Trong bối cảnh thế giới đang thay đổi từng ngày, từng giờ bởi sự phát triển mạnh mẽ và nhanh chóng của công nghệ, tri thức và các kỹ năng nghề nghiệp, học tập đã vượt ra khỏi khuôn khổ truyền thống, trở thành một yêu cầu cấp thiết kéo dài suốt cuộc đời mỗi người.

"Bằng đại học 40 năm"

Tổng Bí thư Tô Lâm trong bài viết gần đây của mình đã nhấn mạnh: "Một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức, người lao động thỏa mãn với kiến thức đã học trong các trường lớp, cơ sở đào tạo hoặc chạy theo việc học để hoàn thiện bằng cấp đủ điều kiện thăng tiến, không chịu nghiên cứu, học hỏi thường xuyên để nâng cao trình độ chuyên môn, năng lực quản lý, kiến thức, kỹ năng hội nhập và khả năng thích ứng"...

Tổng Bí thư cũng khẳng định chúng ta đang ở trong thời đại mà tri thức, kiến thức, hiểu biết sẽ giúp con người phát huy cao độ tiềm năng để tận dụng tốt các cơ hội, ứng phó hiệu quả với những thách thức để phát triển bền vững; cũng là thời đại mà khối lượng kiến thức của nhân loại tăng lên hằng ngày theo cấp số nhân.

Trong nền kinh tế cũ, một tấm bằng đại học bốn năm từng đủ để đảm bảo sự nghiệp và cuộc sống ổn định thì ngày nay triết lý "bằng đại học 40 năm" (Merrill Lynch) khẳng định việc học tập là một hành trình liên tục, không ngừng nghỉ để thích nghi và tồn tại trong thế giới hiện đại.

Một thực tế đáng lo ngại là khá nhiều bạn trẻ vẫn giữ suy nghĩ cũ, cho rằng bằng cấp mới là mục tiêu cuối cùng của giáo dục. Sau khi tốt nghiệp đại học, nhiều người trẻ tự hài lòng với vốn kiến thức đã có, không nỗ lực cập nhật thêm kiến thức mới hoặc phát triển kỹ năng cần thiết cho tương lai. Điều này vô tình khiến họ gặp rất nhiều khó khăn khi phải đối diện với những biến đổi không ngừng của công nghệ, kinh tế - xã hội và yêu cầu của thị trường lao động.

Thách thức và cơ hội

Một trong những nguyên nhân quan trọng nhất dẫn đến yêu cầu học tập suốt đời chính là tốc độ thay đổi của tri thức và kỹ năng hiện nay. Theo nghiên cứu từ Diễn đàn Kinh tế thế giới (World Economic Forum), tuổi thọ trung bình của một kỹ năng nghề nghiệp hiện nay chỉ khoảng 5 năm và đang ngày càng giảm nhanh.

Sự phát triển bùng nổ của công nghệ tự động hóa, trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ số hóa và các mô hình kinh doanh mới như thương mại điện tử, chuyển đổi số đang tạo ra một sức ép cực lớn buộc người lao động phải liên tục nâng cấp kỹ năng (upskilling) để không bị đào thải.

Ví dụ cụ thể như trong lĩnh vực sản xuất, những công nhân tại các nhà máy ngày nay đang phải đối mặt với thách thức lớn từ robot và hệ thống tự động hóa. Điều này đặt ra trách nhiệm lớn cho các doanh nghiệp trong việc xây dựng văn hóa học tập, tạo điều kiện để người lao động thường xuyên cập nhật và nâng cao kỹ năng ngay tại nơi làm việc.

Tuy nhiên hiện nay chúng ta lại chưa quan tâm nhiều về xây dựng một chiến lược đào tạo lại, nâng cấp kỹ năng cho người lao động như Singapore với chương trình "Kỹ năng tương lai" (SkillFutre). Trong tương lai, giáo dục nghề nghiệp ở đất nước ta rất cần quan tâm nhiều hơn đến vấn đề này.

Học suốt đời luôn gắn với tự học và ngày nay đã trở nên dễ dàng và thuận lợi hơn rất nhiều nhờ vào các nguồn tài nguyên số phong phú như khóa học trực tuyến, video hướng dẫn, tài liệu mở từ các trường đại học trong nước và quốc tế.

Để tận dụng tốt nguồn lực này, người học cần có ý thức chủ động, tinh thần trách nhiệm, khả năng tự tìm kiếm, tự đánh giá và chọn lọc thông tin. Đặc biệt, ngoại ngữ và năng lực công nghệ thông tin đóng vai trò rất quan trọng trong việc tiếp cận các nguồn tài liệu và khóa học trực tuyến chất lượng.

Như vậy trong xã hội hiện đại, học tập không còn là nhiệm vụ tạm thời để đạt được bằng cấp hoặc đạt được các chứng chỉ lý luận, nghiệp vụ mà đã trở thành một hành trình kéo dài suốt cuộc đời. Từ những sinh viên trẻ tuổi, người lao động phổ thông cho đến những người có chức tước hay học vị cao nhất đều phải chủ động không ngừng học hỏi, thích ứng với những thay đổi nhanh chóng từ công nghệ, kinh tế và xã hội.

Triết lý "bằng đại học 40 năm" không chỉ là triết lý về giáo dục mà còn là thông điệp về sự thích ứng, chủ động và phát triển bền vững trong cuộc sống và sự nghiệp mỗi người.

Học tập suốt đời bắt đầu từ tự học

Ngày 2-3, Tổng Bí thư Tô Lâm đã có bài viết về học tập suốt đời. Từ bài viết của Tổng Bí thư Tô Lâm, báo Tuổi Trẻ ghi nhận thêm các ý kiến xoay quanh câu chuyện học tập suốt đời.