Sư cô Huệ ở chùa Liên Trì - Ảnh: LÊ VÂN

Chùa là hai căn hộ liền kề chỉ gần 80m2. Câu chuyện ly kỳ về chùa "ba cô" hay chùa Liên Trì được kể lại bởi sư cô Nhì, người kế nhiệm khi sư cô Nhất mới qua đời được 100 ngày.

Chùa "ba cô" ở chung cư xưa cũ

Sư cô Huệ năm nay 64 tuổi, là người lớn tuổi thứ hai ở chùa Liên Trì. Ba tháng trước, sư cô Như Thông, còn gọi là sư Nhất đã viên tịch ngay trong đợt dịch COVID-19. 

Chùa "ba chị em" giờ chỉ còn lại sư Huệ và sư Như Phát, hai trong số ba chị em ruột cùng tu tại chùa. Trước dịch, ở khu chợ giữa lòng chung cư, tôi thường bắt gặp sư cô Huệ cùng đệ tử chừng hơn 30 tuổi đứng bán đồ chay, bánh gạo.

Sư Huệ nhỏ nhắn, dù ở tuổi 64 vẫn rất nhanh nhẹn và thân thiện. Hễ gặp người qua lại dù lạ hay quen đều nở nụ cười tươi tắn gật chào. Vì vậy mà ở khu chợ này, người dân đã quá thân quen với hình ảnh ba sư cô thay phiên nhau bán đồ dưới chợ. 

Nhưng lịch sử khai lập của ngôi chùa này thì ít người biết. Ngay cả sư cô Huệ, người đã về chùa từ năm 25 tuổi cũng chỉ nghe một đạo hữu kể lại khi tiếp quản chùa Liên Trì.

"Chùa này có từ thời thầy Thích Minh Cảnh, trước 1975. Hồi xưa thầy ở khu Bàn Cờ này. Nhà thầy có ba anh em ruột cùng tu tập. Sau thầy Cảnh viên tịch lúc mới 30 tuổi, hai người em cũng ra ngoài đời hết. 

Chỉ còn một đạo hữu ở lại canh chùa" - sư cô Huệ kể thêm khi hai chị em sư về thì chùa Liên Trì còn lụp xụp, ngôi Tam Bảo dựng bằng cây gỗ, tượng Phật phải đội nón lá che mưa vì dột. 

Chị gái sư cô Huệ là sư cô Như Thông cùng em gái xuống chợ buôn bán thêm đồ chay để về tu sửa chùa dần dần. Sau đó có thêm sư cô Phát là chị Tư của hai sư cô (70 tuổi) cũng về tu tại chùa.

Trong ký ức của vị sư cô đứng tuổi, ngôi chùa Liên Trì hôm nay đã trải qua không ít thăng trầm. Sư cô kể: "Hồi xưa sư ở Mỹ Tho tu cùng sư phụ. Hai chị em sư là thứ 5 và thứ 6 trong chín anh chị em ở nhà. 

Sau hai sư bệnh quá nên mới xin thầy về lại Sài Gòn dưỡng bệnh". Năm sư cô Huệ 25 tuổi, ở khu Bàn Cờ cùng gia đình thì gặp đạo hữu chùa Liên Trì là đệ tử thầy Minh Cảnh và được đưa về trông coi chùa. 

"Chùa ngày ấy không có cái chén ăn cơm, trước khi sư về chỉ có ông đạo hữu ở canh chùa ban ngày, tối thì đóng cửa, ổng về nhà, vắng lặng lắm" - sư cô Huệ nhớ lại.

Kế bên chánh điện của chùa Liên Trì hôm nay có tháp thờ hai vợ chồng. Sư cô Huệ giải thích: "Tiền thân chùa Liên Trì là ngôi nhà dưới đất khu Bàn Cờ trước năm Mậu Thân 1968. 

Chiến sự, bom làm gia đình một ông tên Nguyễn Tri Phương chết cháy hết, người ta mới xây nơi thờ và ông thầy Minh Cảnh là thầy tui về tu tại đây. Cuối năm 1968, chung cư Nguyễn Thiện Thuật được xây cấp cho dân bị cháy nhà thì thầy tổ đưa chùa lên tầng 3 này".

Từ ngày về chùa, ba chị em sư cô Huệ cùng nhau buôn bán bánh gạo, làm đồ chay để sửa chùa, đóng tiền điện nước hay đi học thêm bên Giáo hội. Từ khi sư Nhất mất, hai sư cô còn lại cũng tạm nghỉ bán. Nhưng họ tính mai mốt sẽ bán buôn lại để lo trang trải cho chùa.

"Trên này khuất cao nên ít phật tử ghé, chiều 6h tụng niệm thì chỉ có một phật tử tới thôi. Trước dịch còn có 5 - 6 người đến. Tụng niệm giờ chỉ có hai sư và một cô phật tử" - sư Huệ nói.

Sắp tới, sư cô Phát (sư Tam) cũng sẽ đi định cư nước ngoài với con cháu. Chùa rồi sẽ chỉ còn sư cô Huệ và một đệ tử từ Huế mới vào được 4 năm nay. Trong khu chung cư hơn 50 năm tuổi ở đường Nguyễn Thiện Thuật này, ngôi chùa nhỏ bé trải qua thăng trầm lịch sử tọa lạc lặng lẽ cùng hai vị sư cô già như một điểm nhấn đặc biệt khi ai đó ghé qua.

