Tỉ giá và chi phí logistics "ăn mòn" lợi thế giá nguyên liệu

Đánh giá của các doanh nghiệp và chuyên gia ngành trong khảo sát do Vietnam Report thực hiện năm 2025, công bố vào ngày 12-12. Nguyên nhân cốt lõi nằm ở cấu trúc phụ thuộc nhập khẩu và biến động tỉ giá.

Hiện hơn 65% nguyên liệu thức ăn chăn nuôi của Việt Nam phải nhập khẩu, khiến mọi biến động của USD/VND gần như "thấm" trực tiếp vào giá thành.

Năm 2025, tỉ giá USD/VND duy trì mức tăng khoảng 3 - 3,5%, trong khi chi phí logistics, cước vận tải và bảo hiểm hàng hải tiếp tục neo cao do bất ổn thương mại và địa chính trị toàn cầu.

Vì vậy, dù giá nguyên liệu thế giới giảm, lợi ích này đã bị triệt tiêu phần lớn ngay từ khâu nhập khẩu. Kết quả là giá nguyên liệu khi "cập cảng Việt Nam" không thể giảm tương ứng với giá niêm yết trên thị trường quốc tế.

Các doanh nghiệp cho rằng với thức ăn chăn nuôi, giá nguyên liệu thế giới chỉ là một phần của bài toán. 

Tỉ giá, logistics và tài chính mới là những biến số quyết định giá thành cuối cùng và đây chính là nguyên nhân cốt lõi của nghịch lý "giá nguyên liệu giảm nhưng giá thức ăn chăn nuôi không thể giảm".

Sau hai năm liên tiếp suy giảm vì đứt gãy chuỗi cung ứng và chi phí đầu vào leo thang, thị trường thức ăn chăn nuôi đã ghi nhận tín hiệu hồi phục trong năm 2024.

Theo Cục Chăn nuôi và Thú y (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), sản lượng thức ăn chăn nuôi công nghiệp năm 2024 ước đạt 21,5 triệu tấn, tăng 3,4% so với năm trước. Dù vẫn thấp hơn mức đỉnh 21,9 triệu tấn của năm 2021, con số này cho thấy thị trường đã vượt qua giai đoạn khó khăn nhất.

Việt Nam tiếp tục giữ vị trí trong nhóm 8 thị trường thức ăn chăn nuôi lớn nhất thế giới. Tính tới 11 tháng năm 2025, xuất khẩu thức ăn gia súc và nguyên liệu đạt hơn 1,2 tỉ USD, tăng tới 36,5% so với cùng kỳ. Trung Quốc tiếp tục là thị trường tăng trưởng ấn tượng nhất, chiếm hơn 45% kim ngạch.

Trong khi đó, nhập khẩu thức ăn chăn nuôi và nguyên liệu đạt gần 4,2 tỉ USD, giảm 5,7%, cho thấy doanh nghiệp đang điều chỉnh chiến lược nguồn cung. Tuy nhiên, sự phụ thuộc mang tính hệ thống vào nguyên liệu nhập khẩu vẫn chưa được tháo gỡ.

Ngành thức ăn chăn nuôi không chỉ đối mặt với bài toán chi phí mà còn chịu tác động từ ba thách thức cấu trúc. 

Thứ nhất là cạnh tranh nội ngành ngày càng gay gắt. Hơn 260 doanh nghiệp đang hoạt động, trong đó khối FDI nắm trên 60% sản lượng thức ăn chăn nuôi công nghiệp. 

Với lợi thế về vốn, công nghệ và quản trị, doanh nghiệp FDI tạo sức ép lớn lên doanh nghiệp nội địa, đặc biệt là nhóm nhỏ và vừa, buộc toàn ngành phải nâng chuẩn chất lượng và đầu tư đổi mới liên tục.

Thứ hai là rủi ro khí hậu và dịch bệnh. Năm 2025 ghi nhận nhiều đợt lũ lớn bất thường, gây thiệt hại trực tiếp cho đàn vật nuôi và làm bùng phát dịch bệnh trên diện rộng.

Tính đến tháng 11-2025, cả nước ghi nhận hàng chục ổ dịch cúm gia cầm và hàng nghìn ổ dịch tả lợn châu Phi, khiến nhu cầu thức ăn chăn nuôi biến động mạnh theo vùng, làm doanh nghiệp khó dự báo sản xuất.

Thứ ba là rủi ro vĩ mô. Ngoài tỉ giá và nguy cơ lạm phát quay trở lại, Luật Thuế giá trị gia tăng mới có hiệu lực từ 1-7-2025 đã tạo ra một "độ vênh" lớn. Trong khi thức ăn chăn nuôi thành phẩm thuộc diện không chịu thuế GTGT, nhiều nguyên liệu đầu vào vẫn chịu thuế 5%, khiến doanh nghiệp không được khấu trừ, làm chi phí tăng và dòng tiền bị siết chặt.

Hướng nào để phát triển bền vững, tạo nguồn thu mới

Vietnam Report đánh giá trước những sức ép này, các doanh nghiệp thức ăn chăn nuôi thấy chu kỳ tăng trưởng mới không thể dựa vào mở rộng sản lượng hay tối ưu chi phí truyền thống. Theo Vietnam Report, ba động lực chuyển đổi đang định hình tương lai ngành là công nghệ số, ESG và dịch chuyển sang phân khúc sản phẩm giá trị cao.

Ứng dụng dữ liệu, ERP, AI trong dự báo giá nguyên liệu và quản trị tồn kho đang trở thành "tài sản chiến lược". Song song đó, các tiêu chuẩn ESG không còn là lựa chọn mà đã trở thành "giấy thông hành" để doanh nghiệp tham gia sâu vào chuỗi cung ứng toàn cầu.

Mô hình kinh tế tuần hoàn 4F (Feed - Farm - Food - Fertilizer) nổi lên như một hướng đi tất yếu, giúp giảm chi phí dài hạn, đáp ứng yêu cầu môi trường và tạo nguồn thu mới.

Ở phía thị trường, sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng đặt an toàn và minh bạch lên hàng đầu đang tạo áp lực lan ngược lên toàn chuỗi. Điều này buộc doanh nghiệp thức ăn chăn nuôi phải chuyển từ cạnh tranh theo giá sang cạnh tranh theo chất lượng và giá trị gia tăng.

Nhiều 'đại bàng' rót vốn, vì sao nông dân Việt Nam vẫn gặp khó với thức ăn chăn nuôi?

Hiện có nhiều doanh nghiệp lớn rót vốn vào ngành thức ăn chăn nuôi Việt Nam, thu về 850 triệu USD xuất khẩu trong tháng 10 năm nay. Nhưng ‘nghịch lý’ người chăn nuôi Việt Nam vẫn gặp khó, mua thức ăn chăn nuôi với giá đắt đỏ.