Nguyên Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Cao Đức Phát nhấn mạnh như vậy trong bài viết "Nông nghiệp Việt Nam trên hành trình tái cơ cấu: từ bệ đỡ đến động lực phát triển mới" nhân dịp kỷ niệm 80 năm ngành Nông nghiệp và Môi trường.

Tái cơ cấu nông nghiệp - Yêu cầu tất yếu của phát triển bền vững

Theo ông Phát, thực hiện chủ trương "Đẩy mạnh chuyển dịch cơ cấu kinh tế, chuyển đổi mô hình tăng trưởng, coi chất lượng, năng suất, hiệu quả, sức cạnh tranh..." của Đại hội Đảng lần thứ X, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn khi đó đã xây dựng đề án tái cơ cấu ngành nông nghiệp theo hướng nâng cao giá trị gia tăng và phát triển bền vững trình Thủ tướng phê duyệt năm 2013.

Ông Phát cho biết quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp giai đoạn 2013-2023 gặp nhiều khó khăn như phải giải quyết các hậu quả của suy thoái kinh tế giai đoạn 2011-2013, thiên tai, dịch bệnh, nhất là dịch Covid-19, dịch tả heo châu Phi,...

Song nhờ những nỗ lực liên tục mà tốc độ tăng trưởng GDP nông, lâm, thủy sản đã vượt qua giai đoạn suy giảm và phục hồi mức tăng trưởng bình quân 5 năm trên 3,5%/năm.

Sản xuất không chỉ đáp ứng dồi dào nhu cầu lương thực, thực phẩm trong nước, đảm bảo vững chắc an ninh lương thực quốc gia, mà còn đẩy mạnh xuất khẩu nông, lâm, thủy sản. Tổng kim ngạch xuất khẩu nông, lâm, thủy sản năm 2024 tăng gấp hơn 3 lần năm 2010.

Nhiều sản phẩm của Việt Nam đã khẳng định vị thế cao trên thị trường quốc tế như gạo, cao su, cà phê, hồ tiêu, hạt điều, rau quả, tôm, cá tra và đồ gỗ....Nông nghiệp luôn là ngành xuất siêu.

Về xã hội, đã góp phần tích cực giảm nghèo, liên tục nâng cao thu nhập của dân cư nông thôn. Đến năm 2024, thu nhập bình quân của dân cư nông thôn đã tăng 5,9 lần so với năm 2008, vượt các mục tiêu đề ra gộp cho cả 2 giai đoạn 2011 - 2020 và 2021 - 2025. Tỉ lệ hộ nghèo ở nông thôn đã giảm từ 17,4% năm 2010 xuống còn 3,5% năm 2024.

Về môi trường, rừng được bảo vệ tốt hơn, độ che phủ rừng tăng lên và đạt mức gần như tối đa có thể, khoảng 42%. Trữ lượng rừng tự nhiên được phục hồi. Diện tích và sản lượng rừng trồng tăng nhanh vừa đáp ứng nhu cầu gỗ trong nước, vừa cung cấp nguyên liệu cho chế biến xuất khẩu.

"Nhìn chung, mặc dù vẫn còn tồn tại song quá trình tái cơ cấu ngành nông nghiệp đã đi đúng hướng, đem lại những kết quả tích cực mong đợi, ngăn chặn được đà suy giảm, phục hồi tốc độ tăng trưởng cao hơn, củng cố các yếu tố phát triển bền vững của ngành trên cả ba trụ cột, đó là kinh tế, xã hội và môi trường.

Nông nghiệp đã đóng vai trò là bệ đỡ cho nền kinh tế, nhất là trong những thời điểm nền kinh tế gặp khó khăn" - ông Phát nhấn mạnh.

Cơ chế chính sách phải đi trước, mở đường để khoa học, công nghệ mới phát triển

Theo ông Phát, trong giai đoạn mới, ngành nông nghiệp đang đứng trước nhiều cơ hội và thử thách yêu cầu phải có bước chuyển biến mang tính cách mạng.

Trước hết, biến đổi khí hậu tác động ngày càng rõ rệt, không thể đảo ngược. Việc thực hiện mục tiêu Net Zero (phát thải ròng bằng 0) vào năm 2050 yêu cầu phải có sự nỗ lực to lớn toàn cầu, trong đó nông nghiệp hiện đang đóng góp 20 - 30% tổng lượng phát thải khí nhà kính phải thích ứng, đồng thời nhanh chóng chuyển đổi theo hướng phát thải thấp.

Ở trong nước, Việt Nam đã khai thác gần như tới hạn khả năng đất nông nghiệp, diện tích đất lúa đang giảm nhanh. Quá trình công nghiệp hóa và đô thị hóa đang vừa lấy đi đất đai vừa thu hút lượng lớn lao động trẻ từ nông nghiệp.

"Để tiếp tục phát triển, ngành nông nghiệp sẽ phải dựa chủ yếu vào khoa học, công nghệ và đầu tư. Nhưng, quan trọng hơn là phải làm cho nông nghiệp trở thành ngành có thể đem lại thu nhập cao, cuộc sống ở nông thôn hấp dẫn hơn để duy trì động lực phát triển" - ông Phát lưu ý.

Ông cũng nhấn mạnh sự phát triển nhanh chóng của khoa học và công nghệ đang mở ra nhiều cơ hội mới để thực hiện cuộc cách mạng mới trong nông nghiệp. Công nghệ số, trí tuệ nhân tạo (AI) đang đem đến những thay đổi chưa từng có và sẽ sớm đem lại nhiều cơ hội thay đổi mới chưa thể hình dung.

Sự kết hợp giữa công nghệ sinh học và công nghệ số, AI càng làm cho công nghệ sinh học trở thành công cụ hữu hiệu hơn trong cuộc sống, trực tiếp nhất là các ứng dụng trong nông nghiệp và y tế.

Việc chọn tạo các giống cây trồng, vật nuôi với các đặc tính hữu ích sẽ có thể thực hiện nhanh hơn và rẻ hơn rất nhiều. Nhiều công nghệ mới sẽ cho phép tiết kiệm đầu vào, giảm thiểu chất thải và ô nhiễm...

Để tiếp tục phát triển không có con đường nào khác là phải nhanh chóng nắm bắt cơ hội, làm chủ và áp dụng khoa học, công nghệ, nâng cao khả năng cạnh tranh, tiếp tục mở rộng thị phần quốc tế.

"Để thành công, cơ chế chính sách phải được thay đổi đi trước, mở đường để khoa học, công nghệ mới phát triển và sớm đi vào cuộc sống, để nông dân, doanh nhân, nhất là những người trẻ, phụ nữ tìm thấy sự đam mê, sự nghiệp thuận lợi và cuộc sống tốt đẹp trong nông nghiệp, nông thôn" - ông Phát gợi mở.

Bộ trưởng Trần Đức Thắng: Hướng tới nền nông nghiệp xanh, nhân văn, tự cường

'Tầm nhìn chiến lược của ngành nông nghiệp và môi trường trong giai đoạn tới không chỉ dừng ở những con số tăng trưởng, mà hướng đến một mô hình phát triển mới - kinh tế xanh, xã hội nhân văn, quốc gia tự cường'.