Ken Loach (79 tuổi, người Anh) và Xavier Dolan (27 tuổi, người Canada) - hai đạo diễn đoạt hai giải thưởng cao nhất: Cành cọ vàng và Giải thưởng lớn tại Cannes 2016, cùng nữ diễn viên Philippines Jaclyn Jose đoạt giải Nữ diễn viên xuất sắc nhất - Ảnh: Getty

Cannes - sân chơi dành cho những người “rất quen”

Thử chọn ra 21 phim giành giải Cành cọ vàng trong vòng 20 năm trở lại đây (1996 - 2016) ta sẽ có kết quả như sau: 16 phim trong số đó của các đạo diễn tên tuổi đã “nhẵn mặt” tại Cannes và từng tranh giải nhiều lần trước đó.

14 trong 16 đạo diễn này cũng từng đoạt các giải thưởng khác nhau tại Cannes trước khi giành giải cao nhất Cành cọ vàng. Như vậy trong 20 năm qua, chỉ có 5 lần giải Cành cọ vàng được trao cho những tên tuổi mới lần đầu có phim tranh giải.

Trong mùa giải năm nay, trong số 21 phim của 21 đạo diễn khắp thế giới tranh giải chính thức có tới... 18 đạo diễn là những gương mặt từng tranh giải và hầu hết trong số họ từng đoạt giải, 3 người trong số họ từng đoạt giải cao nhất. Chỉ có 3 gương mặt mới lần đầu tiên tham gia tranh giải Cành cọ vàng, một tỉ lệ quá ít ỏi.

Với truyền thống này, không có gì lạ khi năm nay Cành cọ vàng tiếp tục được trao cho một tên tuổi kỳ cựu - Ken Loach, người Anh, 79 tuổi và đây là lần thứ 13 ông có phim tranh giải Cành cọ vàng.

Thành tích của Ken Loach tại Cannes như sau: ba lần đoạt giải thưởng của ban giám khảo (BGK) và một lần đoạt giải Cành cọ vàng (2006 với The wind that shakes the barley), chưa kể hai lần phim của ông mang về hai giải cá nhân khác cho biên kịch và nam diễn viên chính.

Như vậy, Ken Loach trở thành một trong chín đạo diễn từng hai lần nhận giải Cành cọ vàng trong lịch sử 70 năm của giải thưởng danh giá này cùng với các bậc thầy như Michael Haneke (Áo), Francis Ford Coppola (Mỹ), Emir Kusturica (Nam Tư cũ), Bille August (Đan Mạch), Shohei Imamura (Nhật Bản) và anh em Jean-Pierre, Luc Dardenne của Bỉ.

I, Daniel Blake của Ken Loach đoạt Cành cọ vàng

Việc BGK trao giải cao nhất cho I, Daniel Blake của Ken Loach tất nhiên hợp lòng số đông và... an toàn, bởi Ken luôn mang đến cho khán giả những bộ phim giản dị về thủ pháp, ngôn ngữ điện ảnh nhưng mạnh mẽ về thông điệp xã hội hay chính trị.

Bộ phim mới nhất của ông cũng không ngoại lệ khi đề cập đến cuộc chiến nhọc nhằn của những thân phận ngoài lề xã hội phải đấu tranh với bộ máy hành chính công cứng nhắc của một đất nước vốn nổi tiếng là văn minh và minh bạch như nước Anh.

Tuy nhiên, với những ai chờ đợi sự mới mẻ hoặc cách tân của Cannes, nhất là năm nay chủ tịch BGK là George Miller (đạo diễn có cú đột phá năm ngoái tại Cannes với bộ phim không dự thi nhưng gây tiếng vang lớn là Mad Max: fury road và đoạt 6 giải tại Oscar hồi đầu năm), có lẽ họ sẽ thất vọng vì lựa chọn bảo thủ của BGK.

Sandra Hueller trong phim Toni Erdmann

Một trong những thất vọng lớn nhất của Cannes năm nay là bộ phim được báo chí và giới phê bình yêu thích nhất Toni Erdmann của nữ đạo diễn người Đức Maren Ade đã ra về tay không.

Toni Erdmann - bộ phim bi, hài dài gần ba tiếng đồng hồ của Maren Ade, kể câu chuyện vừa cảm động vừa hài hước của cha và con gái - vốn được dự báo sẽ đoạt giải Cành cọ vàng và nam diễn viên chính xuất sắc trước đó cuối cùng trắng tay.

Điều tương tự cũng xảy ra với Loving của đạo diễn Mỹ Jeff Nichols hay Aquarius của đạo diễn Brazil Kleber Mendonça Filho... Đơn giản, họ đều là những gương mặt mới tại Cannes năm nay.

