Ông Hà Văn Quân, quản lý sản xuất của Công ty TNHH điện tử REGZA Việt Nam, cho biết hiện nay doanh nghiệp có nhu cầu lớn về lao động kỹ thuật có tay nghề cao, đặc biệt ở các ngành cơ điện tử, tự động hóa, lắp ráp điện tử và kiểm định chất lượng sản phẩm.

Nhu cầu lao động tay nghề cao rất lớn

Theo ông Quân, hầu hết lao động khi được nhận vào làm đều phải trải qua chương trình đào tạo lại kéo dài từ 3-6 tháng để đáp ứng quy trình và tiêu chuẩn kỹ thuật riêng của tập đoàn. Dù đã có tay nghề cơ bản nhưng để đạt yêu cầu về kỹ thuật lắp ráp, kiểm thử hay quy trình an toàn, lao động cần được huấn luyện lại cho phù hợp với công nghệ, thiết bị và văn hóa vận hành. Những nhân sự có tư duy cải tiến hoặc kỹ năng nổi bật còn có cơ hội được cử sang Trung Quốc đào tạo chuyên sâu tại công ty mẹ.

Tuy nhiên ông Quân thẳng thắn nhìn nhận rằng việc tìm kiếm và giữ chân nhân lực chất lượng cao hiện nay là thách thức lớn. Nhiều bạn trẻ có kiến thức lý thuyết tốt nhưng thiếu trải nghiệm thực tế, kỹ năng làm việc nhóm và tác phong công nghiệp chưa cao. Một số khác có tay nghề khá nhưng ngoại ngữ và khả năng tiếp cận công nghệ mới còn yếu, khó đáp ứng yêu cầu của dây chuyền quốc tế.

Ông Phạm Tuyên, quản lý tuyển dụng của Tôn Nam Kim, cho rằng doanh nghiệp sản xuất theo chuẩn quốc tế để xuất khẩu sang hơn 50 thị trường và từng chi tiết sản phẩm đều phải đạt chuẩn quốc tế. Như vậy thì đội ngũ kỹ sư, kỹ thuật viên vận hành dây chuyền phải hiểu chuẩn quốc tế, đọc được tài liệu kỹ thuật của nhà cung cấp châu Âu, làm việc theo quy trình và giữ được kỷ luật công nghiệp.

Áp lực càng lớn hơn khi công ty đang triển khai nhà máy mới ở Phú Mỹ (TP.HCM) và có thể cần tới khoảng 1.000 nhân sự ở nhiều cấp độ từ công nhân vận hành, tổ trưởng chuyền, kỹ sư công nghệ, kỹ sư bảo trì đến đội ngũ quản lý sản xuất. 

Để gỡ nút thắt này, ông Tuyên cho biết doanh nghiệp đã chủ động làm việc với một số trường cao đẳng và đại học kỹ thuật ở khu vực phía Nam để tuyển dụng. Những sinh viên tốt nghiệp tiềm năng sẽ cần biết chuyên môn kỹ thuật, hiểu an toàn công nghiệp, quen với 5S và nhất là phải sẵn sàng học công nghệ mới.

Hợp tác với doanh nghiệp ra sao?

Ông Fang Neng, Phó tổng giám đốc một doanh nghiệp sản xuất tại Đồng Nai, cho biết nhiều doanh nghiệp nước ngoài tại Việt Nam hiện rất cần những lao động vừa có kỹ năng nghề vững vừa hiểu được tư duy công nghiệp toàn cầu. 

Trong khi thực tế, việc tuyển đủ người đã khó nhưng để đào tạo họ đạt chuẩn toàn cầu còn khó hơn, vì đa số sinh viên mới ra trường vẫn thiếu va chạm thực tế và chưa quen làm việc trong môi trường công nghiệp quốc tế.

Từ thực tiễn này, ông Fang Neng cho rằng giải pháp nằm ở cách triển khai và vận hành các chương trình đào tạo nghề. Cụ thể theo ông, nếu muốn sinh viên ra trường làm được ngay thì các trường cao đẳng kỹ thuật và mạng lưới giáo dục nghề nghiệp phải thật sự coi doanh nghiệp là một phần trong chương trình đào tạo. Sinh viên không thể chỉ học máy móc trong trường, đến năm cuối mới đi thực tập thì đã muộn.

Việc thực tập tại doanh nghiệp cần được xem là một quá trình liên tục chứ không phải một đợt trải nghiệm ngắn hạn. Ngay từ năm đầu, sinh viên đã có thể đến nhà máy để quan sát, học về 5S, an toàn, tổ chức sản xuất. Sang năm 2 các bạn có thể tham gia hỗ trợ thao tác đơn giản, học về kiểm tra chất lượng hoặc vận hành dây chuyền. Đến năm 3 khi đã có nền tảng, các bạn mới thực sự thực hành độc lập, đảm nhận các vị trí cụ thể.

Ông Đinh Trường Việt, Phó tổng giám đốc Công ty TNHH Ishisei Việt Nam, cho rằng một mô hình có thể tham khảo là đào tạo nghề hợp tác doanh nghiệp - nhà trường (CVT). Hiện tại Ishisei Việt Nam đã tham gia chương trình hợp tác với Trường CĐ Công nghệ quốc tế Lilama 2 (Đồng Nai), tiếp nhận sinh viên đến thực hành tại nhà máy, tham gia giảng dạy chuyên đề, hướng dẫn kỹ thuật và đánh giá kỹ năng thực tế.

Thay vì để sinh viên chỉ học mô phỏng trên máy trong trường, doanh nghiệp tạo điều kiện đưa các bạn vào dây chuyền thật để hiểu nhịp độ sản xuất, tiêu chuẩn an toàn và yêu cầu chất lượng của từng sản phẩm. 

Mỗi sinh viên được huấn luyện trong môi trường thực tế, có kỹ sư kèm trực tiếp và được đánh giá theo tiêu chuẩn của doanh nghiệp. Nhiều bạn sau khi hoàn thành chương trình đã được công ty tuyển dụng, tiếp tục đào tạo nâng cao và tham gia sản xuất xuất khẩu sang thị trường Nhật.

Sắp xếp hệ thống giáo dục nghề nghiệp: Không thể nóng vội

Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị đặt mục tiêu xây dựng hệ thống giáo dục nghề nghiệp tinh gọn, hiệu quả, gắn với nhu cầu nhân lực của nền kinh tế. Nhưng vấn đề nằm ở chỗ làm thế nào.