Phải quy định rõ trách nhiệm bồi thường khi xảy ra sự cố

Ở góc độ khác, nói về việc quy hoạch nguồn điện, đại biểu Nguyễn Anh Trí (Hà Nội) cho rằng thủy điện nhỏ đang bộc lộ nhiều bất cập cần sớm được xử lý. Theo ông Trí, vấn đề hiện nay không chỉ nằm ở sửa luật hay điều chỉnh quy hoạch điện, mà sâu xa hơn là tư duy xem xét tác động chưa mang tính hệ thống.

"Có những chỗ chúng ta chỉ quan tâm đến phát điện mà chưa đánh giá đầy đủ các chức năng khác của hồ chứa", ông Trí nêu.

Ông Trí cho rằng thủy điện không chỉ là nguồn tạo ra điện năng mà đồng thời còn thực hiện nhiều nhiệm vụ khác như thủy lợi, tích nước phục vụ nông nghiệp, điều tiết lũ, chống hạn, tạo cảnh quan và bảo tồn sinh thái.

Thế nhưng lâu nay việc cấp phép chủ yếu nhằm khai thác công suất phát điện, trong khi các yếu tố điều tiết lũ, bảo đảm an sinh dân cư hay tác động môi trường chưa được xem xét đúng mức.

Dẫn chứng nhiều năm qua, hàng loạt dự án thủy điện nhỏ đã được triển khai. Nhiều công trình sau khi vận hành bộc lộ hạn chế, thậm chí gây thiệt hại lớn cho vùng hạ du mỗi khi xả lũ kết hợp với mưa lớn tự nhiên. Nhiều dự án thủy điện nhỏ đã được triển khai trong ba chục năm qua, số lượng rất lớn nhưng sau khi vận hành thì hậu quả gây ra đôi khi vượt hơn so với lợi ích.

Từ thực tế đó, ông Trí đề nghị rà soát sửa đổi và hoàn thiện tiêu chuẩn với thủy điện nhỏ. Những công trình chỉ phục vụ mục tiêu phát điện mà không đảm bảo các chức năng phòng lũ, tích nước, bảo vệ môi trường hoặc tiềm ẩn nguy cơ lớn đối với người dân cần được xem xét nâng cấp, điều chỉnh, thậm chí dừng triển khai.

Đồng thời ông cũng đề nghị phải có quy định rõ ràng về trách nhiệm bồi thường khi xảy ra sự cố, nếu gây thiệt hại về người thì phải xử lý nghiêm theo quy định pháp luật.

Xả lũ kỷ lục ở hồ Sông Quao và sông Lòng Sông

Công ty Khai thác công trình thủy lợi Bình Thuận thông báo lúc rạng sáng 4-12, mực nước hồ Sông Quao đạt cao trình +90,9m, vượt mức dâng bình thường 0,73m, và tiếp tục tăng lên mức dâng gia cường (+91,1m).

Tổng lưu lượng điều tiết qua tràn khoảng 311m³/s, trong khi lượng nước từ thượng nguồn đổ vẫn ở mức hơn 465m³/giây trong bối cảnh khu vực tiếp tục có mưa.

Vì vậy, công ty xả lũ từ 6h ngày 4-12, với lưu lượng nâng lên 350 - 500m³/s. Riêng tại sông Lòng Sông (xã Tuy Phong), do lượng nước thượng nguồn đổ về tăng, đơn vị quản lý đã thông báo xả lũ bắt đầu từ 4h30 ngày 4-12 với lưu lượng 1.200m3/s. Đây là mức xả lũ kỷ lục của hồ từ lúc đưa vào vận hành.

Lũ chồng lũ, dân kiệt quệ

Đến chiều 5-12, nước lũ đã rút bớt nhưng khu vực cửa sông Liên Hương (vùng Bình Thuận cũ) vẫn ngổn ngang những chiếc ghe cá bị đánh chìm, lật úp, va chồng lên nhau.

Hàng trăm ngư dân bì bõm dưới dòng nước đục ngầu, cố gắng trục vớt tàu thuyền, gom nhặt từng mảnh ngư cụ còn sót lại.

Giờ trắng tay rồi

Nhiều người lớn tuổi ở xã Liên Hương lắc đầu nói mấy chục năm nay mới chứng kiến trận lũ dữ như vậy, nước đổ về cuồn cuộn giữa đêm, không kịp trở tay. Ông Nguyễn Thành Tài (52 tuổi, ngụ xã Liên Hương), chủ một ghe lặn hải sản, vẫn chưa hết bàng hoàng khi nhắc lại thời điểm nước lũ bất ngờ ập tới.

Ông cho biết trước đó có nhận được thông báo xả lũ ở hồ sông Lòng Sông nhưng không ngờ lượng nước đổ về lại quá lớn và dòng chảy mạnh đến vậy.

Cách đó không xa, ông Nguyễn Văn Chín (56 tuổi) vừa trở về nhà sau chuyến đánh bắt thì nước lũ kéo tới. Dù tàu cá đã được neo bốn điểm nhưng vẫn không chịu nổi sức nước.

