Đường vẫn còn dài

Người tìm thân nhân của mộ liệt sĩ Kỳ 1: Giấc mơ máy dò xương Kỳ 2: Tìm mộ trong mù mưa

Phóng to

Những người lính quy tập lại mải miết tiến vô rừng sâu tìm mộ liệt sĩ - Ảnh: V.T.

Phía sau 12.000 ngôi mộ

Cuối năm 2013, từ 144 cán bộ chiến sĩ, Đội quy tập mộ LS tỉnh Nghệ An giảm quân số tròn 100. Tên “Đoàn quy tập mộ LS” thuộc Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Nghệ An cũng đổi thành “Đội quy tập mộ LS tỉnh Nghệ An”. Riêng năm hướng gồm 15 mũi và địa bàn các bản, huyện vẫn không thay đổi. Những cái tên Noọng Hét, Phù Bia, Phú Cút, Loong Chẹng, Bom Lọng và những bản Na, Noọng Pết... vẫn luôn thường trực trong tâm trí những người lính quy tập.

Trung tá, đội trưởng Phùng Ngọc Phương ngoài nhiệm vụ chỉ huy đội còn đảm nhiệm hướng Loong Chẹng (căn cứ cũ của phỉ Vàng Pao, cách chỉ huy đội 120km) chỉ tấm bản đồ quy tập chi chít tên bản, tên huyện giữa nhấp nhô rừng núi là địa bàn tìm kiếm hài cốt LS của 15 mũi. Anh nói: “Giảm quân nhưng không thể “rút gọn” đường đi tìm mộ LS. Nhiệm vụ của anh em quy tập vẫn nóng lên từng ngày đêm tại các mũi bởi hơn 40 năm sau chiến tranh, mộ LS nằm rải rác khắp nước Lào. Địa hình quá nhiều thay đổi, thậm chí có ngôi mộ bị san phẳng. Ngoài danh sách 12.000 LS có hồ sơ, còn các LS là bộ đội địa phương, biên phòng, kể cả người dân bị phỉ bắn thì chúng tôi vẫn phải quy tập. Đó là lương tâm, đạo đức và trách nhiệm của người lính quy tập thời bình đối với cha chú đi trước”.

Từ “nóng” ở đây có nghĩa quân số của từng hướng có thể khác nhau nhưng hướng nào cũng được giao chỉ tiêu cụ thể. Mùa khô năm nay (10-2013 đến 4-2014) 15 mũi của năm hướng được giao tìm 91 mộ. Để thực hiện được chỉ tiêu này các hướng, mũi luôn ở trong tư thế sẵn sàng vô những vùng rừng sâu, rừng xa mỗi khi có tin báo và bằng mọi cách để tìm được hài cốt LS. “Đảng ủy, chỉ huy đội ra nghị quyết, tổ chức triển khai theo quy chế, kế hoạch cho các hướng, mũi cụ thể. Làm việc với ban công tác đặc biệt hai tỉnh Xiangkhouang, Vientiane. Hai tỉnh này triệu tập các trưởng bản giao chỉ tiêu và giao nhiệm vụ giúp đỡ bộ đội quy tập VN” - trung tá Phương cho biết thêm.

Vẫn còn nhiều thông tin cho biết mộ LS ở vùng rừng hiểm trở có tàn quân phỉ. Có địa chỉ những người lính quy tập đã đi tìm hai, ba lần nhưng chưa có kết quả. Mỗi lần đi quy tập về tay không ai cũng buồn, chỉ có chuyến nào tìm kiếm, quy tập được dẫu một hài cốt LS họ mới thấy yên lòng hơn. Trung tá Phương kể: “Một cựu chiến binh quê Vĩnh Phúc sang đây cho biết ông cùng chiến đấu với một bạn lính quê Tuyên Quang. Bạn ông hi sinh năm 1972 do chính tay ông chôn cất cạnh cây cầu sắt sát một tảng đá cạnh quả đồi ở Loong Chẹng. Giờ 10 anh em quy tập đưa ông đến bên cây cầu sắt nhìn lên tảng đá, rồi từ tảng đá nhìn xuống cây cầu để xác định nấm mộ bạn lính nhưng anh em tìm mãi vẫn chưa được”.

