Mặc dù đã được cung cấp nước sạch nhưng một người dân tại P.Thới An, Q.12, TP.HCM vẫn còn quen sử dụng nước giếng trong sinh hoạt - Ảnh: Q.KHẢI

Theo thống kê mới nhất từ Tổng công ty Cấp nước Sài Gòn TNHH một thành viên (Sawaco), hiện toàn địa bàn TP có 88.235 đồng hồ nước có chỉ số bằng 0 (không sử dụng nước máy), chiếm khoảng 7% trong tổng số hộ dân được cấp nước sạch.

Với số lượng đồng hồ nước để... không như trên, phần lớn người dân đang sử dụng nguồn nước giếng tự khoan trong sinh hoạt, ăn uống.

Có nước máy vẫn dùng nước giếng

Dù các nhà khoa học đã chỉ ra rằng việc khai thác quá mức nguồn nước ngầm hiện nay là nguyên nhân dẫn đến hàng loạt nguy cơ như lún đất, ô nhiễm và suy kiệt các tầng nước ngầm, nhưng trên thực tế tình trạng này vẫn chưa được kiểm soát.

Thực tế cho thấy số lượng người dân sử dụng nước giếng không hề giảm đi sau khi TP đã đầu tư hàng trăm kilômet đường ống, gắn mới đồng hồ nước liên tục nhiều năm liền. Cụ thể trong năm 2013, số trường hợp được gắn đồng hồ nước nhưng không sử dụng là 57.000 trường hợp.

Con số này tiếp tục tăng dần và đến thời điểm hiện nay, khi TP sắp công bố hoàn thành cung cấp nước sạch cho toàn bộ người dân, thì số lượng người dân sử dụng nước giếng vẫn đang tăng lên và chưa có dấu hiệu dừng lại.

Trả lời câu hỏi vì sao được cung cấp nước sạch nhưng vẫn sử dụng nước giếng, nhiều người dân nêu đủ các lý do như: sử dụng quen, trước giờ vẫn xài không thấy có vấn đề gì... Đặc biệt, rất nhiều người cho rằng xài nước giếng đỡ tốn tiền hơn, do chỉ cần khoan giếng vài triệu đồng và đặt hệ thống bơm thì có thể xài thoải mái!

Ngày 1-11 vừa qua, chúng tôi tiến hành khảo sát một số tuyến đường trên địa bàn quận 12 (nơi công bố đã cung cấp nước sạch cho 100% người dân). Kết quả cho thấy vẫn còn không ít trường hợp người dân sử dụng nước giếng trong sinh hoạt.

Một trong các trường hợp trên cho biết do trước đây chưa được cấp nước sạch nên phải xài nước giếng; khi có nước sạch rồi, nếu bỏ nước giếng thì tiếc nên vẫn sử dụng hai nguồn nước song song.

“Nhưng nước giếng chúng tôi chỉ dùng để rửa xe, tưới cây, vệ sinh nhà cửa thôi. Còn ăn uống, tắm gội thì dùng nước sạch” - vị này phân trần.

Những nguy cơ đã được cảnh báo

Theo kết quả kiểm tra chất lượng nước giếng trong năm 2016 của Trung tâm Y tế dự phòng TP, nước giếng tại nhiều nơi trên địa bàn các quận huyện đang bị ô nhiễm.

Cụ thể, quá trình kiểm tra ghi nhận hàm lượng amoni trong nước giếng cao vượt giới hạn cho phép 9,14%, độ pH thấp và hàm lượng sắt cao hơn 70 lần tiêu chuẩn cho phép.

Tại hội nghị công bố 100% người dân trên địa bàn quận 12 được cung cấp nước sạch (ngày 1-11), Phó chủ tịch UBND TP Lê Văn Khoa đã khuyến nghị người dân không nên sử dụng trực tiếp nước giếng khi đã được cung cấp nước máy, đặc biệt trong việc dùng nước giếng để ăn uống, nhằm tránh nguy cơ bệnh tật.

Bởi theo cảnh báo của Trung tâm Y tế dự phòng TP, hàm lượng amoni trong nước giếng cao có khả năng do nước bị ô nhiễm chất hữu cơ có nguồn gốc nitơ như nước thải, phân bón, chất thải từ chuồng trại chăn nuôi…

Amoni trong nước giếng khi gặp oxy trong không khí chuyển hóa thành nitrat và nitrit. Hai chất này khi vào cơ thể sẽ ảnh hưởng đến sức khỏe, tạo nên tình trạng thiếu oxy trong máu; amoni kết hợp với các axit amin trong cơ thể hình thành chất nitrosamine có nguy cơ gây ung thư...

Còn độ pH thấp và hàm lượng sắt quá cao không chỉ mau làm hư mòn các vật dụng, biến chất mùi vị thức ăn, mà còn gây ra các bệnh về răng miệng, đường tiêu hóa, ngoài da…

Ngoài những nguy cơ lún sụt, ô nhiễm các tầng nước khi khai thác quá mức nguồn nước ngầm, ông Bùi Thanh Giang, phó tổng giám đốc Sawaco, còn cảnh báo một nguy cơ khác là nguồn nước ngầm nhiễm mặn.

“Biến đổi khí hậu, nước biển dâng ngày càng diễn ra gay gắt. Khi chúng ta hút nước ngầm lên, nguồn nước mặn có thể xâm nhập tầng nước ngầm. Đây là nguy cơ rất đáng lo ngại” - ông Giang nhấn mạnh.

Trám lấp giếng không được kiểm soát

Về giải pháp tuyên truyền cho việc hạn chế sử dụng nước giếng, ông Giang cho biết đã phối hợp với các quận huyện tiến hành cấp định mức nước cho người ở trọ, thông qua đó khuyến khích các hộ dân sử dụng nước máy thay nước giếng; phối hợp với Trung tâm Y tế dự phòng TP kiểm tra, giám sát chất lượng nước giếng để cảnh báo mức độ ô nhiễm cho người dân.

Song song đó, Sawaco cho biết hằng năm có chuyển giao danh sách những khu vực đã được cung cấp nước sạch với áp lực nước ổn định cho Sở Tài nguyên và môi trường TP, làm cơ sở đề xuất ban hành khu vực cấm và hạn chế khai thác nước ngầm theo quy định.

Trong khi đó, một cán bộ Công ty cổ phần Cấp nước Trung An (phụ trách cấp nước khu vực quận Gò Vấp, quận 12, huyện Hóc Môn) cho biết ngoài việc khai thác quá mức, việc trám lấp các giếng khi không còn sử dụng cũng là nguy cơ gây ô nhiễm tầng nước ngầm. Nhưng hiện nay vấn đề này được ít người quan tâm.

Cụ thể, theo quyết định 14 (năm 2007) của Bộ Tài nguyên và môi trường về xử lý, trám lấp giếng không sử dụng, chủ giếng là người chịu trách nhiệm trám lấp, đơn vị thực hiện phải có chuyên môn, đồng thời quy định này cũng ban hành quy trình kỹ thuật trám lấp.

Cũng theo quy định trên, sở tài nguyên và môi trường là đơn vị tổ chức điều tra, thống kê, tổng hợp và phân loại giếng phải trám lấp. UBND xã phường là đơn vị tổ chức kiểm tra, giám sát việc thực hiện trình tự, thủ tục, yêu cầu kỹ thuật trám lấp của chủ giếng và tổ chức, cá nhân...

Tuy nhiên trên thực tế ít có đơn vị, cá nhân bị xử lý trong vấn đề khai thác nước giếng. Đặc biệt, việc trám lấp giếng gần như không được kiểm soát.