Hóa trị truyền tĩnh mạch. Ảnh: scienceabc.com

Hóa trị liệu pháp là sử dụng các loại thuốc để phá hủy tế bào ung thư, nhằm ngăn chặn chúng phát triển và phân chia. Bởi vì các tế bào ung thư phát triển và phân chia nhanh hơn các tế bào bình thường, cho nên hóa trị có tác động đến tế bào ung thư nhiều hơn tế bào thường. Tuy nhiên, thuốc hóa trị vẫn có thể ảnh hưởng lên tế bào lành, gây ra một số tác dụng phụ.

Phân loại hóa trị liệu pháp

Đa phần những loại thuốc gây độc lên tế bào ung thư đều thuộc nhóm liệu pháp hóa trị chuẩn, hóa trị truyền thống hay còn gọi là liệu pháp hóa chất độc tế bào.

Một vài loại thuốc khác cũng dùng để điều trị ung thư. Nhiều loại thuốc mới ra đời được gọi là thuốc nhắm đích hay liệu pháp nhắm đích. Liệu pháp nhắm đích tiêu diệt tế bào ung thư bằng cách ức chế gen hoặc protein có trong tế bào ung thư. Liệu pháp này sử dụng con đường đặc hiệu trên tế bào ung thư nên thường có ít tác dụng phụ và ít ảnh hưởng tới các tế bào lành.

Một số phương pháp điều trị ung thư khác bao gồm liệu pháp nội tiết và các thuốc tác động vào hệ thống miễn dịch nhằm thông qua hệ miễn dịch tấn công tế bào ung thư, được gọi là liệu pháp miễn dịch.

Hóa trị liệu pháp điều trị ung thư như thế nào?

Bác sĩ sử dụng hóa trị bằng nhiều cách khác nhau tại nhiều thời điểm khác nhau. Chúng bao gồm:

- Sử dụng trước phẫu thuật hay xạ trị nhằm thu nhỏ khối u lại. Đó là hóa trị tân bổ trợ.

- Sử dụng sau phẫu thuật hay xạ trị nhằm diệt các tế bào ung thư còn sót lại. Đó là hóa trị bổ trợ.

- Điều trị đơn thuần với các thuốc hóa trị. Ví dụ điều trị các bệnh ung thư máu hoặc hệ thống bạch huyết, như bệnh bạch cầu và lymphoma.

- Điều trị các bệnh ung thư tái phát (sau khi đã điều trị phẫu thuật, xạ trị hay hóa trị trước đó).

- Sử dụng để điều trị các trường hợp ung thư đã lan tràn khắp cơ thể, được gọi là bệnh di căn.

Mục tiêu của hóa trị liệu pháp

Mục tiêu của điều trị bằng hóa trị phụ thuộc vào loại ung thư và giai đoạn bệnh. Đôi khi, mục tiêu của điều trị là tiêu diệt hết tế bào ung thư và ngăn chặn bệnh quay trở lại (hóa trị triệt căn). Nếu điều này là không thể, mục tiêu của hóa trị là giúp kìm hãm và làm chậm sự phát triển của ung thư.

Kìm hãm và làm chậm sự phát triển của ung thư bằng hóa trị cũng giúp kiểm soát các triệu chứng do ung thư gây ra. Khi đó chúng được gọi là hóa trị giảm nhẹ.

Kế hoạch hóa trị liệu pháp

Loại thuốc, liều lượng thuốc và liệu trình điều trị phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố. Chúng bao gồm:

- Loại ung thư.

- Kích thước khối u, vị trí u, và vị trí di căn (nếu có). Tất cả gộp lại được gọi là giai đoạn bệnh.

- Tuổi và tình trạng sức khỏe bệnh nhân.

- Khả năng xử trí của bệnh nhân với các tác dụng phụ thường gặp như thế nào.

- Bất cứ bệnh lý kèm theo nào mà bệnh nhân có.

- Tiền căn điều trị ung thư trước đây.

Nơi thực hiện hóa trị liệu pháp?

Các nhân viên y tế sẽ tiến hành hóa trị cho bệnh nhân tại bệnh viện hoặc phòng khám (ở Việt Nam còn hiếm). Một số loại hóa chất dùng bằng đường uống có thể sử dụng tại nhà.

Hóa trị liệu pháp kéo dài bao lâu?

Hóa trị thường được chỉ định trong một khoảng thời gian nhất định, thường vài tháng đến 1 năm hoặc có thể hơn (tùy vào bệnh, mức độ đáp ứng, mức chịu đựng của cơ thể).

Tác dụng phụ của nhiều loại thuốc không cho phép sử dụng hóa chất hàng ngày. Bác sĩ thường chỉ định sử dụng thuốc ngắt quãng, vì vậy bệnh nhân có thời gian nghỉ ngơi và phục hồi trước đợt điều trị kế tiếp. Điều đó cũng giúp cho những tế bào lành bị ảnh hưởng của hóa trị có cơ hội phục hồi lại.

