Vì sao cán bộ Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam ‘khiếu nại’ cuốn sách về lịch sử trường

THIÊN ĐIỂU

Vừa kỷ niệm 100 năm thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương - Đại học Mỹ thuật Việt Nam, các cán bộ của trường này lại phải ‘khiếu nại’ cuốn sách Bách niên bách vấn 100 câu hỏi về lịch sử Trường Mỹ thuật Đông Dương viết sai sự thật, vì sao?

Ngày 17-11, tập thể cán bộ, giảng viên Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam đã gửi đơn "khiếu nại" đến Cục Xuất bản, In và Phát hành cùng Nhà xuất bản Thế Giới phản ánh việc cuốn sách Bách niên bách vấn 100 câu hỏi về lịch sử Trường Mỹ thuật Đông Dương của hai tác giả Phạm Long và Trần Hậu Yên Thế có nhiều thông tin sai liên quan đến lịch sử ngôi trường này.

Đơn khiếu nại được gửi vào sáng 17-11, dẫn tới việc Omega (đơn vị liên kết xuất bản cuốn sách trên) phải thông báo hủy buổi ra mắt sách dự định diễn ra vào chiều cùng ngày.

PGS.TS Trang Thanh Hiền - người đại diện đứng đơn phản ánh, cho biết sau khi đối chiếu nội dung trong cuốn sách với các nguồn tư liệu hiện có, tập thể cán bộ Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam nhận thấy cuốn sách này tồn tại nhiều vấn đề nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến tính minh bạch và chính xác của lịch sử mỹ thuật Việt Nam và lịch sử của Trường Mỹ thuật Đông Dương mà nay là Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam.

Cụ thể, cuốn sách đưa ra những lập luận về việc Trường Mỹ thuật Đông Dương trực thuộc Đại học Đông Dương và năm thành lập trường là 1924 chứ không phải 1925 như bấy lâu Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam vẫn kỷ niệm.

Trường Mỹ thuật Đông Dương trực thuộc Đại học Đông Dương?

Câu số 17 trang 83-85, tác giả trả lời câu hỏi: Vì sao Trường Mỹ thuật Đông Dương là một bộ phận trực thuộc Đại học Đông Dương?

Trong đó các tác giả viện ý được nêu trong Báo cáo 1924 của Victor Tardieu viết: việc đặt Trường Mỹ thuật Đông Dương gần Đại học Đông Dương sẽ tận dụng được nguồn nhân lực cao cấp là các giáo sư thuộc Đại học Đông Dương.

Và đề xuất được ghi trong Tờ trình của Quyền Giám đốc Nha Học chính Đông Dương Blanchard de la Brosse: đặt Trường Mỹ thuật Đông Dương trong Đại học Đông Dương.

Sau khi vấp phải ý kiến phản đối công khai bằng văn bản của các cán bộ Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam, ông Thế đưa thêm "bằng chứng" trên trang Facebook cá nhân phân tích trường hợp bằng tốt nghiệp Trường Mỹ thuật Đông Dương của họa sĩ Tô Ngọc Vân.

TIN LIÊN QUAN

Theo đó, ông Thế phân tích, văn bằng in dòng chữ Université Hanoi bên trên để khẳng định Trường Mỹ thuật Đông Dương thuộc hệ thống Đại học Đông Dương.

Thông tin về chữ ký của hiệu trưởng Trường Mỹ thuật Đông Dương chỉ có chữ ký mà không có dấu, trong khi văn bằng lại có con dấu của các cấp quản lý cao hơn là Nha Học chính/Phủ Toàn quyền), ông Thế suy ra hai điều:

1. Trường Mỹ thuật Đông Dương không có tư cách pháp nhân độc lập để tự phát hành văn bằng.

2. Quyền hạn cấp bằng và công nhận bằng cấp thuộc về Đại học Đông Dương (cơ quan chủ quản) và Nha Học chính (cơ quan quản lý giáo dục).

Nhưng lập luận này của ông Thế bị chỉ ra là thiếu logic, "đánh tráo khái niệm". Ông nói quyền hạn cấp bằng thuộc về Đại học Đông Dương nhưng trên bằng lại không hề có chữ ký của hiệu trưởng Đại học Đông Dương lẫn con dấu của trường này.

Ông Thế dẫn thêm bằng chứng ở trung tâm tấm bằng có bốn chữ Hán là "Đông Pháp Đại học" rồi suy luận Trường Mỹ thuật Đông Dương thuộc Đông Pháp Đại học tức Đại học Đông Dương.

Về lập luận này, ông Nguyễn Trần Hoàng (học viên cao học Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam) phủ nhận tính logic.

Theo ông Hoàng, sự hiện diện của chữ Hán "Đông Pháp Đại học" trên phôi bằng chỉ khẳng định nguồn gốc và thẩm quyền của toàn bộ hệ thống giáo dục cao đẳng là thuộc Phủ Toàn quyền (chứ không phải trực thuộc Đại học Đông Dương).

"Để khẳng định Trường Mỹ thuật Đông Dương chắc chắn trực thuộc Đại học Đông Dương, cần phải có ít nhất là chữ ký của hiệu trưởng Đại học Đông Dương một cách nhất quán trên bằng tốt nghiệp nhưng thực tế lại không có điều này", ông Hoàng nói.

