"Nơi thầy, con đã học được lòng khoan dung, nhân ái, say mê sáng tạo, thanh cao, không ồn ào, không gợn chút bon chen. Con cầu mong sẽ làm được một phần như vậy"... Nhạc sĩ Nguyễn Tuấn Kiệt viết về Dương Thiệu Tước - người thầy dạy đàn guitare cổ điển đầu tiên của mình.

Mô phạm

Ở miền Nam sau năm 1954, Dương Thiệu Tước là một trong những giáo sư đầu tiên tại Trường Quốc gia Âm nhạc và Kịch nghệ Sài Gòn (tiền thân Nhạc viện TP.HCM) với vai trò trưởng khoa guitare đã đào tạo guitare cổ điển cho nhiều thế hệ học trò...

Hành trình học đàn của nhiều học trò đến với Dương Thiệu Tước đôi khi phải nhờ đến sự giới thiệu từ người có uy tín.

Ông Lưu Trọng Đạt, người sau này thi đậu vào trường nhạc Sài Gòn khóa guitare năm 1973, kể lại rằng cha ông phải nhờ nhạc sĩ Văn Giảng (Thông Đạt) viết thư tay giới thiệu thì Dương Thiệu Tước mới nhận lời dạy đàn. Từ trước khi vào trường nhạc, ông Đạt đã theo học thầy Tước được hai năm.

Nhạc sĩ Nguyễn Tuấn Kiệt, người bắt đầu học guitare cổ điển tại trường nhạc năm 1965, nhớ lại những ngày đầu đầy khó khăn do kỹ thuật ngón cơ bản còn yếu kém, bởi trước đó ông chỉ tự học và học lỏm.

Ông Kiệt kể: "Những buổi học đầu tiên với thầy Dương Thiệu Tước thật vất vả. Tôi phải học lại từ đầu kỹ thuật ngón cơ bản, đã có lúc tôi định bỏ học. Ba tháng trôi qua, tôi đã vượt được cửa ải này và học tập khá hơn.

Điều đáng nói là trong suốt ba tháng đó, thầy chưa hề la rầy, chê bai tôi, người học trò lớn tuổi và kém cỏi. Với phong thái từ tốn, hiền hòa, kiên nhẫn thầy dắt tôi đi từng bước".

Phương pháp dạy của Dương Thiệu Tước được học trò nhận xét là rất mô phạm, cả chính khóa ở trường lẫn học tư tại nhà. Ông Vũ Quang Thiều nhớ như in về ngôi nhà dạng biệt thự kiểu Pháp có sân rộng trên con đường gần lăng Cha Cả và sân bay, nơi thầy từng dạy trước năm 1974 và về sau là học ở ngôi nhà thuê trong hẻm đường Nơ Trang Long.

"Hồi đó tôi học một tuần học một giờ và thầy dạy một thầy một trò. Thầy Tước chỉ dạy kỹ thuật guitare thôi, còn mọi thứ nhạc lý phải tự học hết. Có nghĩa đã biết nhạc lý căn bản rồi mới đến thầy học; nếu chưa biết cũng phải tự học rồi mới đến chứ thầy không dạy. Cách dạy của thầy rất mô phạm", ông Thiều kể.

Ông cũng đặc biệt ghi nhớ hình ảnh thầy giữ nhịp: "Móng tay của thầy khá đặc biệt, dường như dày và rất cứng vì thầy thường gõ tay cọc, cọc, cọc trên bàn như thế này để đánh nhịp. Cách dạy của thầy rất mô phạm".

Một lời "được chứ" mở lối cho sáng tạo

Sự khoan hòa của Dương Thiệu Tước không chỉ thể hiện ở tính kiên nhẫn sư phạm mà còn ở thái độ cởi mở trước sự sáng tạo của học trò, một điều vô cùng quý giá trong môi trường học thuật khi tài liệu và kỹ thuật còn thiếu thốn.

Nhạc sĩ Châu Đăng Khoa, người được giới thiệu là "học trò cưng" và học thầy niên khóa 1974-1976, đã kể lại câu chuyện thay đổi phương pháp chơi đàn của mình.

Ông Khoa chia sẻ thời điểm đó kỹ thuật chưa được đi sâu và học trò thường sợ sai. Khi ông tự chế ra một cách đánh mới, gọi là "ấn dây", khác với kỹ thuật "ép dây" thông thường nên đã hỏi ý kiến thầy.

Nhạc sĩ Châu Đăng Khoa hồi tưởng: "Lúc đó khoảng 70% kỹ thuật tôi đánh bây giờ gần như do tôi sáng tạo ra thôi.

Nói ra điều đó là bởi vì hồi đó tôi chế ra đánh ép dây đánh thẳng luôn. Sau đó tôi mới hỏi thầy Tước: "Thưa thầy con đánh ép dây như thế này có được không?". Thầy Tước nói ngắn gọn: "Được chứ'".

Đối với Châu Đăng Khoa, chính chữ "được" ngắn gọn nhưng mạnh mẽ đó đã cho phép ông tự tin phát triển thêm nhiều kỹ thuật khác theo cách của riêng mình.

Ông cho biết: "Chỉ nhờ cái từ "được" của thầy Tước thôi mà sau đó tôi bung ra nhiều kỹ thuật theo cách của mình, tất cả dựa trên cái từ "được" đó".