Ví dụ, bệnh nhân nhận hóa trị vào ngày thứ nhất, sau đó có 3 tuần để nghỉ ngơi trước khi điều trị lại. Chu kỳ mỗi 3 tuần được gọi là 1 chu kỳ điều trị. Vài chu kỳ tạo nên 1 liệu trình hóa trị. Một liệu trình thông thường ít nhất 3 tháng hoặc hơn.

Một vài bệnh ung thư có thể điều trị với thời gian nghỉ ngơi giữa các chu kỳ ít hơn. Chúng được gọi là 'liệu trình dày' (dose-dense schedule). Cách làm này có thể giúp tăng hiệu quả hóa trị với một số bệnh ung thư. Nhưng chúng cũng tăng nguy cơ bị tác dụng phụ. Nếu có bất cứ thắc mắc gì về lịch trình hóa trị, bạn có thể trao đổi với bác sĩ điều trị của mình.

Hóa trị liệu pháp được thực hiện như thế nào?

Hóa trị truyền tĩnh mạch (IV). Nhiều loại thuốc cần tiêm trực tiếp vào tĩnh mạch. Chúng được gọi là hóa trị tĩnh mạch (IntraVenous - IV). Việc điều trị cần một vài phút tới một vài giờ. Một số thuốc tĩnh mạch hiệu quả hơn nếu được sử dụng trong vài ngày tới vài tuần. Chúng được gọi là liệu pháp hóa trị truyền liên tục.

Hóa trị đường uống. Bệnh nhân có thể sử dụng một số thuốc bằng đường miệng. chúng có thể là dạng viên, dạng con nhộng hoặc dạng lỏng. Điều đó có nghĩa là bệnh nhân có thể nhận thuốc tại quầy thuốc và mang về nhà. Ngày nay hóa trị đường uống khá phổ biến, kể từ khi thuốc nhắm trúng đích được sử dụng. Một số thuốc được dùng hàng ngày, một số khác được dùng ít thường xuyên hơn. Ví dụ, có thuốc được dùng hàng ngày trong 4 tuần và nghỉ ngơi 2 tuần.

Hóa chất đường tiêm. Đó là hóa trị bằng cách tiêm vào cơ hoặc da. Có thể sử dụng các vị trí ở tay, chân, mông hoặc bụng.

Hóa trị đường động mạch. Động mạch là mạch máu đưa máu từ tim tới các bộ phận khác trong cơ thể. Thỉnh thoảng, hóa chất được tiêm vào động mạch để đến trực tiếp vùng có khối u. Cách làm này được gọi là hóa trị nội động mạch.

Hóa trị trong phúc mạc hay màng bụng. Đối với một số ung thư, hóa chất có thể được bơm trực tiếp vào khoang/ổ bụng. Phúc mạc là 1 từ chuyên ngành chỉ màng bụng, bao trùm bề mặt bên trong của khoang/ổ bụng và bao quanh ruột, gan và dạ dày. Loại điều trị này nhắm tới các ung thư liên quan tới phúc mạc ví dụ như ung thư buồng trứng là loại ung thư thường lan tràn vào khoang phúc mạc.

Hóa trị tại chỗ. Bệnh nhân có thể sử dụng một vài loại hóa chất dạng kem bôi lên da. Các loại thuốc này được cấp tại nhà thuốc và mang về nhà.

Một số thuốc điều trị ung thư khác

Các loại thuốc truyền thống được sử dụng cho hóa trị là một phần quan trọng trong điều trị nhiều bệnh ung thư. Thuốc ảnh hưởng đến cả tế bào ung thư và tế bào lành. Nhưng các nhà khoa học đã thiết kế các loại thuốc mới hơn hoạt động đặc biệt hơn để điều trị ung thư. Những phương pháp điều trị này cũng gây ra những tác dụng phụ khác nhau.

Bác sĩ có thể sử dụng các loại thuốc ung thư mới như là thuốc điều trị duy nhất. Nhưng chúng thường được phối hợp với hóa trị truyền thống. Các loại điều trị này bao gồm:

Liệu pháp nội tiết: Liệu pháp này nhằm thay đổi lượng hormone – vốn là các loại hóa chất được sinh ra tự nhiên trong cơ thể. Chúng giúp kiểm soát hoạt động của tế bào và cơ quan trong cơ thể. Bác sĩ dùng liệu pháp nội tiết bởi vì một số hormone có ảnh hưởng đến một số bệnh ung thư. Ví dụ, ung thư vú và ung thư tiền liệt tuyến.

Liệu pháp nhắm đích: Liệu pháp này nhắm vào các gen và protein có trong tế bào ung thư và bất hoạt chúng, cái mà đóng vai trò như những thành phần chủ chốt trên con đường dẫn đến sự phát triển và phân chia của tế bào ung thư.

Liệu pháp miễn dịch: Liệu pháp này giúp hệ miễn dịch của cơ thể chống lại ung thư. Đây là loại điều trị có thể được sử dụng cho một số loại ung thư hiện nay và sẽ đóng vai trò ngày càng quan trọng trong điều trị ung thư trong tương lai.