Không thể loay hoay như metro 1, 15 năm chưa xong 19,7km

Ngày 15-12, UBND TP.HCM đã tổ chức phiên họp thứ ba của Hội đồng tư vấn triển khai thực hiện nghị quyết của Quốc hội, trong đó có nội dung rất quan trọng về xây dựng đề án xây dựng mạng lưới metro theo kết luận 49 của Bộ Chính trị.

Mở đầu phiên họp, Chủ tịch UBND TP.HCM Phan Văn Mãi nói rằng theo quy hoạch, đường sắt đô thị TP có tổng chiều dài 220km, quy hoạch này đã có 20 năm. Tuy nhiên, suốt 15-16 năm qua, chúng ta loay hoay làm tuyến metro số 1 dài 19,7km đến nay mới chuẩn bị hoàn thành. 

Như vậy, nếu chúng ta tiếp tục triển khai theo cách cũ thì để hoàn thành 200km còn lại thì cần khoảng 50-70 năm nữa, thậm chí cả 100 năm mới xong. Triển khai theo cách cũ như vậy là quá chậm, chúng ta không thể chấp nhận được.

Bởi vậy theo ông Mãi, Bộ Chính trị mới đây đã có kết luận số 49, trong đó giao nhiệm vụ đến năm 2035, TP.HCM phải cơ bản hoàn thành mạng lưới đường sắt đô thị 200km còn lại. Đây là quyết định rất quan trọng, làm cơ sở để TP đề xuất cơ chế, xây dựng đề án để triển khai. 

Từ tháng 7-2023, TP xây dựng, nghiên cứu theo hướng triển khai 200km metro còn lại được xem xét tổng thể triển khai trong một đề án với cùng một cơ chế chính sách. TP sẽ khẩn trương hoàn thiện đề án trong năm nay để đầu năm 2024 trình Bộ Chính trị. Đề án sẽ được trình Quốc hội tại kỳ họp tháng 5-2024.

Về cơ chế, ông Mãi cho hay TP.HCM cũng sẽ phối hợp với TP Hà Nội để hoàn thiện cơ chế về phát triển đường sắt đô thị. Đó là cơ chế huy động nguồn vốn, tín dụng đủ lớn mà có thể vượt trần nợ địa phương để triển khai đầu tư dự án. Chúng ta phải xin cơ chế thủ tục, đầu tư triển khai dự án. Ví dụ vừa rồi dự án vành đai 3 TP.HCM được Quốc hội cho phép cơ chế mới, vì thế thủ tục chuẩn bị dự án này chỉ một năm là hoàn thành...

"Đường sắt đô thị TP.HCM phải gắn liền với ngành công nghiệp đường sắt đô thị của Việt Nam. Việc này để tránh chuyện chúng ta chỉ làm dự án đầu tư; đi thuê, mua công nghệ nước ngoài, sau này lại thuê mua thiết bị, duy tu bảo dưỡng. Vậy cơ chế nào để phát huy ngành công nghiệp metro trong nước, tạo điều kiện cho doanh nghiệp trong nước nắm bắt công nghệ là vấn đề chúng ta cần nghiên cứu, đề xuất", ông Mãi nói.

Theo ông Mãi, đây là vấn đề rất lớn, cần có chủ trương chính trị từ Bộ Chính trị, cần có cơ chế chính sách từ Quốc hội. "Chúng ta phải cố gắng hoàn thiện đề án để trình vào giữa năm 2024. Nếu được Quốc hội thông qua và ra nghị quyết, TP sẽ có niềm vui kép. Bởi khi đó metro số 1 sẽ vận hành và nghị quyết của Quốc hội sẽ giúp TP triển khai đồng loạt các tuyến mới", ông Mãi cho hay.

TOD dọc metro, tạo ra 1 triệu căn hộ

Tại hội nghị, rất nhiều chuyên gia, nhà khoa học cũng đã thảo luận, góp ý các nội dung về xây dựng đề án để làm sao TP.HCM triển khai cho khả thi.

Theo ông Đặng Huy Đông - viện trưởng Viện Nghiên cứu quy hoạch và phát triển (nguyên thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư), việc hoàn thành 200km tuyến metro số 1 là hết sức đúng đắn và không thể muộn hơn nếu không muốn tụt hậu ngày càng xa với các đô thị trong khu vực. 

Tuy nhiên đây là nhiệm vụ bất khả thi nếu triển khai thực hiện với quy định pháp luật hiện hành. Nhiệm vụ khả thi nếu tiếp cận tư duy mới, cách đi mới thực sự đột phá trên cơ sở những bài học kinh nghiệm thất bại và thành công trong nước và thế giới.

Do đó theo ông Đông, hội đồng tư vấn đưa ra 6 nhóm đề xuất trong lĩnh vực quy hoạch; đền bù và thu hồi đất; cơ chế chính sách; cơ chế quản lý dự án đầu tư; lựa chọn tiêu chuẩn - quy chuẩn kỹ thuật; công nghệ áp dụng; mô hình tổ chức, phát triển nguồn nhân lực. 

Các cơ chế sẽ tạo điều kiện cho TP.HCM hoàn thành mục tiêu 200km, tiết kiệm hơn 10 tỉ USD so với cách làm hiện nay.

Cũng theo ông Đông, với tổng chiều dài 200km, chúng ta có thể triển khai 100 khu đô thị theo mô hình TOD.

"Các đô thị này tạo 1 triệu căn hộ, để nửa dân số thành phố được hưởng các điều kiện sống văn minh - hiện đại, với đầy đủ các thiết chế xã hội về giáo dục, y tế, thể dục thể thao, công viên, cây xanh, không khí trong lành, nâng cao sức khỏe cộng đồng; góp phần giảm ít nhất hơn 50% phương tiện giao thông cá nhân, giảm ùn tắc giao thông, giảm ô nhiễm môi trường, để đạt mục tiêu nâng cao lực cạnh tranh của TP.HCM về thu hút du lịch, đầu tư trong nước và quốc tế…", ông Đông nói.

Áp dụng mô hình TOD ở tuyến metro số 1 TP.HCM ra sao?

TTCT - Trên lý thuyết, mô hình TOD giúp Nhà nước có kinh phí đầu tư cho metro nhưng áp dụng trong thực tế thì "không như là mơ".