Chùa Từ Đức màu vàng trải dài suốt 10 căn hộ tầng 4 chung cư Hùng Vương

Ngôi chùa trên chung cư lưu giữ 5.000 hũ cốt

Cách đó không xa, chùa Từ Đức ở số 100/4C Hùng Vương, quận 5, được xây dựng với diện tích khoảng 700m2 tại tầng 4 chung cư Hùng Vương, bao gồm diện tích của 10 căn hộ chung cư tại đây. 

Với diện tích được xem là "bát ngát" nhất trong các ngôi chùa hiếm hoi đặt ở chung cư, chùa Từ Đức còn là nơi lưu giữ gần 5.000 hũ tro cốt của nhiều thế hệ dân cư Sài thành từ trước giải phóng tới nay.

Đến chùa Từ Đức bây giờ phải qua nhiều lớp sát khuẩn và 5K chặt chẽ trước khi vào chánh điện. Chung cư Hùng Vương được xây dựng từ năm 1973, cư dân trước đây chủ yếu là người Hoa khu Chợ Lớn. Chùa Từ Đức cũng được khai sơn từ những ngày đầu hoàn thành xây dựng chung cư này.

Trụ trì chùa hiện nay là thầy Thích Huệ Công, 63 tuổi. Thầy Huệ Công chia sẻ: "Năm 1972 chung cư xây dựng thì 1973 có chùa. 

Tiền thân chùa Từ Đức do thầy Thích Phúc Quang là ông chú tui khai lập. Thời đó đất trung tâm quận 5 đã hiếm và đắt, sau nhiều năm tích cóp, thầy tổ tôi chọn mua 10 căn hộ liền nhau ở tầng 4 chung cư Hùng Vương lập chùa. 

Thầy tổ chọn tầng cao nhất vì kỵ đặt chùa ở tầng dưới có người đi lại phía trên, ảnh hưởng tôn nghiêm nhà Phật. Trước đó, chùa có tên Từ Đức tịnh xá ở đường Trần Bình Trọng, nhưng khuôn viên nhỏ hẹp nên thầy tổ mới mua 10 căn chung cư lập chùa cho rộng rãi".

Thầy Huệ Công lý giải ý nghĩa tên chùa Từ Đức là lòng từ và đức độ. Sau năm 1975, thầy tổ chùa Từ Đức là Thích Phúc Quang đảm nhận chức trưởng Ban liên lạc Phật giáo yêu nước quận 5 và Hội Phật giáo Hoa Tông của TP. 

Qua gần 50 năm, ngôi chùa trên tầng 4 chung cư Hùng Vương không thay đổi nhiều với màu vàng trải dài trên tầng cao nhất của tòa nhà 50 năm tuổi này.

Thầy Huệ Công cho hay những ngôi chùa nằm trên chung cư thường rất hiếm, cả Sài Gòn trước và sau năm 1975 chỉ có vài chùa. Đặc thù của chùa Từ Đức xưa nay là nơi lưu giữ tro cốt của nhiều người dân từ trước năm 1975. 

Thầy Huệ Công kể: "Chùa đông nhất vào rằm tháng 7, ngày Tết cổ truyền, người ta đến cúng ông bà. Có lẽ do nhân duyên, khi lập chùa thì nghĩa trang An Dưỡng Địa ở gần khu Tên Lửa, Bình Tân ngày nay giải tỏa, nên người ta xin chuyển toàn bộ tro cốt về chùa. Vì vậy mà chùa có nhiều thế hệ con cháu tới cúng kiếng tro cốt ông bà gửi từ trước 1975 tới nay".

Cô Lý Thị Mỹ Linh, người giữ xe ở chung cư Hùng Vương, cũng có hai người thân là ông nội và bà cô hiện đang thờ cốt ở chùa Từ Đức này. 

Cô chia sẻ: "Từ khi tôi sinh ra đã có chùa này rồi, ở trên cao yên tĩnh và thoáng mát nên bà con thường đến vào ngày rằm, Tết cổ truyền. Trên đó còn thờ cốt ông bà của cả người Hoa lẫn người Việt nên bà con thường về cúng kiếng lắm".

Năm 1983 chùa Từ Đức bị cháy do các kệ lắp đặt hồi đó làm bằng cây gỗ. Sau đó thầy Huệ Công cho tu sửa lại sân thượng rộng rãi để phật tử có nơi tham quan, cúng Phật...

Nhiều chợ cóc hay quán ăn nằm giữa lòng chung cư có tuổi đời hơn nửa thế kỷ vẫn giữ "vị" của người Sài Gòn xưa cho đến hôm nay.

Kỳ tới: 50 năm giữ "vị" Sài thành trên chung cư bạc màu thời gian

Chuyện đời ở những chung cư xưa cũ - Kỳ 4: Chốn xưa trăm tuổi ở khu Chợ Lớn

TTO - Ở những chung cư trăm tuổi của người Hoa khu Chợ Lớn hôm nay, thời gian chừng như dừng lại từ đầu thế kỷ trước.