Bộ Chính trị vừa đồng ý chủ trương không kỷ luật đảng viên sinh con thứ 3 trở lên. Chủ trương phù hợp thực tế này được kỳ vọng nâng mức sinh thay thế trên cả nước, đồng thời giải quyết nghịch lý bấy lâu của nhóm có điều kiện mong muốn sinh nhiều con nhưng e ngại các ràng buộc hành chính.

Nhiều ý kiến cho rằng đây là thay đổi thiết thực về chính sách dân số.

* Đại biểu NGUYỄN QUANG HUÂN (Đoàn Bình Dương):

Quyết sách cần thiết phải làm ngay

Việc Bộ Chính trị giao Ủy ban Kiểm tra Trung ương tham mưu, sửa đổi quy định liên quan xử lý vi phạm chính sách dân số và chủ động sửa đổi theo hướng không xử lý kỷ luật trường hợp sinh con thứ 3 trở lên, đồng bộ với sửa đổi các quy định của pháp luật là quyết sách đúng đắn, phù hợp tình hình hiện nay.

Theo các nghiên cứu của Bộ Y tế và các cơ quan đã chỉ ra mức sinh thay thế hiện nay của Việt Nam đang giảm nhất trong 12 năm trở lại đây và dự báo sẽ tiếp tục giảm trong những năm tiếp theo. Do đó, tháo bỏ rào cản quy định kỷ luật đảng viên sinh con thứ 3 và thay đổi các chính sách về dân số của Việt Nam là rất cần thiết, cần làm ngay.

Cùng với bỏ các quy định liên quan kỷ luật đảng, quy định pháp luật về dân số thì phải có thêm các chính sách khác để khuyến sinh. Bởi thực tế, hiện nay xu hướng không muốn sinh hay sinh ít là do chi phí khi sinh con, nuôi con, nhất là ở các đô thị lớn không hề nhỏ.

Thêm vào đó, nhiều người phụ nữ ngại sinh vì khi sinh con sẽ làm họ mất một khoảng thời gian nhất định để sinh, chăm con, ảnh hưởng đến công việc, khả năng thăng tiến... Vì vậy, nâng cao tỉ suất sinh, khuyến sinh để chống già hóa dân số là vấn đề lớn, cần có các giải pháp căn cơ, dài hạn, toàn diện để giải quyết.

* GS NGUYỄN ĐÌNH CỬ (nguyên viện trưởng Viện Dân số và các vấn đề xã hội ĐH Kinh tế quốc dân):

Mở đường thay đổi chính sách dân số

Cách đây 10 năm, tôi đã chia sẻ về việc cần phải thay đổi những chính sách hạn chế sinh con và kỷ luật đảng viên khi sinh con thứ 3. Trước đây, chính sách dân số - kế hoạch hóa gia đình chỉ tập trung giải quyết một vấn đề là mức sinh cao. Những chính sách này đã giúp Việt Nam ngăn chặn thành công bùng nổ dân số.

Tuy nhiên, sau đó trong khoảng 20 năm qua chúng ta duy trì được mức sinh thay thế nhưng chỉ có 4 năm là duy trì được mức sinh thay thế, còn lại 14 năm là dưới mức sinh thay thế. Điều này đặt ra những nhu cầu cấp bách về việc thay đổi chính sách.

Chính sách dân số mới phải giải quyết rất nhiều vấn đề như duy trì mức sinh thay thế, thích ứng với già hóa dân số, tận dụng cơ cấu dấn số vàng...

Nếu chúng ta vẫn xử lý kỷ luật đảng viên sinh con thứ 3 trở lên là không phù hợp. Các cơ quan cần tiếp tục rà soát các văn bản có giới hạn số con được sinh ra để đồng bộ các quy định.

Nếu được thực thi, quy định trên mang tính đột phá trong chính sách, sẽ góp phần cải thiện, ngăn đà giảm sinh hiện nay, mở đường cho việc sửa đổi các quy định khác. Cụ thể là sửa đổi Pháp lệnh dân số năm 2008, xây dựng Luật Dân số, tạo nên quy định đồng bộ trong hệ thống chính trị.

* Đại biểu VŨ TRỌNG KIM (nguyên phó chủ tịch kiêm tổng thư ký Ủy ban Trung ương MTTQ Việt Nam):

Tác động tích cực đến khuyến sinh

Việc chỉ đạo sửa đổi quy định theo hướng không kỷ luật đảng viên sinh con thứ 3 trở lên của Bộ Chính trị không chỉ tác động trực tiếp đến đảng viên mà còn có ý nghĩa lớn đối với toàn bộ xã hội, nhất là khi mức sinh của Việt Nam đang giảm mạnh, đặc biệt tại các thành phố, đô thị lớn.

Với hơn 5,6 triệu đảng viên hiện nay, đây là một bước đi đột phá trong chính sách dân số, kỳ vọng sẽ giúp tác động tích cực vào việc khuyến sinh. Vì vậy, các cơ quan liên quan cần tham mưu sửa đổi sớm nội dung này.

Có thực tế ở nước ta hiện nay là nhiều cặp vợ chồng trẻ ngại đẻ vì vấn đề điều kiện sống, thu nhập, vấn đề chi phí...