Theo ông, Trường Mỹ thuật Đông Dương là một trường cao đẳng trong hệ thống giáo dục cao đẳng và chịu sự kiểm soát của Nha Học chính, chứ không phải là sự trực thuộc hành chính dưới quyền hiệu trưởng Đại học Đông Dương như một thành viên.

Các cán bộ Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam cũng khẳng định các lập luận của hai tác giả Phạm Long, Trần Hậu Yên Thế là lối suy luận "bóc chi tiết lịch sử khỏi bối cảnh" dẫn đến kết luận chủ quan cá nhân.

Thạc sĩ Vũ Huy Thông (giảng viên Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam) dẫn các nghiên cứu trước đó của tiến sĩ Lê Xuân Phán khẳng định "trong thực tế, các trường cao đẳng, đại học được tập hợp lại gọi là Đại học Đông Dương (vào năm 1906-1908 và 1917-1945), nhưng thực chất các trường hoạt động độc lập với nhau và có lịch sử phát triển riêng của nó…".

Ông Thông cũng dẫn sách Mỹ thuật Đông Dương - Sự hình thành và phát triển, do chính Nhà xuất bản Thế Giới phát hành năm 2024 của tác giả Nguyễn Quốc Định, cho thấy cụm từ "trong khuôn khổ Đại học Đông Dương" cần phải hiểu là trong khuôn khổ một hệ thống các trường đào tạo cao đẳng và đại học, nằm dưới quyền điều hành, quản lý trực tiếp của Nha Học chính, không phụ thuộc vào Đại học Đông Dương.

Vì việc bổ nhiệm hiệu trưởng, các giáo viên, số lượng tuyển sinh do Toàn quyền quyết định, hội đồng tuyển sinh do Nha Học chính thành lập, đơn dự tuyển gửi đến Nha Học chính. Văn bằng tốt nghiệp của Trường Mỹ thuật Đông Dương luôn luôn chỉ có con dấu, chữ ký của Toàn quyền/Phó toàn quyền; giám đốc Nha Học chính và hiệu trưởng trường này, không hề có hiện diện của hiệu trưởng Đại học Đông Dương.

Trường Mỹ thuật Đông Dương thành lập năm 1924 hay 1925?

Một thông tin khác trong sách của ông Phạm Long, Trần Hậu Yên Thế khiến các cán bộ, giảng viên Đại học Mỹ thuật Việt Nam khiếu nại, đó là năm thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương.

Lâu nay Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam vẫn kỷ niệm năm thành lập là năm 1925, là năm Trường Mỹ thuật Đông Dương khai giảng khóa đầu tiên. Năm kỷ niệm này cũng đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (cơ quan chủ quản của Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam) công nhận.

Nhưng nhóm tác giả Phạm Long, Trần Hậu Yên Thế cho rằng năm thành lập Trường Mỹ thuật Đông Dương phải là năm 1924, theo quyết định thành lập trường được ký năm 1924.

Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam vừa tổ chức chuỗi hoạt động kỷ niệm 100 năm thành lập trường trong năm 2025.

Tuy nhiên, Trường Khoa học Liên ngành và Nghệ thuật (thuộc Đại học Quốc gia Hà Nội), nơi ông Thế đang là giảng viên (trước đây ông Thế là giảng viên Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam), đã tổ chức hội thảo kỷ niệm 100 năm Trường Mỹ thuật Đông Dương năm 2024, đi trước "chủ thể" là Trường đại học Mỹ thuật Việt Nam, khiến không ít người trong giới ngỡ ngàng.

Mục đích của nghiên cứu là gì?

Về "phát hiện" Trường Mỹ thuật Đông Dương trực thuộc Đại học Đông Dương, trước khi đưa vào những cuốn sách, ông Thế từng chia sẻ trong một số hội thảo, tọa đàm, trong đó có hội thảo của Hội đồng Lý luận phê bình văn học nghệ thuật Trung ương vài năm trước.

Tại đây, ông Thế kết luận rằng vì tính trực thuộc đó, Trường Mỹ thuật Đông Dương chính là một dạng trường khoa học liên ngành (như mô hình ngôi trường ông đang công tác, mới thành lập và cũng đào tạo về mỹ thuật).

Trước "phát hiện" của ông Thế, một số người đặt câu hỏi, mục đích của nghiên cứu này là gì?

Họa sĩ Phạm Hà Hải đặt câu hỏi: Cuối cùng thì sự đào sâu nghiên cứu vấn đề này có mang tới sự hưng phấn, sự vận động mới, thúc đẩy chất lượng đào tạo của ngôi trường này?

Về việc xử lý đơn "khiếu nại" của cán bộ Trường Mỹ thuật Việt Nam, hiện Cục Xuất bản, In và Phát hành đang đợi báo cáo từ Nhà xuất bản Thế Giới.

Trả lời Tuổi Trẻ Online chiều 19-11, đại diện nhà xuất bản này cho biết đơn vị chưa nhận được giải trình từ Omega và hai tác giả.

Bức thư tiết lộ điều đặc biệt về người sáng lập Trường Mỹ thuật Đông Dương Victor Tardieu

Những câu chuyện cháu nội của Victor Tardieu kể về ông mình - người sáng lập Trường Mỹ thuật Đông Dương, khiến người nghe cảm động và biết ơn bậc thầy đã mở ra một thời đại mới cho mỹ thuật Việt Nam.