Phóng to

Chờ làm thủ tục đăng ký thất nghiệp ở Trung tâm Giới thiệu việc làm TP.HCM - Ảnh: Trung Cường

Trước việc “nhận nhầm” này, cơ quan chức năng vẫn chưa có biện pháp ngăn chặn, kể cả biện pháp thu hồi, chế tài chưa khả thi. Tuổi Trẻ trao đổi với ông Nguyễn Cao Thắng, phó giám đốc Trung tâm Giới thiệu việc làm TP và ông Trần Dũng Hà, trưởng phòng chế độ, Bảo hiểm xã hội TP, xung quanh kẽ hở của chính sách bảo hiểm thất nghiệp.

* Có việc gian lận này chứng tỏ quy trình xác minh, chi trả còn lỏng lẻo phải không, thưa ông?

- Ông Nguyễn Cao Thắng: Theo quy định, trong 15 ngày kể từ ngày đăng ký thất nghiệp, người lao động không có việc làm mới được hưởng trợ cấp thất nghiệp. Tuy nhiên qua kiểm tra, đối chiếu hồ sơ, chúng tôi phát hiện 157 trường hợp đã có việc làm trong thời hạn 15 ngày nhưng vẫn làm thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp. Các trường hợp trên chỉ được phát hiện sau khi người lao động đến trung tâm làm các thủ tục liên quan và họ cũng đã nhận trợ cấp thất nghiệp từ 1-3 tháng/người.

Với hơn chục ngàn trường hợp đăng ký thất nghiệp mỗi tháng, trung tâm không thể nào xác minh được người thất nghiệp có việc làm hay chưa trong khoảng thời gian 15 ngày để không chi trả trợ cấp thất nghiệp. Ngoài ra, có trường hợp nhiều người lao động có việc làm mới nhưng trong thời gian thử việc không rõ có được nhận hay không nên vẫn làm thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp phòng khi... không được nhận việc mới.

* Theo ông, người nhận trợ cấp thất nghiệp cố tình gian dối hay do thiếu hiểu biết?

- Ông Nguyễn Cao Thắng: Những người hưởng trợ cấp một lần bị phát hiện vì trong hồ sơ có hợp đồng lao động mới thể hiện rõ thời gian có việc mới trong vòng 15 ngày. Với người hưởng trợ cấp hằng tháng, trung tâm có phần mềm quản lý, khi người thất nghiệp làm thủ tục hưởng trợ cấp thất nghiệp lần hai sẽ bị phát hiện thời gian đóng bảo hiểm xã hội liên tục, không có khoảng thời gian đứt quãng do thất nghiệp lần một. Ngoài ra, cơ quan bảo hiểm xã hội cũng phát hiện khi người lao động đi chốt sổ, gộp sổ bảo hiểm xã hội nhưng trong sổ không thể hiện thời gian ngưng đóng do thất nghiệp.

Qua phân loại ban đầu 105 hồ sơ trong tổng số 157 trường hợp trên, phần lớn người lao động đã có hợp đồng lao động chính thức tại công ty mới trong thời gian 15 ngày sau khi đăng ký thất nghiệp. Do vậy không loại trừ trường hợp những người lao động này gian dối để nhận trợ cấp thất nghiệp khi đã có việc làm chính thức.

* Việc thu hồi được thực hiện như thế nào?

- Ông Nguyễn Cao Thắng: Những trường hợp phát hiện, trung tâm đã giải thích cho người lao động để thu hồi số tiền mà họ đã hưởng. Những trường hợp khó thu hồi sẽ ghi nợ đến khi người lao động chốt sổ bảo hiểm xã hội hoặc nghỉ hưu thì cơ quan bảo hiểm xã hội sẽ cấn trừ nợ.

- Ông Trần Dũng Hà: Thật ra việc ghi nợ không khả thi vì “ngâm” số tiền trợ cấp thất nghiệp mà người lao động đã hưởng một thời gian khá dài. Đối với người lao động trẻ, việc nghỉ hưu có khi kéo dài hàng chục năm, với các trường hợp còn lại, phải chờ đến khi người lao động thất nghiệp mới thu hồi được tiền trợ cấp. Hiện Bảo hiểm xã hội TP mới nhận được 59 hồ sơ từ Trung tâm Giới thiệu việc làm TP chuyển qua với số tiền phải thu hồi là 118 triệu đồng, nhưng mới thu hồi được 21 trường hợp với số tiền 18 triệu đồng.

* Như vậy sẽ xử lý những trường hợp vi phạm ra sao?

- Ông Trần Dũng Hà: Nghị định 86 của Chính phủ về xử phạt trong lĩnh vực bảo hiểm xã hội quy định: xử phạt cảnh cáo hoặc phạt tiền từ 300.000 đồng đến 1 triệu đồng đối với hành vi gian dối để hưởng trợ cấp thất nghiệp. Thẩm quyền xử phạt thuộc Sở LĐ-TB&XH. Tuy nhiên các quyết định thu hồi tiền trợ cấp của Sở LĐ-TB&XH vừa qua không đề cập đến việc xử phạt.

Theo quan điểm của Bảo hiểm xã hội TP, nhiều người lao động cố tình gian dối để hưởng trợ cấp thất nghiệp, do vậy khi xác định rõ đối tượng vi phạm phải xử phạt tiền để răn đe. Mặt khác, quy định cũng nêu rõ người vi phạm phải hoàn trả số tiền đã nhận, kể cả tiền lãi của khoản tiền đã hưởng, nên sắp tới Bảo hiểm xã hội TP sẽ tính lãi trên số tiền trợ cấp mà người lao động đã nhận. Ngoài thu hồi số tiền trợ cấp, Bảo hiểm xã hội TP sẽ thu hồi số tiền đã mua thẻ BHYT mà người lao động được hưởng và chi phí khám chữa bệnh (nếu có) trong thời gian thất nghiệp. Với lượng người thất nghiệp ngày càng tăng, nguy cơ quỹ bảo hiểm thất nghiệp bị thất thoát với kinh phí không nhỏ từ kẽ hở của quy định hiện nay.

- Ông Nguyễn Cao Thắng: Thời gian tới chúng tôi sẽ làm việc với Bảo hiểm xã hội TP để tìm biện pháp ngăn chặn hiện tượng người lao động có việc vẫn hưởng trợ cấp thất nghiệp ngay từ khi xét thủ tục. Đồng thời kiến nghị cơ quan có thẩm quyền sửa đổi, bổ sung các quy định để quản lý chặt chẽ và tránh thất thoát cho quỹ bảo hiểm thất nghiệp.

* Có công ty ký hợp đồng lao động bao gồm cả thời gian thử việc, trong khi thời gian thử việc rơi vào trong 15 ngày sau khi đăng ký thất nghiệp. Vậy người lao động có bị thu hồi khoản trợ cấp thất nghiệp đã nhận?

- Ông Trần Dũng Hà: Thời gian thử việc được xem là có việc mới. Trường hợp đơn vị sử dụng lao động gộp cả thời gian thử việc trong hợp đồng lao động và đóng bảo hiểm xã hội luôn cả thời gian người lao động thử việc, thì người lao động không thuộc đối tượng hưởng trợ cấp thất nghiệp và sẽ bị thu hồi.