Phóng to

Mẫu thiết kế đầu tiên của Corradino D’Ascanio

Piaggio đã tạo ra một thiết kế bất tử cho Vespa với cái thân bụng duyên dáng có một không hai. Xe gắn máy Honda, Suzuki, Yamaha hoặc thậm chí Harley-Davidson đều thay đổi hình dáng theo thời gian nhưng Vespa lúc nào cũng vẫn vậy (ngoại trừ vài thay đổi tiểu tiết). Có thể nói không ngoa rằng thiết kế Vespa là một trong những thiết kế công nghiệp xuất sắc nhất trong lịch sử design sản phẩm tiêu dùng.

Những con ong của Piaggio

Các thế hệ Vespa Piaggio đã sản xuất gần 140 kiểu Vespa, kể từ chiếc Vespa 98 tung ra năm 1946. Tiếp đó là (một số đời tiêu biểu) Vespa 125 (1948); Vespa 125 U (1953); Vespa 150 GS (1955); Vespa 160 GS (1962); Vespa 150 GL (1963); Vespa 50 (1964); Vespa 180 SS (1965); Vespa Super Sprint 90 (1966); Vespa 125 Primavera (1968); Vespa 50 Elestart (1970); Vespa 200 Rally (1972); Vespa P 125 X (1978); Vespa PK 125 Automatic (1984); Vespa ET4 125 (1996); Vespa PX (2001); Vespa Granturismo 200 L và 125 L (2003); Vespa Granturismo Sport Scooter 250 (2005). Các thế hệ Vespa mới đều chạy tay ga chứ không phải tay số như trước kia, do đó, tiếng động cơ bình bịch đặc thù đã biến mất (thật đáng tiếc!). Đối thủ dòng xe scooter được xem là mạnh nhất đối với Piaggio là chiếc Lambretta của Hãng Innocenti tại Milan. Trước 1975, Sài Gòn nhan nhản Lambretta nhưng Innocenti đã ngưng sản xuất Lambretta từ năm 1971 (dù tiếp tục được sản xuất chuyển nhượng bản quyền tại Ấn Độ và Tây Ban Nha). Lambretta được đặt theo tên con sông nhỏ gần nhà máy Innocenti.

Do Rinaldo Piaggio (lúc đó 20 tuổi) thành lập năm 1884 tại Genoa (Ý), Hãng Piaggio thoạt đầu kinh doanh thiết bị cho tàu du lịch cao cấp. Đến cuối thế kỷ 19, Piaggio sản xuất thêm một số mặt hàng ngành đường sắt, xe tải và trước Thế chiến thứ nhất còn nhảy vào lĩnh vực máy bay. Năm 1917, Piaggio mua một nhà máy mới ở Pisa và bốn năm sau mua thêm một nhà máy tại Pontedera thuộc vùng Tuscany.

Trong Thế chiến thứ hai, nhà máy Pontedera chuyên chế tạo động cơ P-108 cho máy bay và đã bị bom Đồng minh giội nát. Sau chiến tranh, Piaggio gần như phải xây dựng lại từ đầu. Enrico Piaggio tiếp nhận vị trí điều hành từ cha mình (Rinaldo) và trước bức xúc về phương tiện giao thông thời hậu chiến, khi đường sá khắp nước Ý bắt đầu xuống cấp nặng, quyết định nghiên cứu sản xuất xe gắn máy, chủ yếu từ nhà máy Pontedera...

Đó là lúc xuất hiện Corradino D’Ascanio (1891-1981), tay kỹ sư hàng không thiên tài của Piaggio, người từng thiết kế và bay thử một trong những chiếc trực thăng hiện đại đầu tiên. D’Ascanio tạo một thiết kế xe đơn giản nhưng chắc chắn, thỏa mãn yêu cầu tiết kiệm nhiên liệu cao cũng như nâng độ bền động cơ, cho một nước Ý còn sống trong cảnh thắt lưng buộc bụng thời hậu chiến.

Chiếc xe không giống bất kỳ xe gắn máy nào ở thời điểm đó. Từ kỹ thuật cơ khí hàng không, D’Ascanio hình dung một chiếc xe có thân thép liền lạc, với tấm chắn phía trước (cũng từ thiết kế cải biên từ kỹ thuật hàng không) để che bùn đất. Vậy là bản vẽ đầu tiên của chiếc xe gắn máy sau này trở thành biểu tượng của Piaggio đã ra đời. Khi thấy chiếc xe, Enrico thốt lên: “Sembra una vespa!” (Sao nó giống con ong thế!). Thế là người ta dùng luôn từ “vespa” để chỉ dòng xe này.

Ngày 23-4-1946, Piaggio đăng ký bản quyền Vespa. Enrico không ngần ngại sản xuất một lúc 2.000 chiếc Vespa 98cc và đến cuối năm 1949, Piaggio đã sản xuất 35.000 chiếc. Sau 10 năm, chiếc thứ 1 triệu ra đời. Đến giữa thập niên 1950, Vespa bắt đầu được sản xuất tại Đức, Anh, Pháp, Bỉ, Tây Ban Nha, Ân Độ... Và Vespa đã trở thành biểu tượng văn hóa độc đáo của nước Ý. Báo chí Mỹ cho rằng Vespa là “sản phẩm thuần Ý chưa từng thấy kể từ thời xuất hiện những cỗ xe ngựa La Mã”!

Mãi mãi Vespa!

