Nhiều tác dụng dược lý trong cả y học cổ truyền và hiện đại

Bác sĩ Quách Tuấn Vinh, chủ tịch Hội Đông y Hoàn Kiếm, Hà Nội, cho biết bầu đất là loại dược liệu quý, thuộc họ Cúc, được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền ở châu Á. Các nghiên cứu khoa học tại các quốc gia này đã chỉ ra nhiều tác dụng dược lý tiềm năng của cây bầu đất.

Theo các tài liệu cổ, bầu đất có vị ngọt nhạt, tính mát, quy vào kinh Can và Thận. Tác dụng thanh nhiệt, giải độc, hoạt huyết, lợi niệu. Được dùng chữa viêm họng, cảm sốt, mụn nhọt, giảm đau khớp, phong thấp.

Đông y hiện đại cho biết bầu đất có các tác dụng hỗ trợ điều trị viêm gan, giải độc gan. Uống nước sắc bầu đất để hạ huyết áp, giảm đường huyết ở bệnh nhân đái tháo đường type 2, có tác dụng chống viêm, giảm đau, hiệu quả trong viêm khớp dạng thấp, giúp giải độc và lợi tiểu, hỗ trợ điều trị bệnh thận, lá giã nát đắp ngoài để chữa mụn nhọt, lở loét...

Ở Việt Nam, bầu đất được sử dụng để chữa các bệnh như tiểu đường, huyết áp cao và bệnh gan. Lá bầu đất thường được dùng dưới dạng trà hoặc nước sắc. 

Ở Trung Quốc, cây bầu đất được ghi nhận là có tác dụng mát gan, giải độc, hỗ trợ điều trị viêm nhiễm. Các nghiên cứu ở Trung Quốc đã chỉ ra rằng cây bầu đất chứa flavonoid, tannin, và alkaloid, có khả năng chống viêm, chống oxy hóa, bảo vệ tim mạch. Một số nghiên cứu sơ bộ cũng cho thấy tiềm năng chống ung thư.

Trong y học cổ truyền Ấn Độ, cây bầu đất được sử dụng để kiểm soát bệnh tiểu đường, rối loạn tiêu hóa và viêm khớp. Các nghiên cứu đã chứng minh rằng chiết xuất từ cây bầu đất có khả năng làm giảm đường huyết, đồng thời có tác dụng bảo vệ tế bào tuyến tụy.

Tại Malaysia, bầu đất được gọi là "Sambung Nyawa" và thường được sử dụng trong y học dân gian để điều trị huyết áp cao, cholesterol cao và nhiễm trùng. Nghiên cứu tại Malaysia đã chỉ ra rằng cây bầu đất có tác dụng giảm mỡ máu và bảo vệ gan. 

Ở Thái Lan, cây bầu đất được sử dụng làm rau ăn hằng ngày hoặc nấu nước uống để giảm căng thẳng, chữa mất ngủ, cải thiện sức khỏe tổng thể. Các nghiên cứu tại Thái Lan đã xác định được khả năng chống viêm và chống oxy hóa mạnh mẽ từ các hợp chất polyphenol có trong cây bầu đất. 

Ở Indonesia, bầu đất được gọi là "Daun Dewa" và thường dùng làm thuốc giải độc, giảm đau, chữa lành vết thương.

Tại Philippines người ta sử dụng bầu đất như một phương thuốc tự nhiên cho bệnh tiểu đường và rối loạn gan....

Cách dùng bầu đất chữa bệnh

Bác sĩ Vinh cho biết nghiên cứu của y học hiện đại cho thấy trong bầu đất có các hoạt chất flavonoid, sterol, saponin, alkaloid và tannin.

Bầu đất được sử dụng làm thuốc dưới rất nhiều dạng:

Dạng uống: Sắc 15-30g lá tươi hoặc 10g lá khô với 1 lít nước uống hằng ngày.

Dạng đắp ngoài: Lá tươi giã nát đắp lên vết thương, mụn nhọt, kết hợp với rượu để xoa bóp vùng đau nhức.

Viên nang chiết xuất bầu đất: Được sản xuất ở Malaysia và Thái Lan với hàm lượng tiêu chuẩn hóa các hoạt chất flavonoid.

Trà bầu đất: Một dạng phổ biến, dễ sử dụng để ổn định đường huyết và huyết áp.

Một số bài thuốc thường dùng

- Hỗ trợ chữa bệnh tiểu đường: 15-20g lá bầu đất tươi hoặc 10g lá khô. Lá tươi rửa sạch, xay nhuyễn hoặc giã nát, vắt lấy nước uống. Lá khô sắc với 500ml nước, đun nhỏ lửa trong 10-15 phút, uống trong ngày. 

