Phó trợ lý Ngoại trưởng phụ trách Đông Á và Thái Bình Dương Colin Willett - Ảnh: The Brunei Times

Sáng 14-7 (giờ Việt Nam), Phó trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách Đông Á và Thái Bình Dương Colin Willett đã chủ trì cuộc họp báo qua điện thoại tại trụ sở của Bộ Ngoại giao Mỹ ở thủ đô Washington về chủ đề tranh chấp lãnh thổ và hàng hải ở Biển Đông với phóng viên các nước, trong đó có báo Tuổi Trẻ.

Phán quyết của Tòa Trọng tài mang tính ràng buộc và cuối cùng

Tuy chủ đề chung là tranh chấp ở Biển Đông, nhưng bà Willett và phóng viên các nước đều tập trung nói về phán quyết của Tòa Trọng tài được thành lập theo Phụ lục VII của Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật Biển 1982 (UNCLOS) về vụ Philippines kiện Trung Quốc được Tòa Trọng tài công bố ngày 12-7.

Trong bài phát biểu mở đầu, bà Willett nêu rõ phán quyết của Tòa Trọng tài mang tính ràng buộc và cuối cùng theo quy định của UNCLOS mà Trung Quốc là một thành viên.

Bà Willett nêu bốn điểm chính của phán quyết mà Washington muốn nhấn mạnh, bao gồm:

1. Tòa kết luận không có căn cứ lịch sử cho đường chín đoạn.

2. Tòa xác định các thực thể mà Philippines tuyên bố chủ quyền có vùng lãnh hải không lớn hơn 12 hải lý.

3. Trung Quốc xây dựng các đảo nhân tạo đã can thiệp và vi phạm các quyền của Philippines.

4. Việc cải tạo đất đá quy mô lớn và các phương pháp đánh cá của Trung Quốc đã gây tổn hại cho môi trường biển.

“Chúng tôi kêu gọi tất cả các bên kiềm chế không thực hiện những hành vi khiêu khích, hành động cưỡng ép, cố gắng sử dụng vũ lực. Chúng tôi muốn tất cả các bên tôn trọng pháp quyền, luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982”, bà Willett nhấn mạnh.

Trong phần trả lời báo chí sau đó, báo Tuổi Trẻ hỏi nếu có bên nào gây ra những hành động khiêu khích, gây căng thẳng trong khu vực do không hài lòng với phán quyết, Mỹ sẽ phản ứng ra sao?

Bà Willett cho rằng ở thời điểm hiện tại, điều quan trọng là các bên không làm gia tăng căng thẳng, không đưa ra hành động khiêu khích.

“Chúng ta cần phải có thời gian quan sát và phân tích nội dung của phán quyết này nhưng tôi không thể đưa ra những dự đoán về những diễn biến cụ thể sắp tới", bà Collin cho hay.

Washington vẫn tiếp tục hành động ở Biển Đông

Báo Rappler của Philippines hỏi liệu Mỹ sẽ tiếp tục những hành động bảo đảm tự do hàng hải ở Biển Đông sau phán quyết của Tòa Trọng tài hay không, bà Williet cho hay chính sách của Mỹ vẫn nhất quán, theo đó Washington vẫn sẽ tiếp tục những hành động phù hợp với luật pháp quốc tế ở Biển Đông.

Theo bà Willett, các hoạt động bảo đảm tự do hàng hải là những hoạt động mà Washington đã duy trì trong hàng thập kỷ qua nhằm bảo vệ quyền bay, di chuyển và đi ở bất kỳ nơi nào trên biển miễn là luật pháp quốc tế cho phép. Bà Willett khẳng định Mỹ sẽ tiếp tục các hoạt động tuần tra bảo đảm tự do hàng hải.

Phóng viên Rappler tiếp tục hỏi bà Willett rằng các nước Đông Nam Á dường như im lặng trước phán quyết của tòa, cộng đồng quốc tế ủng hộ phán quyết ra sao?

Trả lời câu hỏi này, bà Willett cho rằng tất cả quốc gia đều có quyền lợi trong việc tuân thủ luật pháp quốc tế, cũng như ủng hộ một trật tự khu vực dựa trên các nguyên tắc thượng tôn pháp luật.

“Tôi nghĩ nhiều quốc gia trong khu vực đều có những tuyên bố mang theo thông điệp yêu chuộng hòa bình và chúng tôi kỳ vọng các quốc gia sẽ có những tuyên bố về phán quyết của Tòa Trọng tài", bà Willett bày tỏ.

Phóng viên của đài CNN ở Philippines đặt câu hỏi Mỹ có thể giúp Philippines giành được sự ủng hộ và hợp tác của cộng đồng quốc tế trong việc tuân thủ phán quyết của Tòa Trọng tài như thế nào?

Bà Willet cho rằng tiếng nói quan trọng trong vụ việc này chính là tiếng nói của Tòa Trọng tài. Bà Willett cho biết kết luận của Tòa Trọng tài đã xem xét kỹ lưỡng các tranh cãi của phía Trung Quốc và bác bỏ những tranh cãi này thông qua các quyết định rõ ràng.

Cả Philippines và Trung Quốc cần phải có nghĩa vụ tuân thủ. “Tôi không tin bất cứ nước nào trong khu vực muốn gây căng thẳng cả. Họ hiểu rõ nghĩa vụ tuân thủ luật pháp quốc tế”.

Phóng viên của báo The Nation (Thái Lan) cho biết trước và sau khi tòa ra phán quyết, Trung Quốc đã tuyên bố tập trận và nói có thể thiết lập vùng nhận dạng phòng không (ADIZ), nước Mỹ sẽ phản ứng như thế nào?

Bà Willett cho rằng bất cừ hành động nào gây cản trở tự do hàng hải, hàng không trong khu vực đều là những hành động mang tính khiêu khích cao, không được ai trong cộng đồng quốc tế chấp nhận.

Theo bà Willett, nếu những hoạt động tập trận quân sự diễn ra theo đúng luật pháp quốc tế thì không phải là mối bận tâm nhưng nếu gây cản trợ các hoạt động tự do hàng hải, hàng không, gây bất ổn trong khu vực thì thực sự là mối nguy hiểm.

Trong phần kết luận kết thúc buổi họp báo, bà Willett đánh giá cao phán quyết của Tòa Trọng tài. Bà hi vọng các bên sẽ ngồi lại với nhau và tìm ra những phương cách hòa bình để giải quyết tranh chấp.