Ủy ban Thường vụ Quốc hội vừa cho ý kiến và thống nhất trình Quốc hội thông qua dự án nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều nghị quyết số 98 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM tại kỳ họp thứ 10 Quốc hội khóa XV.

Trao đổi với Tuổi Trẻ Online, TS Lê Duy Bình - Giám đốc Economica Việt Nam - chia sẻ rõ hơn về động lực tăng trưởng mới của TP.HCM trong giai đoạn tới. 

TP.HCM chưa khai thác hết những động lực tăng trưởng hiện tại

* Thưa ông, những động lực tăng trưởng nào của TP.HCM hiện tại có thể xem là đã chạm đến ngưỡng tới hạn?

- Nếu nhìn về những động lực tăng trưởng hiện tại, TP.HCM chưa khai thác hết chứ không phải đến điểm tới hạn. Những động lực tăng trưởng truyền thống vẫn rất quan trọng nhưng có những điểm giới hạn. Vì vậy chúng ta cần chuyển đổi sang mô hình tăng trưởng mới để khai thác ở cấp độ cao hơn.

Ví dụ, hoạt động xuất nhập khẩu của thành phố chiếm tỉ trọng rất lớn của cả nước và gia tăng liên tục trong thời gian qua.

Nhưng điểm giới hạn của TP.HCM, đặc biệt sau khi sáp nhập bộc lộ rõ hơn. Đó là hoạt động xuất nhập khẩu chủ yếu dựa trên hàng hoá gia công chế biến. Mô hình này có điểm giới hạn là không khai thác được thế mạnh của địa phương bởi gia công chế biến dựa nhiều vào lao động giá rẻ, tiêu chuẩn môi trường không cao. 

Như vậy trong dài hạn, TP.HCM cần điều chỉnh mô hình này, còn động lực tăng trưởng vẫn giữ nguyên. 

Xuất nhập khẩu của TP.HCM sẽ phải dựa nhiều vào những mặt hàng có hàm lượng nội địa cao hơn, giá trị thặng dư, giá trị nội địa cao hơn. Xuất nhập khẩu cần chuyển dịch không chỉ dựa vào dệt may, da giày, điện tử nữa mà dựa vào các ngành có giá trị gia tăng cao, có sự đóng góp nhiều hơn của các doanh nghiệp trong nước trên địa bàn TP.HCM.

Về cơ cấu xuất khẩu, cần phải dựa nhiều hơn vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo. Xuất khẩu dịch vụ phải gia tăng mạnh mẽ hơn bởi TP.HCM có tiềm năng để xuất khẩu dịch vụ ví dụ như sức khoẻ, y tế, tài chính.

Tiêu dùng cá nhân cũng cần được đẩy mạnh.

Động lực tăng trưởng khác là đầu tư tư nhân. Khi các tập đoàn lớn, doanh nghiệp đặt tại TP.HCM phát triển sẽ đóng góp trực tiếp vào tăng trưởng GRDP của thành phố.

* Theo ông đâu là những nút thắt chính khiến những động lực tăng trưởng hiện tại có điểm giới hạn và cần đổi mới để bứt phá?

- Tăng trưởng kinh tế cần phải có giai đoạn. Có những giai đoạn chúng ta bắt buộc phải đi từ sản xuất chế biến gia công, hàm lượng giá trị gia tăng thấp. Bất kỳ nền kinh tế nào cũng buộc phải đi qua. Tất nhiên nhiều nền kinh tế họ sớm nhận ra và hành động quyết liệt nên rút ngắn được quá trình dịch chuyển này. 

Điều đầu tiên là chúng ta phải nhận thức được quá trình này và hành động nhanh, quyết liệt. Ví dụ như sớm có những thể chế, chính sách để phát triển doanh nghiệp trong nước, đầu tư mạnh mẽ hơn vào khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Tăng trưởng cao và phát triển bền vững là không là mục tiêu mâu thuẫn

* Giai đoạn phát triển mới của TP.HCM đặt trong bối cảnh biến đổi khí hậu, liệu việc tăng trưởng cao, đổi mới mô hình tăng trưởng có mâu thuẫn với phát triển bền vững không?

- Phát triển xanh và bền vững không mâu thuẫn với tăng trưởng cao, có rất nhiều mô hình trên thế giới có tăng trưởng tích cực nhưng không ảnh hưởng đến môi trường. Việc chuyển dịch mô hình tăng trường có thể khó khăn, nhiều thách thức nhưng tăng trưởng cao, bền vững, đảm bảo yếu tố sinh thái con người là hai mục tiêu song hành chứ không mâu thuẫn với nhau.

Nền kinh tế các nước Bắc Âu đã đạt được mức GDP bình quân đầu người cao nhưng vẫn chú trọng về môi trường, tăng trưởng xanh. Đức cũng là mô hình như vậy. Vì vậy, chúng ta không chỉ nhìn 1-2 năm đánh giá tăng trưởng thấp hay cao, mà cần lựa chọn mô hình không chỉ về bền vững tốc độ tăng trưởng GDP mà còn bền vững về môi trường, xã hội, phục vụ dân sinh, lấy con người là trung tâm phát triển. 

Với tầm nhìn như vậy thì chúng ta sẽ lựa chọn mô hình tăng trưởng hướng đến nhân tố tổng hợp thay vì dựa vào các nhân tố như tài nguyên, lao động giá rẻ.

* Ông có khuyến nghị gì để mô hình tăng trưởng mới của TP.HCM nhanh trở thành hiện thực?

Việt Nam đang đặt mục tiêu đến năm 2030 và 2045 trở thành quốc gia phát triển, hiện đại. TP.HCM có rất nhiều tiềm năng, cơ hội để hiện thực hoá đầy đủ và sớm đạt được mục tiêu này ở góc phương diện địa phương nếu hành động quyết liệt.

Như vậy, địa phương cần phải nhanh chóng chuyển dịch mô hình tăng trưởng. Mô hình tăng trưởng này phải xanh hơn, sạch hơn, dựa trên động lực mới là kinh tế xanh, kinh tế số, kinh tế tuần hoàn.

Động lực tăng trưởng cũ như xuất nhập khẩu cũng phải thay đổi, cùng với đó, thu nhập người dân cũng cần gia tăng để tiêu dùng mạnh mẽ hơn.

Thành phố cần nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư để thúc đẩy đầu tư tư nhân, thực hiện mạnh mẽ hơn Nghị quyết 98 để trở thành hình mẫu về phát triển kinh tế tư nhân của cả nước. 

Làm gì để kinh tế TP.HCM tăng trưởng 2 con số?

TS Trương Minh Huy Vũ - Thành ủy viên, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển TP.HCM - phát biểu tập trung vào chủ đề tăng trưởng hai con số của TPHCM giai đoạn 2025-2030.