Chùa Cầu đã trải qua 400 năm tồn tại. Dù được các thế hệ cư dân Hội An trân trọng, gìn giữ nhưng di tích vẫn không tránh khỏi những hư hại.

Dự án trùng tu Chùa Cầu nhiều lần nâng lên đặt xuống

Theo tư liệu, từ khi được xây dựng đến cuối thế kỷ 20 Chùa Cầu đã được tu bổ ít nhất 7 lần vào các năm 1763, 1817, 1875, 1915, 1962, 1986, 1996.

Tháng 7-1999, Hội nghị tư vấn trùng tu Chùa Cầu được tổ chức với sự quan tâm của nhiều chuyên gia nghiên cứu và bảo tồn di sản kiến trúc.

Trong hơn một thập niên tiếp theo, những nội dung liên quan đến việc tu bổ cứu nguy Chùa Cầu liên tục được thảo luận, bàn bạc.

Tuy nhiên xuất phát từ quan ngại sẽ làm Chùa Cầu "mới đi và trẻ ra" và cũng do chưa tìm được giải pháp phù hợp… nên việc tu bổ chỉ dừng lại ở mức gia cố, chống đỡ để tránh nguy cơ sụp đổ di tích.

Với sự chuẩn bị kỹ lưỡng và trách nhiệm, ngày 28-12-2022, Chùa Cầu được khởi công tu bổ trong niềm tin giữ nguyên vẹn giá trị của di tích.

Ngay từ đầu, dự án xây dựng bản kế hoạch tiến độ tổng thể hết sức chi tiết. Việc tu bổ Chùa Cầu lần này được thực hiện trên tinh thần như một cuộc "giải phẫu - chữa bệnh" nên các hoạt động đều làm cẩn trọng.

Từ từng thanh đá, khối xây viên gạch ngói; từ cấu kiện gỗ hệ khung - dầm - sàn - rui mái đến từng chi tiết con ke, ván vách; từ con giống, đoạn bờ mái đến từng chi tiết hoa văn gốm, đĩa cổ… đều được xem xét, đánh giá kỹ lưỡng.

Tất cả được nghiên cứu bóc tách các thành phần hư hỏng, cố gắng giữ lại tối đa có thể những thành phần còn tốt, sử dụng kỹ thuật thi công truyền thống kết hợp các loại vật liệu, hóa chất hiện đại để gia cố, gia cường sự chắc chắn để tận dụng lắp dựng lại.

Điều này được phản ánh qua những số liệu thống kê sau: có đến gần 60% khối lượng gỗ, gần 30% số viên ngói, 80% số đĩa cổ, 20% cấu kiện đá nền, 35% số con giống trang trí bờ mái… được gìn giữ, tái định vị tại di tích sau khi tu bổ.

Chùa Cầu "mới" ra, nhưng đảm bảo tính nguyên gốc

Theo đơn vị trùng tu, quá trình "chữa bệnh" cho Chùa Cầu luôn đặt ra câu hỏi làm sao di tích giữ được nét cổ kính, vẻ đẹp nhuốm màu thời gian như lâu nay.

Hiện nay khi đã trùng tu xong thì màu sắc Chùa Cầu vẫn giữ nguyên màu hiện trạng của tất cả cấu kiện gỗ. Những chi tiết chạm khắc trang trí, hoành phi, liễn đối... không sơn vẽ gì thêm.

Các cấu kiện hay mới hoặc thành phần gia cố chỉ quét phủ chất bảo quản không màu. Tương tự phần thân mố, trụ cầu cũng hoàn toàn giữ nguyên không can thiệp về màu sắc.

Riêng phần tường và chi tiết trang trí trên mái cần phải được phục hồi do hư hỏng nặng.

Việc phục hồi màu sắc cho tường và trang trí mái là cần thiết, nếu tận dụng giữ lại các thành phần thì sẽ dẫn đến chắp vá, không đảm bảo thẩm mỹ. 

Đặc biệt sẽ làm thiếu sự tôn nghiêm đối với một công trình tín ngưỡng như Chùa Cầu - vốn là chức năng quan trọng đã tồn tại hàng trăm năm, từ trước khi nó được xếp hạng di tích.

Cũng có ý kiến cho rằng nên chọn tông màu, sắc thái sao cho gần nhất với hình ảnh trước khi tu bổ, hoặc làm cho Chùa Cầu bớt "mới" đi. Tuy nhiên, điều này lại không phù hợp với quan điểm "không làm giả" mà dự án đã đề ra.

Đặc biệt dẫn đến lo ngại sẽ làm sai lệch yếu tố gốc, gây nhầm lẫn, ảnh hưởng đến kết quả của việc nghiên cứu về sau.

Thực tế màu sắc của mái Chùa Cầu được phục hồi dựa theo một số vị trí hiện tồn màu sắc nguyên trạng kết hợp với kết quả nghiên cứu các công trình tín ngưỡng truyền thống tương tự ở Hội An như đề xuất của các chuyên gia qua các lần tham vấn, tọa đàm.

Tranh cãi vì sau trùng tu, 'cụ di tích' Chùa Cầu Hội An thành 'anh trai' bóng sáng

Dự án trùng tu 20 tỉ đồng Chùa Cầu Hội An khi vừa ra mắt đã có nhiều luồng ý kiến. Người khen đẹp, công phu, nhưng cũng có không ít ý kiến nói công trình cổ đã biến thành 'anh trai' thay vì 'cụ di tích'.