Phóng to

Dân chơi Vespa cả nước họp mặt tại thành phố Đà Lạt ngày 31-12-2005

Đích thân Enrico Piaggio thành lập Câu lạc bộ Vespa với dụng ý ban đầu nhằm khuếch trương thanh thế và chống lại đối thủ Lambretta, nhưng dần dà các câu lạc bộ trở nên mang đậm tính văn hóa cộng đồng. Khắp thế giới, từ Âu sang Á, nơi nào cũng có câu lạc bộ Vespa. Năm 1951, khoảng 20.000 người đã tham dự “Ngày Vespa” tổ chức tại Ý. Cưỡi Vespa trở thành hình ảnh của tự do, phóng khoáng và thân thiện.

Từ thập niên 1960, Vespa được sản xuất (qua chuyển nhượng bản quyền) tại khoảng 15 nước và được tiếp thị ở 115 quốc gia. Từ 1946-1965 (năm Enrico từ trần), Piaggio đã sản xuất 3.350.000 chiếc Vespa riêng tại thị trường nội địa (tương đương 1/50 tỉ lệ dân số). Tính đến đầu thế kỷ 21, Piaggio đã bán được hơn 16 triệu Vespa, gấp bốn doanh số Harley-Davidson trong 100 năm lịch sử hãng xe Mỹ này. Ngày 4-3-2005, Piaggio công bố lãi ròng năm 2004 là 5,46 triệu USD trong doanh số 1,44 tỉ USD...

Đến thập niên 1950, Vespa đã nổi như cồn. Năm 1952, một người Pháp tên Georges Monneret chế biến một chiếc Vespa lội nước để tham gia cuộc thi đường trường Paris - London và băng qua eo biển Manche. Một năm trước, Piaggio đã thành công khi đưa ra chiếc Vespa 125cc giành kỷ lục thế giới với vận tốc 171,102km/g.

Và không chỉ trên đường đua. Sinh viên Ý Giancarlo Tironi từng phóng Vespa đến gần Bắc cực. Một người Argentina tên Carlos Velez cưỡi Vespa vượt rặng Andes, từ Buenos Aires đến Santiago (Chile).

Phóng to

Cặp diễn viên Mandy Moore và Mathew Goode với chiếc Vespa Granturismo 125L (mẫu xe hiện được xem là “hot” nhất của Piaggio tại TP.HCM) trong Chasing Liberty (2004)

Năm này qua năm khác, ngày càng có nhiều chuyện kỳ thú tô đậm thêm “giai thoại Vespa”: Roberto Patrignani phóng Vespa từ Milan đến Tokyo; James P. Owen phóng Vespa từ Mỹ đến Tierra del Fuego (cực nam châu Mỹ); Santiago Guillen và Antonio Veciana đèo nhau từ Madrid đến Athens; Geoff Dean thực hiện chuyến du hành vòng quanh thế giới trên lưng Vespa; sĩ quan không quân Pháp Pierre Delliere phóng Vespa từ Afghanistan đến Sài Gòn trong 51 ngày...

Và năm 1992, nhà báo Giorgio Bettinelli rời Rome trên chiếc Vespa rồi đến Sài Gòn tháng 3-1993; năm 1994-1995, anh phóng Vespa từ Alaska đến Tierra del Fuego; năm 1995-1996, anh đi Vespa từ Melbourne đến Cape Town; năm 1997, anh cưỡi Vespa từ Chile đến Tasmania... (tổng cộng Giorgio Bettinelli chu du khắp thế giới với khoảng 254.000km trên chiêc Vespa).

Từ đường trường, Vespa phóng lên màn bạc. Audrey Hepburn và Gregory Peck trong Roman holiday là cặp diễn viên đầu tiên lả lướt trên màn bạc với chiếc Vespa. Từ đó, không biết bao nhiêu lần Vespa được kết bạn với nghệ thuật thứ bảy, từ La Dolce Vita, Quadrophenia, American Graffiti, The Talented Mr. Ripley, 102 Dalmatians, đến Dear Diary.

Phóng to

“Ngày Vespa” trên đường phố Ý

Người ta thấy Vespa có mặt bên cạnh những Raquel Welch, Geraldine Chaplin, Joan Collins, Jayne Mansfield, Milla Jovovich, Marcello Mastroianni, Charlton Heston, John Wayne, Henry Fonda, Gary Cooper, Jean-Paul Belmondo, Sting, Antonio Banderas, Matt Damon, Gérard Depardieu, Steven Spielberg...

Các hãng Microsoft, Keds, Dockers, Target, Victoria’s Secret đều từng quảng cáo sản phẩm họ với hình ảnh Vespa.

Chiếc xe con ong đít bầu của Piaggio còn là hình ảnh của “thời trang hoài niệm”, với vô số câu lạc bộ “Vespa cổ” được thành lập khắp thế giới, từ Los Angeles, Paris, Tokyo, đến Hong Kong (thiết tưởng không cần nhắc lại cơn sốt “Vespa cổ” đang bùng nổ ở Việt Nam vì báo chí từng nhắc nhiều). Tại Sài Gòn trước năm 1975, Vespa là xe gắn máy “chảnh” nhất. Nhiều người trung niên chẳng phải không đủ điều kiện tậu xe mới, vẫn tiếp tục bình bịch với chiếc Vespa thâm niên từng là nhân chứng của bao dòng chảy lịch sử...