Người dân xem triển lãm vụ kiện của bà Trần Tố N ga với chủ đề "Một nguyên đơn - Triệu nạn nhân" tại Đường sách TP.HCM - Ảnh TỰ TRUNG
Bà Nga đã theo đuổi vụ kiện kéo dài hơn 10 năm để đòi công lý không chỉ cho mình mà hàng triệu nạn nhân chất độc da cam khác ở Việt Nam.
Một ngày trước phán quyết của tòa, từ Paris, người phụ nữ Pháp gốc Việt 79 tuổi chia sẻ cảm xúc với Tuổi Trẻ: "Cứ bình tĩnh đi. Ngày 10-5 hoặc là mình hát và mình cùng cất tiếng hát mừng thắng lợi bước đầu, hoặc nếu kết quả khác thì mình la và mình cũng vẫn tiếp tục đi tới đòi công lý".
* Từ ngày 25-1 đến nay, cuộc sống của bà như thế nào tại Pháp?
- Cuộc sống của tôi diễn ra bình thường. Công việc cũng tiến triển. Đến tận ngày hôm nay, tôi vẫn còn xúc cảm sâu sắc với buổi trưng bày tư liệu "Vụ kiện da cam - Một nguyên đơn - Triệu nạn nhân" và buổi tọa đàm "Vụ kiện da cam và hành trình đòi công lý" tổ chức tại Đường sách TP.HCM vào sáng 8-5.
Tôi cảm ơn ban tổ chức và tất cả những ai đã có tấm lòng và nhiệt huyết để tổ chức và tham dự sự kiện. Chỉ có tấm lòng với công lý, với nạn nhân da cam thì mới hành động như vậy. Sự kiện quá đẹp và sâu sắc. Sự kiện này đại diện cho tiếng nói ở Việt Nam về việc đòi công lý cho các nạn nhân chất độc da cam, và đó là điều mà thế giới mong chờ.
Từ ngày 25-1 đến nay, theo tôi thấy không chỉ người Pháp và báo chí Pháp quan tâm đến vụ kiện mà báo chí Mỹ, Anh, Đức, Bỉ, Hà Lan... cũng quan tâm và có xu hướng ủng hộ vụ kiện. Họ cũng dùng chữ "vụ kiện lịch sử" để nói đến vụ kiện này.
* Tâm trạng của bà trước quyết định ngày mai của tòa như thế nào?
- Tôi biết rằng ngày mai không phải là kết thúc. Ngày mai là khởi đầu của một chặng đường mới. Tôi đã chuẩn bị cho hành trình mới đó nên cũng không có gì hoang mang. Nếu kết quả thuận lợi, coi như đây là kết quả thắng lợi của nạn nhân da cam, họ được nhìn nhận là nạn nhân dù được giúp đỡ như thế nào tính sau.
Nhưng nếu ngày mai tòa án yêu cầu phải xét nghiệm thêm, phải bổ sung hồ sơ thì dĩ nhiên là vụ kiện sẽ kéo dài. Tôi không mong điều đó, nhưng nếu nó xảy ra thì tôi sẽ lại bình tĩnh tiếp tục đi tới và thấy điều đó cũng bình thường.
Bây giờ, tôi thấy vui hơn là lo sợ vì đã có sự ủng hộ từ nhiều người, đặc biệt là từ Việt Nam.
* Khi bước vào vụ kiện này, bà có hình dung là nó sẽ kéo dài đến vậy không? Có lúc nào bà nghĩ công lý đã đi trên một cỗ xe rùa?
- Thời điểm bắt đầu khởi kiện, tôi không hình dung được nó sẽ kéo dài và khó như thế nào cho tới khi các công ty hóa chất Mỹ, đứng đầu là Monsanto và Dow Chemical, trình tòa.
Tôi cũng không hình dung được là vụ kiện tại tòa đã kéo dài đến 6 năm. Nhưng tôi cũng không hình dung được là từ buổi thông tin về vụ kiện đầu tiên thì chỉ có 25 người biết nhưng bây giờ, sau 6 năm, tôi đã nhận được sự ủng hộ của hàng trăm ngàn người.
Khi bắt đầu vụ kiện, tôi không nghĩ sự ủng hộ dành cho mình, cho nạn nhân da cam lại lớn đến vậy. Tôi đã không hình dung được hết những khó khăn, nhưng tôi cũng không hình dung được những thuận lợi và sức mạnh lớn lao từ cộng đồng đối với mình. Tôi xin cảm ơn tất cả mọi người.
* Bà có kế hoạch về Việt Nam sắp tới không?
- Chừng nào về được ta? (cười thành tiếng). Từ trước đến nay, tôi vẫn nói là chờ qua ngày 10-5 rồi tính. Chừng nào các chuyến bay thương mại hoạt động lại bình thường tôi về thì tốt hơn. Lúc này, nếu tôi xin về, nếu tòa án triệu tập thì tôi sẽ không sang lại Pháp ngay được.
Tôi ở bên này cũng có lúc buồn, nhưng tôi cũng nói với các con của tôi là đã dấn thân rồi thì phải hi sinh thôi. Số phận chọn tôi là gạch nối giữa nạn nhân da cam với nhân loại và tôi tiếp tục đi tới với sứ mệnh này. 10 năm chịu đựng rồi thì chịu thêm chút nữa vậy.
Lịch trình sau ngày 10-5?
"Sáng 10-5 (giờ Paris), tất cả chúng tôi sẽ nín thở chờ kết quả của tòa. Tòa sẽ không thông báo cho tôi mà thông báo đến các luật sư. Luật sư sau đó sẽ ra thông cáo báo chí, dự kiến chiều 10-5.