Công dụng: Giúp ổn định đường huyết, kích thích tuyến tụy hoạt động tốt hơn. Nhiều bệnh nhân tiểu đường type 2 đã dùng thay thế thuốc hỗ trợ điều trị.

- Thanh nhiệt, giải độc, mát gan: 30g lá bầu đất tươi, 20g rau má, 10g nhân trần. Tất cả nguyên liệu rửa sạch, sắc với 1 lít nước, uống dần trong ngày. Có thể dùng lá bầu đất tươi làm rau ăn trong các bữa cơm để tăng hiệu quả thanh nhiệt. Loại bỏ độc tố qua gan và thận. Hỗ trợ điều trị nóng trong, mụn nhọt, viêm da do cơ thể tích nhiệt.

- Chữa mụn nhọt, lở loét, nhiễm trùng ngoài da: 5-7 lá bầu đất tươi. Rửa sạch lá, giã nát, trộn với một ít muối sạch. Đắp trực tiếp lên vùng da bị mụn nhọt hoặc lở loét. Đắp 1-2 lần/ngày, mỗi lần 15-20 phút, đến khi giảm sưng đau. Công dụng: kháng khuẩn, giảm viêm tại chỗ, làm khô và lành vết thương nhanh chóng.

- Hỗ trợ điều trị huyết áp cao: 20g lá bầu đất khô. Sắc lá khô với 800ml nước, cô cạn còn 400ml, chia thành 2 lần uống trong ngày. Dùng liên tục trong 2-3 tuần, kết hợp chế độ ăn ít muối. 

Công dụng: Giúp giảm huyết áp, tăng cường tuần hoàn máu. Làm dịu hệ thần kinh, hỗ trợ cải thiện giấc ngủ cho người cao tuổi.

- Giảm đau nhức xương khớp, phong thấp: 10 lá bầu đất tươi, 1 chén rượu trắng (loại rượu 30-40 độ). Lá bầu đất rửa sạch, giã nát, ngâm với rượu trong 5-7 phút. 

Lấy hỗn hợp này xoa bóp lên vùng khớp đau nhức 2-3 lần/ngày. Có thể kết hợp sắc lá uống để tăng hiệu quả từ trong ra ngoài. Công dụng: giảm đau, kháng viêm tại chỗ, tăng tuần hoàn máu.

- Chữa viêm bàng quang, khí hư ở phụ nữ: 10g lá bầu đất khô, 10g ý dĩ sao, 5g thổ tam thất. Sắc các nguyên liệu với 600ml nước, cô cạn còn 300ml, uống làm 2 lần trong ngày. Dùng liên tục trong 7-10 ngày. 

Công dụng: Điều trị khí hư, giảm viêm nhiễm đường tiết niệu.

- Chữa phụ nữ mãn kinh, bốc hỏa, mất ngủ, cáu gắt nhiều hoặc phụ nữ không ham muốn: 10g thân, rễ, lá bầu đất khô, củ tóc tiên 10g, cam thảo đất 6g. Sắc với 600ml nước, chia 2-3 lần uống trong ngày. Uống liên tục 7-10 ngày. 

Công dụng: Bổ thận âm, thanh hư nhiệt, sinh tân dịch, chỉ khát, tăng ham muốn tình dục.

- Chữa ho, viêm họng: 7-10 lá bầu đất tươi, một ít muối. Lá bầu đất rửa sạch, giã nát với muối, ngậm trong miệng và nuốt dần nước. Thực hiện 2–3 lần/ngày, liên tục trong 3–5 ngày. Làm dịu cổ họng, giảm ho, tiêu đờm.

- Bồi bổ sức khỏe và cải thiện tiêu hóa: Lá bầu đất tươi, tôm, thịt nạc hoặc cá tươi. Lá bầu đất rửa sạch, cắt nhỏ, nấu canh với tôm, thịt hoặc cá. Ăn 2-3 lần/tuần như một món rau bổ dưỡng. Công dụng: Tăng cường sức khỏe, bổ sung vitamin và khoáng chất, cải thiện hệ tiêu hóa.

- Hỗ trợ giảm cân và kiểm soát mỡ máu: 15g lá bầu đất khô, 10g chè xanh, 1 lát gừng tươi. Sắc với 1 lít nước, uống thay trà trong ngày. Sử dụng liên tục 2-3 tuần, kết hợp chế độ ăn uống lành mạnh. Công dụng: Hỗ trợ giảm mỡ máu, cải thiện chuyển hóa năng lượng.

Cây lá 'bổ dương' dùng sao cho đúng?

Nhiều quý ông ngâm rượu với cây lá như cây dâm dương hoắc uống để phòng chống các trục trặc không muốn có trong đời sống vợ chồng. Nhưng cần biết cách chế biến và sử dụng đúng để tránh gây hại, thậm chí là nguy cơ vô sinh.