Vào 0h01 sáng 4-3, chính quyền của ông Trump chính thức áp thuế quan 25% với tất cả hàng nhập khẩu từ Canada và Mexico. 

Washington cũng áp thêm 10% thuế với hàng nhập khẩu từ Trung Quốc sau khi đã áp thuế bổ sung 10% một tháng trước, khiến một số sản phẩm Trung Quốc phải tăng mức chịu thuế lên tới 45%.

Mục tiêu lớn hơn của ông Trump

Ba quốc gia này là đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ, chiếm hơn 40% nhập khẩu và xuất khẩu của xứ cờ hoa năm ngoái. Họ cung cấp phần lớn dầu thô, bia, dây đồng, giấy vệ sinh và nhiều mặt hàng khác mà Mỹ nhập khẩu.

Từ tháng 11 năm ngoái, ông Trump đã dọa áp thuế quan cao, nói rằng ba quốc gia này không hành động đủ mạnh để ngăn chặn dòng fentanyl (thuốc giảm đau opioid tổng hợp cực mạnh bị lạm dụng rộng rãi như một loại ma túy bất hợp pháp) và người nhập cư trái phép vào Mỹ. 

Điều gây bất ngờ là các mức thuế mới được áp dụng dù Mexico và Canada đã nỗ lực đáng kể trong những tuần gần đây để thuyết phục ông Trump về việc tăng cường kiểm soát biên giới.

Mục tiêu lớn hơn của Tổng thống Trump là khuyến khích các nhà sản xuất quay về nước, sau khi tự do hóa thương mại và thuê ngoài đã góp phần làm mất 4,5 triệu việc làm trong ngành sản xuất của Mỹ từ giữa thập niên 1990. 

Ông Trump thúc giục Canada và Mexico di dời các nhà máy ô tô và sản xuất khác đến Mỹ "để không phải chịu thuế quan".

Hầu hết các nhà kinh tế khẳng định tự động hóa mới là nguyên nhân chính gây ra sự sụt giảm việc làm. Họ tin rằng thương mại tự do sẽ mang lại lạm phát thấp và nhiều lựa chọn sản phẩm cho người tiêu dùng.

Tuy nhiên ông Trump - người chỉ trích toàn cầu hóa từ những năm 1980 - không kiên nhẫn với quan điểm này. Khi áp thuế 25% với hàng hóa từ Canada và Mexico, ông đã đảo ngược thỏa thuận thương mại Bắc Mỹ mà chính ông đàm phán trong nhiệm kỳ đầu tiên, theo đó hầu hết sản phẩm được lưu thông giữa ba nước mà không phải chịu thuế.

Phản ứng trả đũa

Theo báo New York Times, thuế quan mới sẽ làm giảm tăng trưởng kinh tế trên khắp khu vực Bắc Mỹ nhưng sẽ ảnh hưởng nặng nề nhất đến Canada và Mexico, vì hai quốc gia này xuất khẩu khoảng 80% hàng hóa sang Mỹ. Ngược lại, Trung Quốc chỉ xuất khẩu khoảng 15% hàng hóa sang Mỹ nên ít bị ảnh hưởng hơn.

Thuế quan mới làm tăng giá nhiều sản phẩm, thử thách sự kiên nhẫn của người tiêu dùng với cách tiếp cận của ông Trump. Hầu hết các nhà kinh tế dự đoán các rào cản thương mại mới có thể dẫn đến lạm phát cao hơn.

Trong khi Canada và Mexico nỗ lực xoa dịu ông Trump, Trung Quốc không làm vậy. Chính phủ Trung Quốc không muốn tỏ ra yếu thế và thận trọng trong việc nhượng bộ trước khi hiểu rõ điều kiện đàm phán.

Các đòn thuế trả đũa Mỹ là phản ứng tức thì từ các đối tác thương mại. Tối 3-3, Thủ tướng Canada Justin Trudeau tuyên bố đáp trả "quyết định vô lý" của Washington bằng mức thuế quan 25% với hàng hóa Mỹ trị giá 155 tỉ USD.

Ngày 4-3, Trung Quốc thông báo sẽ áp thuế bổ sung 10 - 15% với một số sản phẩm Mỹ từ ngày 10-3. Tổng thống Mexico Claudia Sheinbaum dự kiến cũng sẽ công bố phản ứng.

Các mức thuế quan này sẽ hiện thực hóa cam kết tranh cử của ông Trump về việc định hình lại quan hệ thương mại. Chúng có thể khuyến khích một số nhà sản xuất mở nhà máy tại Mỹ thay vì ở các quốc gia khác. Tuy nhiên thuế quan cũng có thể gây xáo trộn chuỗi cung ứng, tạo căng thẳng ngoại giao và tăng chi phí cho người tiêu dùng và nhà sản xuất Mỹ.

Ông Gustavo Flores-Macías từ Đại học Cornell nói: "Nền kinh tế Mỹ lớn hơn và chịu đựng tốt hơn những tác động tiêu cực của thương chiến, nhưng một cuộc chiến thương mại với cả ba đối tác thương mại chính sẽ gây ảnh hưởng tiêu cực đến tất cả các bên".

Ngoài các mức thuế hiện tại, ông Trump cũng dự định áp thuế 25% với thép và nhôm nước ngoài vào ngày 12-3.

Chứng khoán lao dốc, giá vàng giảm nhẹ sau tuyên bố áp thuế của ông Trump với Canada và Mexico

Sáng 4-3 (giờ Việt Nam), thị trường tài chính chao đảo khi Tổng thống Mỹ Donald Trump tuyên bố mức thuế 25% đối với hàng hóa từ Canada và Mexico sẽ có hiệu lực trong vài giờ tới.