Trong khi một số đại biểu tỏ ra lạc quan, cho rằng nên mạnh dạn bỏ hoàn toàn giấy phép xây dựng đối với tất cả công trình nhà ở riêng lẻ; không ít đại biểu khác lại lo ngại về khả năng kiểm soát và giám sát công trình xây dựng.

Bỏ giấy phép xây dựng có thể là bước tiến lớn trong cải cách thủ tục hành chính, song không thể phủ nhận rằng nó cũng đặt ra những thách thức không nhỏ.

Thực tế tại nhiều tỉnh thành cho thấy hiện nay dù có quy định rõ ràng về giấy phép xây dựng, nhưng tình trạng xây dựng sai phép, không phép vẫn diễn ra tràn lan. Chỉ khi công trình gần hoàn thiện, việc vi phạm mới bị phát hiện và xử lý.

Như vậy, mấu chốt vấn đề không phải nằm ở chỗ công trình có giấy phép hay không, mà chủ yếu do hệ thống quản lý chưa đủ mạnh và không ít trường hợp có sự buông lỏng trong việc giám sát, xử lý vi phạm.

Với hệ thống bản đồ quy hoạch chi tiết xây dựng hiện nay, việc bỏ giấy phép xây dựng hoàn toàn không phải là điều khó khăn. Những quy chuẩn về chiều cao, mật độ, lùi xây dựng, chỉ giới đường đỏ đã được công khai minh bạch.

Việc bỏ giấy phép không những không ảnh hưởng đến quá trình quản lý xây dựng, mà còn có thể giảm thiểu tiêu cực trong công tác cấp phép, nơi mà đôi khi xảy ra các hiện tượng "xin - cho" thiếu minh bạch.

Vấn đề còn lại thực sự nằm ở cách thức giám sát và xử lý vi phạm sau khi bỏ giấy phép. Theo kinh nghiệm quốc tế, để đảm bảo không xảy ra tình trạng xây dựng sai quy mô, tiêu chuẩn, các cơ quan quản lý cần tăng cường hậu kiểm, đồng thời đưa ra những chế tài xử phạt nghiêm khắc đối với các chủ thể vi phạm. 

Nếu công trình xây dựng không đúng quy chuẩn, đơn vị tư vấn và chủ công trình phải chịu trách nhiệm, không chỉ bị xử phạt hành chính mà còn có thể bị xử lý hình sự.

Điều này cũng đòi hỏi một sự thay đổi lớn về tư duy quản lý. Không chỉ là "quản từng công trình", mà tạo ra một hệ thống quản lý đủ mạnh để các chủ thể tự giám sát, tự chịu trách nhiệm.

Khi đó, không cần phải giám sát từng mét vuông, mà chính các đơn vị tư vấn và chủ công trình sẽ chủ động thực hiện đúng quy định vì họ hiểu rằng việc vi phạm sẽ phải chịu hậu quả rất nặng nề.

Nếu việc xây dựng trở thành một quy trình thông báo, khi công trình hoàn thành, chính quyền có thể kiểm tra và xác nhận theo tiêu chuẩn đã công bố, việc bỏ giấy phép xây dựng sẽ trở nên hợp lý hơn.

Chính quyền sẽ có trách nhiệm kiểm tra đột xuất, phát hiện sai phạm, xử lý kịp thời mà không cản trở quá trình thi công.

Đặc biệt, hệ thống hoàn công cũng cần được cải cách, đảm bảo không yêu cầu quá nhiều thủ tục phức tạp như hiện nay, từ đó giúp người dân thực hiện việc xây dựng một cách dễ dàng và đúng quy định.

Bỏ giấy phép xây dựng không phải là bỏ qua quản lý, mà là thay đổi cách thức quản lý. Việc bỏ giấy phép xây dựng, đồng thời chấp nhận "có được, có chịu", sẽ góp phần xây dựng một môi trường xây dựng minh bạch, hiệu quả và trách nhiệm hơn.

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh nói về đề xuất bỏ giấy phép xây dựng nhà dưới 7 tầng

Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh cho biết sửa luật sẽ đơn giản hóa thủ tục cấp phép xây dựng công trình nhà ở dưới 7 tầng theo hướng chỉ thẩm định một trong các bước liên quan thiết kế kỹ thuật sẽ không cần phải cấp phép.