Phóng to

Ấm trà, bình rót sữa và đĩa tách trà đều sản xuất đầu thập niên 1950

Ở phương Tây, nó là một trong những dòng đồ nổi tiếng nhất. Nhiều hoàng đế và hoàng hậu của các vương triều trên khắp thế giới đã chọn đồ sứ Wedgwood để bày trên bàn ăn của họ.

Có người cho là bốn chiếc tách cà phê bằng sứ của Wedgwood là vật trang điểm xứng đáng cho chiếc Rolls-Royce. Và trên chiếc máy bay Concord siêu thanh chật hẹp nhưng chỉ mất vài giờ để bay từ Mỹ qua châu Âu, người ta dọn thức ăn trên bát đĩa của dòng đồ nổi tiếng này đề hành khách cảm thấy dễ chịu hơn.

Trong đồ gốm sứ Wedgwood, dòng Jasper nổi tiếng nhất. Hầu hết chúng có màu xanh nhạt trên nền gốm pha đá thạch anh. Đắp nổi trên thân gốm là những mẫu trang trí nhân vật thần thoại Hy Lạp bên đền Parthenon bằng đất sét trắng tinh tế, trang nhã, nổi bật.

Đồ Jasper nổi tiếng đến mức rất nhiều người tin rằng nói đến Wedgwood tức là nói đến đồ Jasper, cho dù trước đó, Wedgwood đã nổi danh khắp châu Âu và cả thế giới với dòng Queen Ware (dòng đồ sứ pha trộn giữa đá và đất sét trắng màu kem) và Black Basalt (đồ có bề mặt bóng mượt, mịn và lấp lánh ánh tím đen).

Phóng to

Hai đĩa Wedgwood kỷ niệm “Ngày của Mẹ” năm 1972 và 1973 mang hai màu phổ biến nhất trong dòng Jasper: xanh nhạt và lục nhạt

Josiah Wedgwood (1730-1795) là người con thứ 12 trong một gia đình có nghề làm gốm sứ truyền thống ở Anh. Cha ông, ông nội và ông cố của ông đều là thợ gốm. Năm 1759, ông lập ra hãng Wedgwood và ngay từ năm 1760, ông dùng tên mình đặt cho các dòng đồ sản xuất được để chỉ rõ nguồn gốc và chất lượng của chúng.

Lúc đó, Wedgwood đã biết sử dụng chiêu “tiếp thị truyền khẩu”, sẵn sàng tặng các sản phẩm tinh xảo của mình cho Hoàng gia. Từ đó, đồ gốm Wedgwood có giá trị đáng tin cậy. Những lời truyền miệng rằng “Triều đình tin dùng” càng khiến hàng hóa của ông bán rất chạy.

Trên thực tế, sản phẩm của Wedgwood luôn có chất lượng rất cao. Khi đi thăm xưởng sản xuất, nhìn thấy một chiếc bình méo, ông dùng cây gậy đập nó ra thành từng mảnh, giải thích: “Cái này không phải là chất lượng Wedgwood”. Wedgwood cũng rất thích ứng dụng thành tựu khoa học mới. Sau khi cách tân để tạo ra hai dòng gốm nổi tiếng Queen Ware và Black Basalt, ông sáng tạo ra Jasper Ware, được xem như sáng kiến quan trọng nhất trong lịch sử gốm sứ.

Wedgwood đã mất hàng năm trời thử nghiệm để hoàn thiện mẫu đồ gốm không tráng men làm bằng đất sét pha đá có chất lượng lâu bền cũng như sự thanh nhã phi thường, màu sắc mịn màng và đồng nhất khắp bề mặt. Ông chính thức giới thiệu kỹ thuật mới đó vào năm 1774.

Phóng to

Hiệu đề Wedgwood sau 1970

Bằng cách pha trộn độc đáo và hoàn hảo giữa đất sét, đá thạch anh và các khoáng chất, Wedgwood tạo nên một thân gốm cứng chắc, mịn và có màu đồng nhất. Vật liệu này có thể được sử dụng trong rất nhiều đồ vật, kể cả trong chiếc đàn piano khổng lồ. Trước khi đất sét khô, người ta ấn nó vào những chiếc khuôn đúc sẵn để tạo hình (những cái khuôn được làm ra từ thế kỷ XVIII vẫn tồn tại cho đến ngày nay).