"Nước lên nhanh lắm, tôi chạy ra xem ghe thì nó đã trôi tuột ra ngoài. Thật sự bất lực, nước lũ quá mạnh, mấy chục năm sống ở đây đến giờ mới thấy, giờ trắng tay rồi", ông Chín kể.

Bà Nguyễn Thị Ánh Tuyến (47 tuổi, trú xã Liên Hương) cho hay nước lũ đổ về quá nhanh khiến cả gia đình bà không kịp di dời đồ đạc. Tủ lạnh, tivi đều bị chìm trong nước lũ. "Thiệt hại nặng quá, đồ đạc trong nhà ngập trong bùn đất, chưa bao giờ tôi chứng kiến nước lũ tràn về nhiều như lần này", bà Tuyến nói.

Trung úy Đinh Hoài Bảo, Đội trưởng vũ trang Đồn biên phòng Liên Hương, cho biết đợt lũ vừa qua làm khoảng 30 tàu, thuyền, ghe ở cửa sông Liên Hương bị nước cuốn trôi. Lực lượng biên phòng cùng chính quyền địa phương tiếp tục thống kê thiệt hại, hỗ trợ sắp xếp chỗ ở tạm cho các hộ dân bị ảnh hưởng.

"Chúng tôi gõ cửa từng nhà, vận động bà con rời khỏi vùng nguy hiểm. Nước lên quá nhanh, chỉ cần chậm một chút là rất nguy hiểm", trung úy Bảo nói.

Ông Nguyễn Trường Sa, Chủ tịch UBND xã Liên Hương, cho biết hơn 100ha đất ven sông Lòng Sông bị ngập sâu, nhiều vật nuôi bị nước lũ cuốn trôi. Ước tính thiệt hại ban đầu khoảng 30 tỉ đồng. "Đây là lần đầu tiên hồ Lòng Sông xả lũ với lưu lượng lớn như vậy, khiến người dân xã Liên Hương bị thiệt hại nặng nề", ông Sa cho hay.

Còn rất lâu mới gượng dậy được

Người dân vùng hạ du hồ Sông Quao (vùng Bình Thuận cũ) chưa kịp nguôi nỗi sợ từ trận ngập gần một tháng trước, nay lại trải qua một đợt ngập còn kinh khủng hơn, nước dâng cao và nhanh ngoài mọi hình dung.

Trong căn nhà cấp bốn ngổn ngang bùn đất, bà Huỳnh Thị Kim (71 tuổi, khu phố Kim Ngọc, phường Hàm Thắng) nói chưa từng chứng kiến trận ngập nào khủng khiếp như vậy. "Nước lũ về chỉ kịp lấy những thứ cần thiết thôi, còn lại lo chạy lánh chỗ khác để giữ tính mạng. Sống chừng ấy năm, tôi chưa từng chứng kiến cảnh tượng này, mất hết cả rồi", bà Kim nấc nghẹn.

Cách đó không xa, nhà ông Nguyễn Vĩnh Nghị (43 tuổi, trú phường Hàm Thắng) cũng chung cảnh ngập ngụa. Ông cho rằng đợt lũ lần này nước dâng cao và nhanh hơn cả đợt lũ tháng trước.

"Chính quyền địa phương phát loa thông báo với mức xả dưới 600m³/s. Tôi rút kinh nghiệm đợt lũ lần trước, đã cố kê cao đồ đạc trong nhà nhưng vẫn không chống chọi được với cơn lũ này. Đồ đạc trong nhà đã bể, vỡ, mục nát hết", ông Nghị nhớ lại.

Gia đình ông Nghị sống bằng nghề trồng rau. Đợt lũ trước đã cuốn phăng toàn bộ vườn rau, ông phải vay mượn, bỏ gần 30 triệu đồng đầu tư lại. "Nhưng vừa tới miệng ăn là nước lũ lần này đã cào đi sạch, mất trắng", ông Nghị buồn bã.

Vùng hạ du hồ Sông Quao vẫn đang được các lực lượng chức năng hỗ trợ sơ tán, cứu trợ, nhưng với nhiều người dân, "cú đòn" sau hai trận lũ liên tiếp sẽ còn rất lâu mới gượng dậy được.

Giúp dân vớt vát tài sản

Chiều 5-12, tại các thôn xóm ở xã Liên Hương, hàng chục cán bộ chiến sĩ Quân chủng Phòng không - Không quân phối hợp cùng Công an xã, Đoàn thanh niên xã Liên Hương đang giúp người dân dọn dẹp bùn đất, vớt vát tài sản sau trận lũ lịch sử.

Cùng ngày, Ban Chỉ huy phòng thủ khu vực 5 cho biết ngay khi xảy ra ngập lụt, đơn vị huy động ca nô, vượt qua nhiều đoạn nước chảy xiết để đưa gạo, mì gói, nước uống và nhu yếu phẩm thiết yếu đến từng hộ dân còn bị cô lập.