Bà Takaichi Sanae, tân Chủ tịch Đảng Dân chủ tự do (LDP), được kỳ vọng sẽ trở thành nữ Thủ tướng đầu tiên của Nhật Bản khi Quốc hội nhóm họp vào đầu tuần tới (có thể là ngày 20-10).

Tuy nhiên, việc liên minh kéo dài 26 năm giữa LDP và Đảng Công minh (Komeito) tan vỡ hồi tuần trước đã làm đảo lộn hoàn toàn kịch bản đó.

Thế cờ đảo chiều

Theo hệ thống nghị viện của Nhật Bản, cả hai viện của Quốc hội đều bỏ phiếu để chọn Thủ tướng. Nếu hai viện chọn các ứng viên khác nhau, quyết định của Hạ viện sẽ được ưu tiên.

Một ứng viên giành được đa số phiếu ngay trong vòng đầu tiên sẽ lập tức được làm Thủ tướng. Nếu không ai đạt được đa số, vòng bỏ phiếu thứ hai sẽ được tổ chức giữa hai ứng viên dẫn đầu, và người có số phiếu cao hơn sẽ thắng cử.

Hiện nay, LDP có 196 trong tổng số 465 ghế tại Hạ viện, còn Komeito có 24 ghế. Ở Thượng viện, LDP nắm 100 trong 248 ghế, trong khi Komeito có 21 ghế. Khối đối lập - gồm Đảng Dân chủ lập hiến Nhật Bản (CDPJ), Đảng Dân chủ quốc dân (DPP), và Đảng Đổi mới Nhật Bản (JIP) - hiện nắm tổng cộng 210 ghế ở Hạ viện, vượt qua tổng số ghế của LDP.

Phe đối lập đang thảo luận việc thành lập mặt trận thống nhất và đề cử một ứng viên chung. Nếu người này đánh bại bà Takaichi, đây sẽ là lần đầu tiên kể từ năm 1996 một chính trị gia không thuộc LDP trở thành Thủ tướng Nhật Bản. Đảng Komeito đã cam kết sẽ ủng hộ ứng viên của mặt trận thống nhất chống lại bà Takaichi, bất kể người đó là ai.

Truyền thông Nhật Bản đưa tin lãnh đạo Đảng DPP, ông Yuichiro Tamaki, hiện sẵn sàng lãnh đạo chính phủ và đang xem xét tình hình. Đảng CDPJ, lực lượng đối lập lớn nhất, đang cố gắng tập hợp các đảng đối lập khác ủng hộ ông Tamaki. 

Nếu Đảng JIP tham gia liên minh này, điều đó có thể làm thay đổi hoàn toàn cục diện. "Bà Takaichi và Đảng LDP đều đang gặp rắc rối lớn", giáo sư chính trị Toshimitsu Shigemura tại Đại học Waseda nhận định trên Đài DW.

Bà Takaichi cần đạt 233 phiếu để được chọn làm Thủ tướng, song điều này có vẻ khó khăn xét theo tương quan lực lượng hiện nay. Bà đã tiếp cận Đảng CDPJ và Đảng JIP, nhưng cả hai đều tỏ ra do dự. 

Ngay cả các đảng cực hữu - những đảng đã giành được sự ủng hộ của các cử tri bất mãn với LDP trong cuộc bầu cử gần đây - cũng đang giữ khoảng cách với hy vọng mở rộng ảnh hưởng hoặc thậm chí thay thế hoàn toàn LDP nếu đảng này sụp đổ. Tuy nhiên các chuyên gia cho rằng bà vẫn có thể giành chiến thắng nếu các đảng đối lập không nhất trí được một ứng viên chung.

Nguyên nhân tan vỡ

Các nhà phân tích cho rằng mối quan hệ đối tác giữa LDP và Komeito đã căng thẳng từ lâu, khi Komeito phản đối chính sách an ninh quyết liệt hơn mà LDP thúc đẩy. Nhưng việc bà Takaichi lên làm lãnh đạo LDP dường như là "giọt nước tràn ly".

"Đảng Komeito vốn đã lo ngại về lập trường cứng rắn của bà Takaichi trong các vấn đề an ninh và quan hệ với Hàn Quốc, Trung Quốc. Họ lo sợ bà ấy sẽ đi xa hơn nữa ngay sau khi nắm quyền", giáo sư khoa học chính trị Hiromi Murakami tại Đại học Temple ở Tokyo nhận định.

Một vấn đề đặc biệt nhạy cảm cả tại Nhật Bản và với các nước láng giềng là lập trường của bà Takaichi đối với ngôi đền Yasukuni gây tranh cãi ở Tokyo. Bà Takaichi, người theo đường lối bảo thủ, từng nhiều lần đến thăm địa điểm này ngay cả khi đang giữ các chức vụ trong nội các. 

Chỉ chừng đó cũng đủ gióng lên hồi chuông cảnh báo trong giới lãnh đạo theo đường lối hòa bình của Đảng Komeito - đảng được thành lập năm 1964 bởi các thành viên tổ chức Phật giáo Soka Gakkai.

Giới lãnh đạo Komeito dường như cũng thất vọng khi bà Takaichi bổ nhiệm ông Koichi Hagiuda, chính trị gia từng dính bê bối tài chính nghiêm trọng, vào một vị trí cấp cao trong đảng. Chưa đầy hai năm trước, ông Hagiuda buộc phải từ chức khỏi Hội đồng Nghiên cứu chính sách của LDP.

"Sự trở lại của ông Hagiuda thực sự khiến Đảng Komeito khó chịu, đồng thời cho thấy bà Takaichi dường như không bận tâm đến một vấn đề từng khiến cử tri phẫn nộ và có thể cũng là nguyên nhân chính khiến LDP thất bại thảm hại trong các cuộc bầu cử gần đây", giáo sư Murakami chỉ ra.

Các nhà hoạch định của Đảng Komeito tin rằng việc tiếp tục liên minh với LDP sẽ gây tổn hại đến danh tiếng chính trị của họ. Bà Takaichi giờ đây hy vọng có được những đồng minh chính trị mới. Các cuộc "mặc cả chính trị" có thể sẽ tiếp diễn trong suốt tuần tới.

Nhật Bản chốt ngày bầu Thủ tướng, kịch bản nào xảy ra?

Khoảnh khắc lịch sử chắc chắn sẽ diễn ra khi Quốc hội Nhật Bản bầu Thủ tướng mới ngày 21-10: hoặc Tokyo có nữ Thủ tướng đầu tiên, hoặc Đảng LDP có thể để mất quyền lãnh đạo.