Phóng to

Truy bài cuối giờ học của học sinh lớp 9/1 Trường thcs Bạch Đằng Q.3, TP.HCM chiều 27-9-2011 - Ảnh: Như Hùng

Giải quyết mối quan hệ giữa số lượng và chất lượng

Phần lớn vấn đề “nóng” được cử tri kiến nghị gửi đến Quốc hội kỳ họp này đều không phải mới mà là những việc cũ kéo dài, chưa giải quyết dứt điểm, như bất cập trong chương trình - sách giáo khoa phổ thông, tình trạng lạm thu, dạy thêm học thêm, chạy trường, thiếu chỗ học mầm non, thừa trường ĐH kém chất lượng...

Nhưng theo GS Nguyễn Minh Thuyết - nguyên phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, giáo dục, thanh niên, thiếu niên và nhi đồng của Quốc hội, “gốc rễ vấn đề vẫn là ngành giáo dục chưa giải quyết tốt mối quan hệ giữa số lượng và chất lượng”.

Ông Thuyết phân tích: lâu nay cứ kêu gọi việc phân luồng học sinh nhưng quy mô trường THPT vẫn nở ra, trong đó chủ yếu mảng trường ngoài công lập. Những trường THPT ngoài công lập hớt nốt những học sinh trượt trường công vào học. Như thế làm sao thực hiện được phân luồng sau THCS?

Tương tự ở ĐH, trường ngoài công lập mở ào ạt, không kiểm soát được chất lượng đáp ứng nhu cầu “người người học ĐH”. Hệ lụy của việc “nở rộ số lượng” là các thế hệ người học chất lượng yếu, không đáp ứng yêu cầu nhân lực. Nhìn vào dự thảo chiến lược phát triển giáo dục cũng chỉ thấy đưa ra những con số mở rộng quy mô trường ĐH, số sinh viên/vạn dân mà không tính với quy mô đó cần phải có những điều kiện gì, giải pháp nào tương ứng để đảm bảo chất lượng.

Theo PGS.TS Trần Kiều - nguyên viện trưởng Viện Khoa học giáo dục Việt Nam (Bộ GD-ĐT), trước đây xu hướng vào ĐH được thiết lập bằng cách chọn lựa theo hình thức cổ chai, chỉ có khoảng 20% thí sinh thi đỗ vào ĐH. “Khi cả xã hội đua nhau có được bằng cấp thì ngành giáo dục giải quyết bằng cách bật cái cổ chai ấy, mở nhiều trường ĐH mới. Xã hội ban đầu hồ hởi vì nhiều người được vào ĐH hơn. Nhưng bây giờ phụ huynh, thí sinh tỉnh dần, thấy cái mác ĐH không đi liền với thực chất nên họ từ chối những cánh cửa ĐH khiến nhiều trường không tuyển sinh đủ chỉ tiêu. Những bất cập trong tuyển sinh trên cũng do mối quan hệ “số lượng và chất lượng” không được giải quyết tốt.

Quản lý giáo dục không thể đứng ngoài quy luật

TS Nguyễn Tùng Lâm (chủ tịch Hội Tâm lý học Hà Nội) cho rằng một trong những vấn đề gốc rễ phải giải quyết là thay đổi cơ chế quản lý giáo dục.

Theo ông Lâm, chúng ta không thể né tránh quy luật kinh tế thị trường khi làm giáo dục. Chúng ta sợ mặt trái của kinh tế thị trường và gom giáo dục vào một chỗ để quản, nhưng rốt cuộc tiêu cực vẫn phổ biến ở các bậc học, từ việc lạm thu đến việc chạy trường, chạy lớp, chạy điểm, chất lượng giáo dục không được kiểm soát chặt chẽ. “Nên phát huy mặt tích cực của quy luật kinh tế thị trường là tính cạnh tranh và việc tạo ra giá trị thật - TS Lâm đề xuất - Vì chỉ khi có cạnh tranh mới có giá trị thật. Và để có thể làm được điều đó phải giao tự chủ, phải xác định rõ vai trò, trách nhiệm của những người đứng đầu, từ hiệu trưởng các trường trở lên”.

Đề cập việc đổi mới quản lý, nhìn từ bậc ĐH, GS Hoàng Văn Châu, hiệu trưởng Trường ĐH Ngoại thương, đồng tình với hướng “giao tự chủ”. Nhưng ông Châu nhấn mạnh đó không phải kiểu “giao tự chủ một cách không bình đẳng như hiện nay”. Có những trường tiếng là được “tự chủ” nhưng thực chất cái gọi tự chủ là phải tự lo kinh phí chi thường xuyên, còn các vấn đề khác vẫn phải xin - cho, không có quyền hạn gì hơn so với trường khác. Có trường cũng bị cắt kinh phí chi thường xuyên nhưng được thu học phí cao hơn, có trường vừa được tự chủ nhiều vừa được cấp kinh phí nhiều. Đó không phải cách “giao tự chủ” mang lại một môi trường cạnh tranh tích cực, có thể thay đổi được những bất cập hiện nay.