thuật John Danaher, huấn luyện viên của nhiều nhà vô địch UFC, từng phát biểu: “Trong đối kháng thực tế, khả năng kéo đối thủ xuống đất, khóa khớp hoặc kiểm soát là yếu tố quyết định kết quả”. 

Quan điểm này được đăng tải trong chương trình phỏng vấn của BJJ Fanatics (2021). Các kỹ thuật cốt lõi của judo - đòn quật (nage-waza), khóa giữ (osaekomi-waza) - chính là nền tảng để jiu-jitsu Brazil (BJJ) phát triển mạnh trong MMA. 

Kung fu Thiếu Lâm gần như vắng bóng trong các giải chuyên nghiệp, chủ yếu vì thiếu hệ thống huấn luyện đối kháng lặp đi lặp lại.

Về phương pháp huấn luyện, các buổi tập Thiếu Lâm thường chú trọng khí công, chịu lực, trình diễn bài quyền, trong khi lượng thời gian đối kháng thực chiến ít hơn. Điều này tạo lợi thế về sự dẻo dai nhưng khó hình thành phản xạ thực chiến. 

Ngược lại, judo bắt buộc randori - đối kháng kiểm soát - trong mỗi buổi tập. Tính lặp lại này khiến người tập quen áp lực thực chiến, cảm nhận trọng tâm, hiểu cách ngã, cách thoát khóa. 

Huấn luyện viên thể thao chiến đấu Firas Zahabi (Tristar Gym) từng nhấn mạnh trên đài TSN Canada năm 2018: “Chỉ những môn võ có đối kháng thường xuyên mới giữ được tính thực chiến khi bước ra đời thật”.

Ở khía cạnh tự vệ đời thường, những tình huống va chạm phổ biến thường diễn ra ở cự ly gần, đánh xáp lá cà, hoặc phải quật ngã đối thủ ngay lập tức để thoát thân.

Judo có hàng loạt kỹ thuật dựa trên phản lực cơ thể, tận dụng trọng tâm đối phương. Các đòn đơn giản như seoi-nage (quật vai), osoto-gari (quật ngã chém sau) không yêu cầu lập thế cầu kỳ, dễ áp dụng với người ít kinh nghiệm. 

Kung fu Thiếu Lâm tuy có tán thủ nhưng lại yêu cầu tính chính xác và luyện nhiều năm mới hiệu quả. Từ góc độ này, nhu đạo “gần đời thực” hơn rõ rệt.

Bên cạnh đó, sự phát triển của viện nghiên cứu, giáo trình, tiêu chuẩn hóa giúp judo tồn tại đồng nhất trên toàn cầu. 

Các nghiên cứu của Viện Thể thao Nhật Bản (JISS) giai đoạn 2019-2022 chỉ ra rằng judo cải thiện sức mạnh lõi, phản xạ ngã an toàn (ukemi) và kỹ thuật kiểm soát - các kỹ năng cực kỳ quan trọng trong tự vệ. 

Đối với kung fu Thiếu Lâm, những nghiên cứu gần đây trên tạp chí Journal of Sports Science & Medicine năm 2020 cho thấy các bài quyền truyền thống có lợi cho thể chất, nhưng khó chứng minh ảnh hưởng trực tiếp đến thành tích đối kháng vì thiếu cơ chế đo lường.

Trên võ đài chuyên nghiệp, sự thống trị của grappling và judo đã được ghi nhận suốt 30 năm kể từ khi UFC ra đời. 

Royce Gracie - người mang jiu-jitsu Brazil vào đấu trường UFC - có nền tảng từ judo cổ điển, gây ra sự kiện chấn động cho toàn bộ giới võ thuật truyền thống. 

Nhìn chung, kung fu Thiếu Lâm có giá trị văn hóa, triết lý rất cao thâm. Nhưng khi đặt lên bàn cân về tính thực chiến, "Thái Sơn, Bắc Đẩu của võ học Trung Hoa" lại không thể sánh với nhu đạo của người Nhật Bản. 

Làng kung fu bát nháo, Thiếu Lâm, Thái Cực cũng lung lay

Trong nhiều năm qua, làng kung fu Trung Hoa ngày càng bị đặt dưới ánh mắt nghi ngờ của giới võ thuật chuyên nghiệp, một phần vì chính tình trạng bát nháo của các võ phái giàu truyền thống.