Hưởng ứng Tuần lễ Tăng cường Nhận thức về Kháng kháng sinh diễn ra từ ngày 18 đến 24-11, Hội Hô hấp Việt Nam phối hợp với GSK Việt Nam tổ chức hội thảo khoa học "Đề kháng kháng sinh và chiến lược điều trị nhiễm trùng đa chuyên khoa" tại Hà Nội.

Sự kiện nhằm kêu gọi hành động cấp bách, nâng cao nhận thức cộng đồng và thúc đẩy sử dụng kháng sinh hợp lý, vì một tương lai điều trị bền vững.

Bệnh hô hấp tăng mạnh kéo theo nguy cơ kháng kháng sinh

Kháng kháng sinh (AMR) hiện được xem là một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe toàn cầu. Nếu không có giải pháp kịp thời, AMR có thể gây ra ít nhất 10 triệu ca tử vong mỗi năm và đạt mức tương đương số tử vong do ung thư vào năm 2050.

Tại Việt Nam, tình trạng này càng đáng lo hơn khi các bệnh lý hô hấp, nhóm bệnh thường xuyên sử dụng kháng sinh đang có xu hướng tăng nhanh.

Ông Trần Minh Điển, Giám đốc Bệnh viện Nhi Trung ương, Chủ tịch Hội đồng Nhi khoa Việt Nam cho biết từ năm 2020 đến 2024, bệnh hô hấp luôn chiếm tỉ lệ nhập viện cao nhất và tăng đều mỗi năm. Ở trẻ em miền Bắc, các vi khuẩn gây viêm phổi cộng đồng phổ biến nhất gồm Haemophilus influenzae, phế cầu và Moraxella catarrhalis.

Đáng chú ý, phần lớn các chủng này hiện đã kháng cao với nhiều nhóm kháng sinh đang được kê đơn phổ biến, đặc biệt là beta-lactam thông thường và macrolide. Điều này khiến việc điều trị trở nên khó khăn hơn, nguy cơ biến chứng và tử vong cũng tăng theo.

Theo ông Điển, quản lý và sử dụng kháng sinh trong nhi khoa cần tuân thủ khung phân loại của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) gồm ba nhóm là tiếp cận, theo dõi và dự trữ, với mục tiêu kê đơn đúng và hợp lý. Bên cạnh đó, xét nghiệm chẩn đoán nguyên nhân gây bệnh cần được đẩy mạnh để tránh dùng kháng sinh cho các trường hợp nhiễm vi rút.

Kháng thuốc lan rộng vì lạm dụng kháng sinh

Dù Việt Nam đã quy định chặt chẽ về thuốc kê đơn, tình trạng mua kháng sinh không cần đơn tại các nhà thuốc cộng đồng vẫn diễn ra phổ biến. Đây là một trong những nguyên nhân khiến kháng kháng sinh ngày càng nghiêm trọng.

Theo WHO, ngoài gánh nặng tử vong và bệnh tật, AMR còn gây thiệt hại kinh tế lớn, làm tăng chi phí điều trị, kéo dài thời gian nằm viện và giảm năng suất lao động.

Nhiều nghiên cứu tại Việt Nam cho thấy kháng sinh bị lạm dụng đặc biệt trong điều trị các bệnh lý hô hấp nhẹ. Với hai tác nhân gây bệnh chính ở trẻ em là phế cầu và Haemophilus influenzae, nghiên cứu của Torumkuney và cộng sự ghi nhận tỉ lệ kháng thuốc đã ở mức báo động, buộc bác sĩ đôi khi phải sử dụng kháng sinh liều cao cho trẻ.

GS. Đinh Xuân Anh Tuấn, nguyên hiệu trưởng Đại học Corse (Pháp), cảnh báo năm 2019, cứ 5 trẻ dưới 5 tuổi tử vong thì có 1 trường hợp liên quan đến kháng kháng sinh. Ông nhấn mạnh việc dùng kháng sinh khi không cần thiết sẽ tiêu diệt cả vi khuẩn có lợi, tạo điều kiện cho vi khuẩn đề kháng phát triển mạnh hơn và lan truyền cơ chế kháng thuốc.

"Kháng kháng sinh đang đẩy y học thế giới lùi lại hàng thế kỷ. Nếu không hành động ngay, những bệnh nhiễm trùng từng điều trị đơn giản sẽ trở thành nan y", ông Tuấn nói.

Theo ông Nguyễn Hoàng Anh, Giám đốc Trung tâm Quốc gia về Thông tin thuốc và Theo dõi phản ứng có hại của thuốc, lựa chọn đúng kháng sinh đúng loại, đúng liều, đủ thời gian là yếu tố quyết định để vượt qua đề kháng vi khuẩn và đảm bảo hiệu quả điều trị.

Ông cho rằng vai trò của dược sĩ cộng đồng rất quan trọng tư vấn đúng cách, nhắc bệnh nhân tuân thủ liều dùng và đặc biệt là không bán kháng sinh khi không có đơn.

Siết chặt kê đơn thuốc ngoại trú: Sắp hết thời mua thuốc kháng sinh ‘dễ như mua rau’

Bộ Y tế vừa ban hành thông tư 26 quy định nhiều nội dung mới về việc kê đơn thuốc trong điều trị ngoại trú, hướng đến mục tiêu quản lý minh bạch, hiệu quả và bảo vệ tốt hơn quyền lợi của người bệnh.