Phóng to

Bộ đội quy tập ăn cơm trưa trong rừng Loong Chẹng - Ảnh: V.Toàn

Nơi tôi luyện chất lính

Đa số người lính quy tập đều chưa trải qua chiến tranh nhưng họ không còn trẻ. Họ là những người lính được chọn lọc các tiêu chuẩn tình cảm, đạo đức, ý chí từ các đơn vị để bổ sung cho đội quy tập. Tất cả họ chưa qua một chương trình huấn luyện nào về phương pháp tìm kiếm, phát hiện và cách cất bốc hài cốt LS nhưng “đánh vài trận tân binh thành lính cũ, biết lo toan trong sống chết dạn dày”. Cứ thế người đi trước truyền lại kinh nghiệm cho người đến sau. Kỹ thuật lấy tờ giấy ghi tên, quê của LS trong lọ penicillin của trung tá Lân là một bài học đáng giá vì nếu sơ ý hoặc không biết cách mở thì bỗng dưng LS có tên tuổi, quê hương trở thành LS “chưa có thông tin”.

Trung tá Phương tâm sự: “Nếu không được huấn luyện ngay tại mộ thì anh em dễ quy tập nhầm với hài cốt lính Thái Lan. Kinh nghiệm cho biết hài cốt lính Thái Lan thường bó trong tấm tăng có khóa dây kéo kín. Còn tăng chứa hài cốt LS của ta bao giờ cũng có ba dây buộc phần cổ, hông và chân. Năm 2005 mũi của trung tá Lân đào trúng ngôi mộ gồm năm người của một gia đình Lào Sủng trong rừng Nậm Pích. Khi nhìn thấy vị trí bốn hài cốt thấp dần so với hài cốt đầu tiên và trong hài cốt có mảnh áo màu đen thì chắc chắn đó là mộ người Lào Sủng”.

Chính sự trải nghiệm đầy gian khổ và thông qua việc tìm mộ, tiếp xúc với gia đình LS đã giúp người lính mới hiểu thấu sự hi sinh mất mát của thế hệ đi trước. Vì thế họ càng được tôi rèn chất lính để có thể tìm kiếm, quy tập hài cốt LS trong bất cứ hoàn cảnh gian khó nào. Nhìn lên tấm bản đồ quy tập, trung tá Phương trầm ngâm: “Mùa khô năm nay tin báo của người dân đổ về dồn dập. Hướng 1 đang tìm ba mộ ở Loong Chẹng, hướng 2 tìm 10 mộ ở Phả Xay, Lạc Khòi, Noọng Pết, hướng 4 tìm 12 mộ, trong đó mũi Phú Cút bốn mộ, mũi Noọng Hét một mộ, mũi Mường Khăm bảy mộ. Tết này chúng tôi về một nửa, một nửa ở lại vừa trực vừa “săn” thông tin để sau tết anh em lại vô rừng, phấn đấu hết mùa khô năm nay toàn đội tìm kiếm, quy tập được 91 mộ”. Khi tôi đang viết phóng sự này thì hướng 4 của trung tá Dậu gọi điện về nước báo tin mới: “Anh em đang trên đường từ nghĩa trang Ma Tử tại vùng giáp ranh bản Nhoọc Piệt và Bản Sắn ra, tìm được hai mộ”.

Đây cũng là thời gian các hướng, mũi của Đội quy tập LS tỉnh Nghệ An vừa đi tìm mộ vừa chuẩn bị đón ban công tác đặc biệt của hai tỉnh Nghệ An và Xiangkhouang tới làm lễ để đưa 29 bộ hài cốt LS quy tập đầu mùa khô về nước trước tết khoảng một tuần.