Các Thánh tổ triều Lý gồm những ai và chân dung lịch sử lẫn huyền thoại của họ ra sao, là những câu hỏi được các chuyên gia cùng bàn luận, giải đáp tại Hội thảo khoa học quốc tế với chủ đề “Các vị Thánh tổ triều Lý trong lịch sử Phật giáo Việt Nam”.

Hội thảo do Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội phối hợp với Ban Văn hóa Trung ương, Giáo hội Phật giáo Việt Nam; Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Ninh Bình… tổ chức ngày 27-12 tại Ninh Bình.

Tam Thánh tổ triều Lý gồm những ai?

Tại hội thảo, các nhà khoa học tập trung làm rõ luận điểm thời Lý - Trần là thời toàn thịnh của Phật giáo Việt Nam. Dưới thời Lý - Trần, Phật giáo có một vai trò quan trọng, là chỗ dựa tinh thần để xây dựng vương triều, xây dựng đất nước thái bình, thịnh trị và thân dân.

Nhà chùa không chỉ là trung tâm văn hóa - tôn giáo địa phương mà còn là trung tâm giáo dục, nơi truyền bá kiến thức, học vấn, và tăng lữ là tầng lớp trí thức, tạo dựng nền tảng triết lý, tư tưởng của xã hội.

Nhiều nhà sư được phong làm Quốc sư, tham gia các hoạt động chính trị của vương triều. Trong đó, Tam Thánh tổ thời Lý bao gồm Thiền sư Minh Không, Từ Đạo Hạnh và Giác Hải đã để lại một khối lượng di sản Phật giáo quan trọng cho lịch sử dân tộc.

Giáo sư, tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn - Hiệu trưởng Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn Hà Nội - cho biết khi nghiên cứu lịch sử Việt Nam giai đoạn thế kỷ XI - XIII, chúng ta không khỏi kinh ngạc trước sự hưng thịnh của vương triều Lý - một triều đại được thiết lập dựa trên sự đồng thuận của lòng dân và sự ủng hộ tuyệt đối của Phật giáo.

Dưới triều đại này, Phật giáo đóng vai trò là hệ tư tưởng chủ đạo, chi phối mọi mặt đời sống từ chính trị, luật pháp đến văn hóa, nghệ thuật. Đặc biệt, bối cảnh "Tam giáo đồng nguyên" cởi mở của thời Lý chính là mảnh đất màu mỡ để Phật giáo phát triển rực rỡ và dung hợp mạnh mẽ với tín ngưỡng bản địa.

Điều này tạo tiền đề cho sự xuất hiện của lớp nhân vật đặc biệt: các vị Thánh tổ - những thiền sư vừa có công hộ quốc an dân, vừa có khả năng phi thường trong tâm thức dân gian.

Thiền sư Không Lộ và Nguyễn Minh Không là một?

Một tiểu ban quan trọng của hội thảo dành để thảo luận về Quốc sư Nguyễn Minh Không, Thiền sư Từ Đạo Hạnh, Thiền sư Dương Không Lộ và Thiền sư Nguyễn Giác Hải.

Giáo sư Hoàng Anh Tuấn chỉ ra một trong những thách thức lớn nhất nhưng cũng thú vị nhất mà các học giả tại tiểu ban này đặt ra là việc phân định ranh giới giữa thực tế lịch sử và lớp sương mù huyền thoại.

Nhiệm vụ của các nhà nghiên cứu là phải tái hiện chân dung lịch sử của các vị Thánh tổ, làm rõ lai lịch, quá trình tu học và tông phái của các ngài.

Đồng thời, giới nghiên cứu cần giải quyết triệt để những nghi vấn học thuật kinh điển. 

Chẳng hạn như vấn đề đồng nhất hay dị biệt giữa Thiền sư Dương Không Lộ và Quốc sư Nguyễn Minh Không, họ có phải là một. 

Hay mối quan hệ mang màu sắc luân hồi chuyển kiếp giữa Thiền sư Từ Đạo Hạnh và vua Lý Thần Tông.

Theo ông Tuấn, những câu chuyện mang màu sắc linh dị không nên bị gạt bỏ như những yếu tố mê tín, mà cần được nhìn nhận như những mã văn hóa phản ánh tư tưởng chính trị và tâm thức xã hội thời bấy giờ, nơi quyền lực vương triều cần được củng cố bằng quyền năng tâm linh và đức độ của các bậc cao tăng…

Và bởi vậy, chúng tiếp tục chờ đợi những nghiên cứu làm sáng rõ hơn những vùng mờ của nhận thức.

Chùa Đậu và câu chuyện ‘toàn thân xá lợi’ của thiền sư Vũ Khắc Minh, Vũ Khắc Trường

Việt Nam hiện ghi nhận có 4 tượng nhục thân bất hoại (toàn thân xá lợi) từ thế kỷ 17 và 18, thì riêng chùa Đậu (Thường Tín, Hà Nội) có hai tượng nhục thân của hai thiền sư họ Vũ là Vũ Khắc Minh và Vũ Khắc Trường.