Cuối ngày 23-6, Tổng thống Mỹ Donald Trump bất ngờ thông báo Iran và Israel đã nhất trí "ngừng bắn toàn diện".

Lệnh ngừng bắn này tạo ra tình thế đặc biệt: cả ba bên đều có thể tuyên bố chiến thắng. Mỹ khẳng định đã làm suy giảm năng lực hạt nhân Iran, Israel tự hào về việc làm suy yếu Tehran, còn Iran tuyên bố đã đứng vững trước cường quốc mạnh nhất thế giới mà không lùi bước.

Diễn biến bất ngờ

Cuộc xung đột Iran - Israel đầy yếu tố bất ngờ, đặc biệt trong những ngày cuối. Tuần trước, chính quyền ông Trump cho biết sẽ quyết định can thiệp trong vòng hai tuần.

Nhưng chưa tới hạn chót, các máy bay ném bom B-2 của Mỹ đã bất ngờ không kích ba cơ sở hạt nhân trọng yếu ở Iran, làm dấy lên lo ngại leo thang xung đột nghiêm trọng.

Đến tối 23-6, Iran tấn công căn cứ không quân Al Udeid của Mỹ tại Qatar để đáp trả. Sau đó, Tổng thống Trump gây sốc với thế giới khi thông báo Tel Aviv và Tehran đã đồng ý ngừng bắn.

Về phía Israel, Thủ tướng Benjamin Netanyahu triệu tập nội các tuyên bố đã đạt được tất cả mục tiêu trong chiến dịch "Sư tử trỗi dậy". Họ nhấn mạnh đã loại bỏ "mối đe dọa kép đối với sự sống còn: vũ khí hạt nhân và tên lửa đạn đạo".

Đối với Iran, họ cần giữ thể diện nhưng cũng muốn tìm lối thoát. Sáng 23-6, Hội đồng An ninh quốc gia tối cao Iran tổ chức cuộc họp khẩn.

Theo New York Times, từ hầm chỉ huy, Lãnh tụ Tối cao Ali Khamenei ra lệnh phản công nhưng cũng chỉ đạo kiềm chế để tránh chiến tranh toàn diện.

Theo hai thành viên lực lượng Vệ binh cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC), họ chọn căn cứ Al Udeid vì hai lý do: đây là căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ trong khu vực và được tin là đã tham gia điều phối các cuộc không kích B-2; căn cứ nằm tại Qatar - đồng minh thân thiết với Iran, nên thiệt hại sẽ được hạn chế.

Vài giờ trước tấn công, Iran đã cảnh báo thông qua các kênh trung gian. Qatar đóng cửa không phận, Mỹ cũng nhận được thông báo.

Giới lãnh đạo Iran hy vọng cuộc tấn công hạn chế và việc thông báo trước sẽ thuyết phục ông Trump dừng leo thang, từ đó cho phép Iran lùi bước.

Kế hoạch thành công

Một quan chức Iran tiết lộ kế hoạch của Tehran là không để người Mỹ nào thiệt mạng, vì bất kỳ cái chết nào cũng có thể khiến Mỹ trả đũa mạnh mẽ hơn.

Kế hoạch này dường như đã thành công. Ông Trump cho biết 13 trong số 14 tên lửa Iran bắn vào căn cứ Al Udeid đã bị đánh chặn, không có người Mỹ nào thiệt mạng hay bị thương.

Ông cho rằng Iran đã trút hết giận dữ và hy vọng "sẽ không còn thù hận nữa". Ngay sau đó, ông Trump tuyên bố lệnh ngừng bắn sắp được thực thi. Trong những giờ tiếp theo, cả Iran và Israel đều xác nhận đã đạt được thỏa thuận.

Ông Ali Vaez, giám đốc dự án Iran tại Tổ chức Khủng hoảng quốc tế, cho rằng mỗi bên hiện đều có thể kể câu chuyện chiến thắng riêng, đồng thời tránh được nguy cơ lao vào cuộc chiến lớn hơn với hậu quả nghiêm trọng.

"Mỹ có thể nói rằng họ đã làm chậm chương trình hạt nhân Iran. Israel có thể nói rằng họ đã làm suy yếu kẻ thù khu vực, còn Iran có thể tuyên bố rằng họ đã sống sót và đẩy lùi các lực lượng quân sự mạnh hơn nhiều", ông nói.

