Tại phiên họp Ủy ban Thường vụ Quốc hội mới đây, Bộ GD-ĐT cho biết một trong những điểm mới của dự thảo Luật Giáo dục nghề nghiệp sửa đổi là cho phép các cơ sở giáo dục đại học nếu đủ điều kiện có thể đăng ký đào tạo hệ cao đẳng trong một số ngành nghề.

Nhiều chuyên gia giáo dục nghề nghiệp đã có các ý kiến xoay quanh vấn đề này.

Cẩn trọng khi cho đại học đào tạo hệ cao đẳng

ThS Nguyễn Văn Chương, Hiệu trưởng Trường cao đẳng Cơ giới và Thủy lợi Đồng Nai, khá khoăn trước đề xuất mới. Theo ông, giữa hai bậc học hiện nay tồn tại những khác biệt mang tính nền tảng, đặc biệt là ở triết lý đào tạo và cấu trúc chương trình. 

Chẳng hạn theo thông tư 03/2017, chương trình đào tạo cao đẳng được quy định rất rõ về tỉ lệ lý thuyết chỉ chiếm 30 - 50%, còn thực hành, thực tập, thí nghiệm bắt buộc ở mức 50 - 70% tùy ngành nghề. 

Ngoài ra, Luật Giáo dục nghề nghiệp 2014 yêu cầu đội ngũ nhà giáo phải được bố trí thời gian đi thực tập tại doanh nghiệp để cập nhật công nghệ, nâng cao năng lực thực hành.

Ông Chương cho biết thêm nhiều trường cao đẳng hiện nay đã đầu tư rất mạnh cho phòng xưởng, thiết bị thực hành, mô hình thí nghiệm, trung tâm thực tập, bồi dưỡng giảng viên xoay quanh các tiêu chí thực hành, cũng như xây dựng mạng lưới doanh nghiệp để sinh viên được thực hành liên tục. 

Có những ngành, mức độ đầu tư và tính thực tiễn trong đào tạo thậm chí vượt xa một số trường đại học vốn không có truyền thống đào tạo thiên về tay nghề.

Do vậy, ông lo ngại là nếu giao quyền đào tạo cao đẳng cho các trường đại học, câu hỏi đặt ra là liệu các trường đại học có bảo đảm đúng các điều kiện thực hành - thực tập - gắn kết doanh nghiệp đang được yêu cầu? Liệu họ có thực sự chuyển hướng sang đào tạo kỹ năng, tay nghề, hay vẫn giữ cách tiếp cận nặng về hàn lâm, nghiên cứu?

TS Trần Mạnh Thành, Hiệu trưởng Trường cao đẳng Bách khoa Bách Việt, cho rằng việc cho phép một số trường đại học đào tạo trình độ cao đẳng chỉ nên áp dụng ở một số ngành đặc thù và có tính liên thông cao. 

Ví dụ như thể thao, nghệ thuật… vốn có lộ trình đào tạo liên tục từ bậc ngắn hạn lên trung cấp, cao đẳng và đại học. Hay là với các ngành cao đẳng sư phạm trong bối cảnh các trường cao đẳng sư phạm cũng đang được định hướng sáp nhập về các đại học.

Tuy nhiên ông Thành nhấn mạnh cần xác định tiêu chí một số ngành đặc thù, không thể mở rộng tràn lan. Nếu đại học đào tạo cao đẳng ở mọi ngành nghề, hệ thống cao đẳng sẽ chịu áp lực lớn trong tuyển sinh và khó cạnh tranh được với đại học. Như vậy có thể làm mất cân bằng phân tầng và ảnh hưởng đến ổn định của mạng lưới giáo dục nghề nghiệp.

Cần sự "điều tiết" rõ ràng

ThS Nguyễn Ngọc Hiển, Hiệu trưởng Trường cao đẳng Công nghệ TP.HCM, cho rằng việc đại học bước vào lĩnh vực này không phải là không có lý, nhất là trong bối cảnh yêu cầu về chất lượng nhân lực ngày càng cao và hệ thống các trường nghề cũng đang trải qua quá trình cơ cấu lại. 

Từ góc độ thị trường lao động, ông Hiển nói nếu nhu cầu xã hội đòi hỏi nguồn nhân lực trình độ cao đẳng trong những lĩnh vực nhất định thì việc các trường đại học tham gia đào tạo là điều có thể xem xét. Quan trọng là nhu cầu phải có thật, ngành nghề phải được xác định rõ ràng và việc đào tạo không được trùng lặp hay gây rối loạn cơ cấu nhân lực.

Ông nhấn mạnh dự báo nhu cầu nhân lực quốc gia, xác định những ngành nào xã hội thật sự cần và phân bố chỉ tiêu đào tạo một cách hợp lý. Nếu thiếu sự định hướng này, hệ thống có thể rơi vào tình trạng đào tạo giẫm chân lên nhau, phá vỡ cân bằng giữa các bậc học và làm giảm hiệu quả của quá trình cơ cấu lại mạng lưới cơ sở đào tạo.

TS Hoàng Ngọc Vinh, nguyên Vụ trưởng Vụ Giáo dục chuyên nghiệp (Bộ GD-ĐT), cho rằng câu chuyện đại học tham gia đào tạo trình độ cao đẳng còn phụ thuộc rất lớn vào năng lực dự báo và đặt hàng nhân lực của các địa phương. 

Sau giai đoạn sắp xếp, nhiều trường cao đẳng đã vận hành gắn với nhu cầu nhân lực của địa phương, nhưng trong thực tế vẫn sẽ có những ngành nghề mới phát sinh, đặc biệt trong bối cảnh chuyển đổi số, công nghiệp mới, logistics, tự động hóa… Những ngành đó đôi khi đòi hỏi công nghệ cao, thiết bị phức tạp hoặc năng lực triển khai nhanh. 

"Thay vì phải lập thêm một trường cao đẳng mới, địa phương hoàn toàn có thể giao nhiệm vụ đào tạo cho một trường đại học đủ nguồn lực", ông nói.

Tuy nhiên, ông Vinh cũng cảnh báo đề xuất này cần được triển khai thận trọng, có lộ trình rõ và tránh cơ chế xin cho. Ông nêu nguy cơ một số trường đại học, nhất là các trường tư thục đang gặp khó khăn trong tuyển sinh, có thể tận dụng chính sách để mở ngành ồ ạt nhằm "vét" tuyển sinh. 

Điều này dễ dẫn đến cạnh tranh không lành mạnh, làm suy giảm vai trò của các trường cao đẳng và quan trọng hơn là làm lệch hướng mục tiêu đào tạo nhân lực.

"Nguyên tắc quan trọng nhất vẫn là đào tạo nên gắn với nhu cầu thật, có dự báo nhân lực tin cậy và có sự điều phối chặt chẽ giữa trung ương - địa phương - cơ sở đào tạo", ông nói.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn: Sắp tới chỉ còn 3-4 trường cao đẳng sư phạm

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho hay trong quy hoạch các trường đại học, cao đẳng thì hệ thống trường cao đẳng sư phạm sắp tới chỉ còn 3-4 trường. Xu hướng các trường cao đẳng sư phạm sẽ nhập vào các trường đại học sư phạm.