Tối 10-5, ủy ban ủng hộ vụ kiện Trần Tố Nga sẽ họp bàn chiến lược sắp tới. Sáng 11-5, sẽ có họp báo và tôi sẽ trả lời phỏng vấn báo chí sau đó trong các ngày 12, 13, 14. Ngày 15-5, tôi sẽ tham gia tuần hành cùng với những người ủng hộ chống lại Monsanto và nhắc lại về vụ kiện.
Tôi và ủy ban ủng hộ vụ kiện da cam sẽ đi đầu trong cuộc tuần hành này tại thủ đô Paris" - bà Trần Tố Nga nói.
Hơn 1 thập niên đi tìm công lý
Tháng 5-2009: Bà Trần Tố Nga quyết định đứng ra kiện các công ty hóa chất Mỹ.
5-2013: Tòa đại hình ở Evry đã chấp thuận đơn của bà Tố Nga kiện 26 công ty hóa chất Mỹ.
4-2014: Tòa án ở Evry mở phiên đầu tiên với danh sách hầu tòa của 19 công ty hóa chất Mỹ từng sản xuất chất hóa học sử dụng trong chiến tranh Việt Nam. Trong hơn 6 năm qua, đã có 19 phiên tòa thủ tục.
29-6-2020: Tòa án ở Evry ra thông báo về vụ kiện của bà Trần Tố Nga và yêu cầu kết thúc các phiên thủ tục vào ngày 28-9-2020 để tiến hành phiên tranh tụng.
25-1-2021: Phiên tranh tụng giữa các luật sư đại diện cho bà Trần Tố Nga và các luật sư của 14 công ty hóa chất Mỹ.
Ngày 10-5-2021: Tòa Evry dự kiến ra phán quyết.
Truyền thông thế giới theo sát vụ kiện
Những người dân Pháp ở Nîmes ủng hộ cuộc chiến của bà Trần Tố Nga - Ảnh đăng trên báo Midi Libre của Pháp ngày 8-5
Trước thềm phán quyết của tòa án Pháp về "vụ kiện lịch sử" của bà Trần Tố Nga, một số cơ quan truyền thông trên thế giới bày tỏ sự quan tâm lớn.
Nhà báo Rick Noack của tờ Washington Post (Mỹ) đã có bài viết ngày 8-5 cho biết đây là phán quyết được lưu tâm bởi sẽ có thể dẫn đến các vụ kiện khác.
Bài viết dẫn lời bà Susan Hammond - giám đốc điều hành Dự án Di sản chiến tranh, chuyên theo dõi các tác động lâu dài của chiến tranh ở Việt Nam, Lào và Campuchia - cho biết: "Các vụ việc đã đưa ra tòa án tại Mỹ cho thấy các công ty hóa chất luôn được bảo vệ theo quyền miễn trừ như Chính phủ Mỹ".
Vì vậy khi lần này vụ việc được xử trên đất Pháp, theo luật kiểu châu Âu thì có thể sẽ có kết quả khác so với ở Mỹ.
Bà Hammond cho rằng một phán quyết có lợi cho bà Trần Tố Nga "sẽ là một chiến thắng mang tính biểu tượng" bởi "điều lớn nhất mà những người bị ảnh hưởng bởi chất độc da cam đang tìm kiếm là sự thừa nhận và công nhận họ đã bị gây tổn hại bởi các công ty hóa chất đó".
Báo Stern (Ngôi sao) của Đức ngày 7-5 cũng đã có bài viết dài nói về việc tòa án tại Pháp sẽ đưa ra phán quyết chống lại Tập đoàn hóa chất Bayer và các tập đoàn hóa chất quốc tế khác vào ngày 10-5 tới.
Bài báo cho biết thêm là hiện các tập đoàn hóa chất đã đề nghị bồi thường cho bà Tố Nga nhưng đều bị bà bác bỏ. Bà nói rõ đây là "cuộc chiến cuối cùng" nhưng không phải vì tiền mà để đòi lại công lý.
Cũng trong ngày 7-5, Đài phát thanh Deutsche Welle (Làn sóng Đức) cũng có bài viết về những hậu quả dai dẳng của chất độc da cam/dioxin mà Mỹ sử dụng trong chiến tranh Việt Nam. Nhưng theo báo này, đến nay vẫn chưa có một khoản bồi thường nào được trả cho các nạn nhân người Việt.
Phán quyết của Tòa án Evry ở Pháp được trông chờ như sự khẳng định tính chính trực của công lý. Nhưng tất cả đều hiểu các tập đoàn hóa chất bị kiện không dễ xuôi tay, theo báo Washington Post.
Trong một thông cáo ngày 7-5, Tập đoàn Bayer của Đức (đã mua lại Monsanto của Mỹ) vẫn nói: "Mặc dù rất thông cảm với bà Trần Tố Nga và tất cả những người đã phải chịu đựng trong chiến tranh Việt Nam, nhưng chúng tôi tin rằng tòa án nên bác bỏ các yêu sách".
Họ vẫn cho rằng các tập đoàn từng "bị buộc" phải hành động theo yêu cầu của Chính phủ Mỹ vào thời đó, trong hoàn cảnh chiến tranh, như cách các luật sư của họ đã tranh luận tại Tòa Evry hồi tháng 1-2021.
THANH LIÊM
Tối đa: 1500 ký tự
Hiện chưa có bình luận nào, hãy là người đầu tiên bình luận