Sự nhân ái của Dương Thiệu Tước còn vượt ra ngoài khuôn khổ lớp học. Nhạc sĩ Nguyễn Tuấn Kiệt, người từng hoạt động phong trào sinh viên Sài Gòn và bị bắt đày ra Côn Đảo.

Khi được trả tự do vào tháng 5-1970, ông Kiệt trở lại trường nhạc thăm thầy và xin được tiếp tục học dù không còn là học sinh chính thức.

Ông Kiệt xúc động kể lại: "Thầy quyết định bớt một ít thời gian của học sinh chính quy để dạy tôi với tư cách học sinh dự thính. Những buổi học thật là hạnh phúc. Ánh mắt, nụ cười của thầy thể hiện sự thương mến và thông cảm. Có lẽ thầy hiểu được phần nào những hoạt động cách mạng của tôi".

Tiếng đàn ấm áp

Không như một số thông tin Dương Thiệu Tước nghỉ dạy ngay sau 1975. Nhiều học trò cũ đều khẳng định Dương Thiệu Tước tiếp tục giảng dạy tại trường nhạc sau ngày thống nhất.

Ông Lưu Trọng Đạt và ông Vũ Quang Thiều cho biết thầy vẫn dạy trong trường đến khoảng năm 1978, 1979.

Ông Thiều, dù lúc đó chỉ học tư tại nhà thầy, khẳng định: "Hồi đó sau 1975 thầy còn dạy ở trường nhạc mấy năm. Tôi lúc đó dù học thầy ở nhà thôi (ông Thiều học ĐH Bách khoa) nhưng biết rõ điều đó!".

Ông Đạt tiếp lời: "Thì chắc chắn chứ, tôi học, thầy dạy tôi mà!". Nhạc sĩ Châu Đăng Khoa cũng xác nhận mình học thầy Tước đến niên khóa 1975-1976.

Hồi đó, Châu Đăng Khoa thường xuyên lui tới nhà thầy trong hẻm Nơ Trang Long không chỉ để học mà còn vì "khoái cây đàn". Cây đàn guitare hiệu Ramirez rất quý giá, được người con rể của thầy (chồng ca sĩ Quỳnh Giao) mua từ Tây Ban Nha gửi về tặng.

Ông Khoa nhớ mãi một kỷ niệm vào dịp gần giao thừa: "Tôi ngồi tôi chơi từ chiều, chơi hoài vậy đó. Hôm đó chơi tới gần giao thừa, hình như kém khoảng 15 phút vẫn còn ngồi đánh đờn, thầy vẫn không nói tiếng nào.

Tự nhiên tôi giật mình: "chết rồi, gần giao thừa rồi, xin lỗi thầy" rồi trả lại cây đàn cho thầy... Kỷ niệm ấy nhớ mãi, thầy cứ để yên cho mình đánh đàn chứ không nhắc là ê, gần giao thừa rồi...".

Âm thanh từ cây đàn của người thầy cũng để lại ấn tượng sâu sắc. Ông Khoa miêu tả: "Tiếng đàn thầy Tước đánh rất là đầy và rất ấm áp. Có cảm giác như không có móng vậy đó. Cũng chính sự ấm áp trong tiếng đàn của thầy mà gợi nhớ cho mình, để mình đi theo khuynh hướng ấm".

Không chỉ có thầy Tước mà người vợ ông, danh ca Minh Trang, cũng dành sự quan tâm đặc biệt cho học trò.

Ông Vũ Quang Thiều nhớ mãi sự hòa nhã, chừng mực, kín tiếng của bà: "Cô Minh Trang rất mến tui. Hồi đó học xong cô thường lấy ly nước mát mời tôi uống. Cô cũng hỏi thăm một cách nhẹ nhàng, rất hiền từ".

Sau hàng chục năm, dù đã lớn tuổi những học trò của Dương Thiệu Tước vẫn giữ mãi lòng biết ơn sâu sắc về một người thầy đã dạy họ không chỉ kỹ thuật mà còn là đạo làm người.

Hình ảnh Dương Thiệu Tước - người thầy mẫu mực, tận tâm - đã trở thành một biểu tượng không phai mờ trong lịch sử đào tạo âm nhạc miền Nam.

**************

Dương Thiệu Tước và Minh Trang sống hạnh phúc và sung túc suốt giai đoạn 1954-1975 tại Sài Gòn. Mặc dù đã có hàng trăm ca khúc nổi tiếng làm rung động lòng người kể từ thời tiền chiến, song giai đoạn này Dương Thiệu Tước chú trọng việc lan tỏa ca khúc và truyền đạt phong cách cho những ca sĩ tài năng.

>> Kỳ tới: Truyền đạt phong cách nghệ sĩ tài năng

Dương Thiệu Tước - 'giòng suối tơ vương' còn vọng mãi - Kỳ 4: Bóng chiều xưa

"Một chiều ái ân, say hồn ta bao lần. Một trời đắm duyên thơ cho đời bao phút ơ thờ. Ngạt ngào sắc hương, tay cầm tay luyến thương. Đôi mắt em nhìn càng say đắm mơ màng nào thấy đâu sầu vương".