Do vậy, cùng với thay đổi các quy định, đưa ra các chính sách khen thưởng cần có các chính sách lớn hơn để hỗ trợ cho các gia đình, nhất là đảm bảo thu nhập, hỗ trợ chi phí sinh hoạt, học phí cho các con... Từ đó mới có thể giúp họ yên tâm, thoải mái, tự nguyện hơn trong việc sinh con.

* GS GIANG THANH LONG (khoa kinh tế học Trường ĐH Kinh tế quốc dân Hà Nội):

Tháo gỡ rào cản

Việc Bộ Chính trị đồng ý chủ trương không kỷ luật đảng viên sinh con thứ 3 là chính sách đầu tiên liên quan đến việc không giới hạn số con được sinh và là chính sách "tháo nút" để những người có nhu cầu sinh thêm con không còn gặp rào cản về chính sách.

Khi sinh con, họ cũng sẽ tính toán phù hợp, đủ điều kiện để đưa ra quyết định. Vì vậy, đứa trẻ sinh ra sẽ được hưởng điều kiện chăm sóc và phát triển tốt. Mỗi năm, có thể có thêm hàng chục ngàn trẻ em được sinh ra.

Đây cũng là cách để khuyến sinh trong bối cảnh mức sinh đang có xu hướng giảm trong những năm gần đây.

Để duy trì mức sinh thay thế, theo kinh nghiệm của các nước điều kiện tiên quyết để các cặp vợ chồng sinh con là điều kiện kinh tế. Đó là điều kiện về thu nhập, nhà ở, giáo dục, môi trường sống, dịch vụ cơ bản,... chúng ta cần có những chính sách để giải quyết vấn đề này.

Tín hiệu xã hội tích cực

Mức sinh thay thế suy giảm đều đặn và tình trạng mất cân bằng giới tính đã trở thành những thách thức lớn trong chiến lược dân số gắn liền với phát triển kinh tế - xã hội tại Việt Nam.

Việc xây dựng Luật Dân số với các đề xuất của Bộ Y tế như cho phép vợ chồng, cá nhân quyết định thời gian sinh con, số con, khoảng cách giữa các lần sinh kèm một số ưu đãi về chế độ thai sản, an sinh... là những nỗ lực đối phó với nguy cơ dân số tăng trưởng âm.

Tuy nhiên, để đạt được các mục tiêu cho một tương lai bền vững như duy trì mức sinh, bảo đảm lực lượng lao động và giảm thiểu mất cân bằng giới tính khi sinh, chính sách khuyến sinh phải được tiếp cận ở góc độ tạo ra một môi trường thân thiện nhất cho gia đình - vốn là một thiết chế xã hội đặc biệt.

Theo đó, quyết định sinh con phải trở thành chọn lựa khả thi về mặt kinh tế và xã hội của mỗi cặp vợ chồng, bên cạnh các hỗ trợ từ Nhà nước để việc chăm sóc và nuôi dạy con cái thật tốt. Hay nói cách khác, chúng ta cần tạo điều kiện thuận lợi cho các cá nhân, đôi lứa sinh con nhiều ít tùy theo khả năng.

Dưới hướng tiếp cận này, cùng viễn cảnh "dân số già mà nước chưa giàu", việc tiếp tục "hạn chế số con" đối với đảng viên không còn hợp lý. Nếu không có những điều chỉnh mạnh mẽ, Việt Nam sẽ sớm đối mặt với những hệ lụy nghiêm trọng của tình trạng giảm sinh dưới mức thay thế và nguy cơ già hóa dân số.

Để tránh kịch bản này xảy ra, Chính phủ cần thực hiện một loạt các biện pháp đồng bộ về chính sách khuyến sinh.

Bên cạnh tập trung vào việc đảm bảo chất lượng giáo dục và chăm sóc trẻ em, một trong những điều hợp lý nữa nên xem xét là dỡ bỏ hoàn toàn các quy định hạn chế số con đối với người có khả năng sinh nhiều con, trong đó có đảng viên, đặc biệt là tại các địa phương có mức sinh thấp như TP.HCM.

Trước mắt, việc cho phép đảng viên sinh nhiều hơn hai con còn có thể trở thành tín hiệu xã hội tích cực. Trong nhiều trường hợp, khi đảng viên - người gắn với hình mẫu xã hội - thực hiện quyền sinh con linh hoạt hơn, có thể tạo ra làn sóng khuyến sinh trong cộng đồng, đặc biệt tại các thành phố lớn, khu vực có mức sinh thấp.

Bước đi trên sẽ giúp tiến tới hoàn thiện quy định pháp luật nhằm giải quyết nghịch lý bấy lâu của các gia đình có điều kiện mong muốn sinh nhiều con nhưng lại e ngại các ràng buộc hành chính.

Nếu nhóm "có điều kiện" này được tự do sinh thêm con, có thể góp phần để Việt Nam kéo dài thêm giai đoạn dân số vàng, giảm thiểu nguy cơ già hóa dân số sớm và tránh thiếu hụt lực lượng lao động trong tương lai gần.

Không kỷ luật người sinh con thứ 3: Chính sách thiết thực để khuyến sinh

Bộ Chính trị vừa đồng ý chủ trương không kỷ luật đảng viên sinh con thứ 3 trở lên. Quyết định này được đưa ra trong bối cảnh mức sinh ở Việt Nam đang có xu hướng giảm liên tục, được kỳ vọng sẽ góp phần tăng mức sinh thay thế trên cả nước.