Việc truyền thông điệp trong nước là khía cạnh quan trọng của chiến tranh hiện đại. Bộ máy tuyên truyền ở cả ba nước đang hoạt động ngày đêm để thuyết phục người dân rằng họ đã giành chiến thắng.

Iran tuyên bố cuộc tấn công vào Mỹ là cái giá phải trả cho việc tấn công Iran. Truyền hình quốc gia Iran phát các bài hát yêu nước xen lẫn hình ảnh tên lửa đạn đạo thắp sáng bầu trời Qatar.

Tương lai bất định

Iran không còn mặn mà với cuộc chiến kéo dài. Một số lời kêu gọi chấm dứt xung đột thậm chí còn đến từ các nhân vật có liên hệ với IRGC.

"Iran không có đủ năng lực để tiếp tục cuộc chiến này. Chúng ta có vấn đề kinh tế, gặp khó khăn trong việc duy trì sự ủng hộ của công chúng và không có tiềm lực quân sự, công nghệ giống Israel và Mỹ", ông Sadegh Norouzi, lãnh đạo Đảng Phát triển quốc gia Iran, nhận định.

Bước tiếp theo của Iran vẫn là ẩn số. Dù cuộc tấn công hạn chế vào lực lượng Mỹ có vẻ được tính toán để tránh leo thang, điều đó không có nghĩa xung đột đã kết thúc hoàn toàn.

Các quan chức phương Tây thừa nhận rằng bất chấp cuộc không kích vào các cơ sở hạt nhân Iran, họ vẫn không chắc chắn điều gì đã xảy ra với kho dự trữ uranium của Iran.

Ngoại trưởng Iran Abbas Araghchi đang thực hiện hoạt động ngoại giao cấp tốc, đi tới Thổ Nhĩ Kỳ, Nga và Turkmenistan. Sau cuộc tấn công vào lực lượng Mỹ ở Qatar, ông phát biểu trên truyền hình rằng cuộc chiến chống Iran đã thất bại, không thể "tước bỏ hoàn toàn năng lực của chúng tôi".

Saudi Arabia và Liên minh châu Âu hoan nghênh thông báo ngừng bắn của ông Trump, trong khi Trung Quốc kêu gọi Iran và Israel tìm kiếm "giải pháp chính trị".

Sau khi ông Trump thông báo lệnh ngừng bắn có hiệu lực, Bộ trưởng Quốc phòng Israel Katz ngày 24-6 cho biết đã ra lệnh quân đội "đáp trả mạnh mẽ hành vi vi phạm lệnh ngừng bắn của Iran" sau khi phát hiện và đánh chặn hai tên lửa được phóng từ Iran.

Tuy nhiên, Iran phủ nhận thông tin này. Diễn biến này khiến giới quan sát không thể loại trừ khả năng hai bên vi phạm lệnh ngừng bắn trong tương lai.

Tổn thất nặng nề trong 12 ngày

Chỉ trong 12 ngày, cuộc chiến đã vượt qua nhiều "lằn ranh đỏ" một cách chóng mặt. Iran cho biết ít nhất 610 người thiệt mạng và hơn 4.700 người khác bị thương ở nước này kể từ khi Israel tấn công hôm 13-6. Tại Israel, ít nhất 24 người thiệt mạng trong các đòn không kích của Iran.

Hàng chục ngàn người Iran đã phải rời bỏ nhà cửa ở Tehran và các thành phố khác. Cửa hàng, doanh nghiệp và cơ quan chính phủ đóng cửa hoặc chỉ hoạt động với số giờ tối thiểu. Tác động kinh tế bắt đầu hiện rõ khi tài xế taxi, công nhân và người làm dịch vụ cho biết không thể trụ nổi thêm.

Xung đột Israel - Iran: Sau chiến dịch 'Búa đêm'

Rạng sáng 22-6, Tổng thống Trump đã bất ngờ hạ lệnh không kích ba cơ sở hạt nhân quan trọng của Iran. Với cường độ và độ chính xác cao, chiến dịch "Búa đêm" được nhiều ý kiến chuyên gia mô tả là một thắng lợi về mặt tác chiến.