TP.HCM có khoảng 10 triệu phương tiện (hơn 7,6 triệu xe máy, 700.000 ô tô và 2 triệu phương tiện các loại từ địa phương khác), mỗi năm phát thải khoảng 13 triệu tấn carbon. Hà Nội hiện có khoảng 8 triệu phương tiện (6,8 triệu xe máy và 1,2 triệu ô tô). Trong đó, lượng phương tiện cũ nát chiếm không nhỏ.

Với ô tô, việc kiểm soát khí thải gây ô nhiễm môi trường được thực hiện bằng quy định áp dụng niên hạn sử dụng và kiểm định định kỳ. Song trên đường phố vẫn dễ thấy những ống khói đen ngòm thải ra từ xe hơi, xe buýt, xe tải.

Kiểm soát khí thải xe máy, chủ trương đã có cách đây 14 năm, được họp bàn nhiều lần. Từ năm 2010, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành quyết định phê duyệt đề án kiểm soát khí thải. Đề án này cũng đã đưa ra lộ trình áp dụng theo từng địa phương, theo loại xe (kiểu loại, năm sử dụng) và những giải pháp áp dụng triển khai.

Bộ Giao thông vận tải đặt ra lộ trình đến năm 2030, ô tô điện đạt tỉ lệ 30%, xe máy điện chiếm 22% tổng số xe máy sử dụng, sử dụng tất cả xe buýt điện năm 2025. Thực tế, việc chuyển đổi phương tiện rất ít, xe buýt cũng chưa đạt kết quả như kỳ vọng có nguyên nhân chính sách vẫn chưa có ưu đãi nào đáng kể.

Hà Nội hiện có 2.034 xe buýt được trợ giá, chỉ có 277 xe điện và sử dụng năng lượng sạch. TP.HCM chỉ mới có một tuyến buýt điện, đang lỗ nặng. Dù lượng khách tăng nhưng doanh thu vẫn không đủ bù đắp chi phí.

Có nhiều giải pháp thúc đẩy lộ trình chuyển đổi phương tiện như trợ cấp tạo ưu thế cho xe điện, hỗ trợ tiền trực tiếp từ ngân sách, miễn giảm thuế khuyến khích nội địa hóa xe điện. Thủ tục thông thoáng, giảm thời gian thực hiện dự án đầu tư hạ tầng trạm sạc.

Áp dụng nguyên tắc công bằng, phương tiện nào phát thải nhiều thì chịu phí cao hơn, thu phí đường bộ cao tốc và phí bảo vệ môi trường đối với phương tiện dùng nhiên liệu đốt trong cao hơn xe điện. Dung tích phát thải lớn đóng càng nhiều phí trước bạ, giảm thuế giá trị gia tăng hoặc thuế tiêu thụ cho xe điện nhằm giúp giảm giá bán.

Với giao thông công cộng, xe buýt điện có thể được xem xét tạo ưu đãi nhiều hơn về hỗ trợ lãi vay, mức trợ giá cao hơn tỉ lệ trợ giá bình quân hệ thống các tuyến xe buýt hằng năm.

Nên sớm ban hành hướng dẫn sử dụng, những hiệu quả mang lại, quy chuẩn cho xe điện để tạo sự yên tâm sử dụng, khuyến khích tiêu thụ xe điện.

Kết hợp với triển khai kiểm soát khí thải các loại phương tiện gây ô nhiễm môi trường, nên chăng cần thêm hành lang pháp lý thu hồi phương tiện không đủ điều kiện lại lưu thông trên đường như xe tự chế, xả khói mù mịt, không biển số, không đăng ký...

Xe cũ nát, lạc hậu sau khi được kiểm định khí thải nếu không đạt và quá niên hạn sử dụng sẽ bị thu hồi loại bỏ.

Giao thông xanh ai cũng hưởng lợi

Hà Nội, TP.HCM đang gồng mình chịu ô nhiễm, trong đó có lượng khí thải khổng lồ từ xe cộ dùng xăng dầu thải ra hằng ngày.