Sau đó, những nghệ nhân có tay nghề cao sẽ dùng tay để đắp các phù điêu tí hon lên bề mặt sản phẩm rồi phết màu một cách cẩn thận để giữ cho các đường nét sắc sảo và tuyệt đối sạch sẽ. Chính nhờ công đoạn thủ công kỹ lưỡng này mà các sản phẩm của Wedgwood dù cùng loại nhưng luôn có những khác biệt nho nhỏ. Đó cũng là lý do khiến cho dòng đồ này trở nên quyến rũ đối với người sưu tầm.

Phóng to

Khay nhỏ viền màu xanh đậm. Mua ở đường Lê Công Kiều

Đồ Jasper đã được sản xuất từ hơn 200 năm trước, nhưng đến nay phương thức sản xuất vẫn hầu như không thay đổi. Có vẻ như Joseph Wedgwood đã đạt được đỉnh cao ngay từ khi giới thiệu sản phẩm đầu tiên. Đồ Jasper có nhiều màu, nhưng nổi tiếng nhất là các màu xanh nhạt và lục xám.

Đến nay, đồ sứ Wedgwood vẫn là sản phẩm được các nhà sưu tầm, những khách hàng giàu có và nổi tiếng rất ưa chuộng. Ở châu Á, Wedgwood chỉ có các cửa hàng chính thức ở Tokyo, Singapore và Hồng Kông. Cho dù chất lượng sản phẩm từ xưa đến nay không hề suy suyển, giới sưu tầm vẫn thích săn lùng những chiếc ấm, chân đèn, đĩa và bình hoa có dấu thời gian hơn.

Theo quy luật, sản phẩm càng nổi tiếng càng dễ bị mô phỏng bất hợp pháp hoặc làm hàng nhái. Một du khách có thể mua nhầm đồ Wedgewood (thừa chữ e) thay vì Wedgwood dù sản phẩm giả cũng có họa tiết đắp nổi khá đẹp trên nền xanh nhạt. Đồ giả có khi là một sản phẩm đúng kiểu Wedgwood nhưng không có hiệu đề. Lời khuyên là có thể mua chúng nếu như bạn thích, nhưng phải mua với giá của… đồ giả!

Phóng to

Các món rất đẹp, nhưng đều là đồ Wedgwood “nhái”. Đôi thiên nga không có dấu triện, màu xanh nhạt hơn. Chiếc bình nhỏ có hình đắp nổi thiếu sắc sảo

Gần đây, Wedgwood đã hợp nhất với công ty sản xuất đồ pha lê nổi tiếng thế giới là Waterford.

* Những món đồ trong ảnh là đồ sưu tầm của một nhà báo ở Quận Phú Nhuận, TP. Hồ Chí Minh

Từ “jasper” không xuất phát từ tên người, mà có nguồn gốc từ tiếng Hy Lạp “iaspis”, và có quan hệ về nguồn gốc với tiếng Hebrew “yaspeh”, chỉ loại đá thạch anh nhiều màu.

Trước 1860: Triện khắc “Wedgwood”. Thường đi cùng với dấu triện riêng khác nhau của mỗi nghệ nhân và một chữ cái.

Sau 1860: Triện là ba chữ cái theo thứ tự thể hiện tháng, tên thợ gốm và năm sản xuất. Năm sản xuất được thể hiện bằng chữ cái bắt đầu từ chữ “O” thể hiện năm 1860, chữ “P” là năm 1861…

1891-1908: Khắc hai từ “Wedgwood”, “England” rời nhau.

1908-1969: Khắc hai cụm “Wedgwood”, “Made in England” rời nhau hoặc “Wedgwood England” trên những món đồ nhỏ.

1970-nay: Triện khắc là “Wedgwood Made in England” liền nhau bằng một con dấu.