Trong buổi họp báo sau trao giải, chủ tịch BGK George Miller từ chối trả lời chất vấn báo chí về việc BGK bỏ sót bộ phim xuất sắc như Toni Erdmann hay Loving, nhưng với những người đã theo dõi Cannes lâu năm thì câu trả lời đơn giản nhất có lẽ là: “Cannes là sân chơi của những kẻ đã quen mặt”.

Phim Loving

Tôn vinh những thể nghiệm, mặc khán giả la ó

Hai phản ứng được quan tâm nhiều nhất sau mỗi buổi chiếu phim dự thi lần đầu tiên dành cho khán giả và báo chí là “boo” (la ó, chế giễu, phản đối) và “standing ovation” (vỗ tay, tán dương). Đấy là hai phản ứng tức thời nhất của những khán giả được xem đầu tiên, tất nhiên, không phải bao giờ nó cũng đúng, hoặc cũng có thể BGK có cách nhìn hoàn toàn khác với những khán giả thông thường, bởi Cannes luôn tôn vinh những thể nghiệm và khám phá điện ảnh, thậm chí là dị biệt và gây sốc.

Lịch sử của Cannes đã nhiều lần chứng minh tiếng la ó, phản đối của khán giả không “xi nhê” gì với BGK. Taxi driver (1976) của Martin Scorsese hay Dancer in the dark (2000) của Lars Von Trier từng gặp phản ứng tiêu cực của khán giả, nhưng sau đó được BGK tôn vinh giải cao nhất: Cành cọ vàng và sau rất nhiều năm, hai trong những bộ phim bị la ó của khán giả vẫn được xem là hai kiệt tác điện ảnh.

Tại Cannes năm nay, hai bộ phim bị khán giả chê bai sau buổi chiếu đầu tiên là It’s only the end of the world (Xavier Dolan) và Personal shopper (Olivier Assayas) đã đoạt hai giải cá nhân quan trọng trong đêm trao giải tối 22-5.

American Honey

Bộ phim của Xavier Dolan, một tài năng trẻ của Canada (mới 27 tuổi nhưng đã đạo diễn sáu phim và cách đây hai năm từng đoạt giải BGK tại Cannes), chiến thắng với giải Grand Prix (Giải thưởng lớn, cao thứ nhì sau Cành cọ vàng).

Còn bộ phim của đạo diễn Pháp Olivier Assayas mang về cho anh giải đạo diễn xuất sắc nhất cùng với một tên tuổi khác là Cristian Mungiu của Romania.

Trả lời về việc bộ phim của Xavier Dolan dù bị giới phê bình chê bai và chỉ trích nhưng đoạt giải cao thứ nhì năm nay, đạo diễn người Hungrary László Nemes - người mới đoạt giải Grand Prix tại Cannes năm ngoái với bộ phim độc đáo về diệt chủng Do Thái Son of Saul - chia sẻ rằng bản thân anh và các thành viên của BGK rất phấn khích khi xem bộ phim mới của Dolan.

“Tất cả chúng tôi đều cảm thấy đây là một hành trình đầy cảm động. Ngay từ khi bộ phim mới bắt đầu, bạn có thể cảm nhận được rằng đây là một lựa chọn rất độc đáo của đạo diễn”.

Đoàn làm phim It’s only the end of the world trên thảm đỏ Cannes

Chính kiến không thể phá vỡ Trong top 10 phim hay nhất Cannes do phóng viên, báo chí bình chọn chỉ có hai phim (Graduation - giải đạo diễn và The salesman - giải kịch bản và nam chính) mang về phần thưởng. So với mọi năm, sự “lệch pha” quá lớn này chắc chắn khiến công chúng đặt dấu hỏi liệu giữa BGK và nhà phê bình ai đúng ai sai? Giới chuyên môn khá thất vọng với số lượng thành viên nữ khá đông (4/9 người) trong BGK, họ tin Cành cọ vàng có thể thuộc về nữ giới. Tuy nhiên, lịch sử không xảy ra lần hai và Jane Campion vẫn giữ kỷ lục đạo diễn nữ duy nhất thắng giải năm 1993 (phim The piano). Tại buổi họp báo sau lễ trao giải, thành viên BGK Donald Sutherland trấn an truyền thông rằng việc nữ diễn viên người Philippines 52 tuổi Jaclyn Jose đoạt giải ảnh hậu là hợp lý và “tôi nghĩ các nhà phê bình đã sai lầm”. Jaclyn Jose là ngôi sao kỳ cựu tại quê hương mình nhưng so với các đối thủ như Isabelle Huppert (phim Elle) hay Kristen Stewart (phim Personal shopper), chiến thắng của Jose quá bất ngờ. (MINH ĐỨC) Đạo diễn Xavie Nolan (phải) cùng hai minh tinh Lea Seydoux (trái) and Marion Cotillard (giữa) tại LHP Cannes 2016 - Ảnh: Reuters