13/07/2020 10:53 GMT+7

Về nơi ra đời đội thanh niên xung phong dưới chân núi Hồng

HÀ THANH - NAM TRẦN

TTO - 70 năm trước, tại chân núi Hồng, huyện Đại Từ, Thái Nguyên, 225 đội viên đầu tiên tham gia vào Đội Thanh niên xung phong (TNXP) công tác trung ương.

Ông Vũ Trọng Kim, chủ tịch Hội Cựu TNXP Việt Nam, tiếp lửa cho thế hệ trẻ tại núi Hồng - nơi ra đời đội TNXP đầu tiên - Ảnh: NGUYỄN VĂN

Từ cái nôi này, những chàng trai, cô gái hăng hái lên đường xung phong phá bom, mở đường, cáng thương, tải đạn... phục vụ đắc lực cho bộ đội chiến đấu.

Dưới chân núi Hồng (xã Yên Lãng, huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên), khu tượng đài TNXP sừng sững, đứng hiên ngang giữa trời xanh. Xung quanh đặt tượng 8 gương anh hùng liệt sĩ tiêu biểu của thanh niên Việt Nam gồm Lý Tự Trọng, Kim Đồng, Trần Văn Ơn, Võ Thị Sáu, Nguyễn Viết Xuân, Nguyễn Văn Trỗi, Đoàn Thị Liên, Kpă KLơng.

70 năm trước, chính tại nơi này khai sinh ra đội TNXP gồm 225 đội viên tuổi từ 18-25, là con em các tỉnh Thái Nguyên, Phú Thọ, Bắc Ninh, Bắc Giang, Vĩnh Phúc.

“Cha ông ta thường nói “con hơn cha là nhà có phúc”, thanh niên bây giờ có trí tuệ, nhanh nhẹn, tháo vát và rất giỏi, nói một nhưng biết hai, ba, không ngừng rèn luyện tu dưỡng đạo đức.

Cựu TNXP Nguyễn Thanh Kính

Từ cái nôi đầu tiên

Về lại núi Hồng, ông Lê Huy Lanh, chủ tịch Hội cựu TNXP tỉnh Thái Nguyên, nhớ lại lịch sử của những chàng trai, cô gái đầu tiên xung phong lên đường phục vụ chiến dịch Biên giới. Đội TNXP luôn bám sát bộ đội, vượt lửa đạn đưa thương binh về tuyến sau, xông xáo khắp mặt trận thu gom súng đạn, quân trang, quân dụng trên chiến trường.

Ông Lanh cho biết từ cái nôi đó, nhiều con em Thái Nguyên tham gia lực lượng TNXP hăng hái làm nhiệm vụ tu sửa, bảo vệ cầu đường. Tính đến hết tháng

12-1950, đã có gần 5.000 người tham gia đào, đắp hàng ngàn khối đất đá sửa đường, làm mới hàng trăm cầu cống lớn nhỏ phục vụ kháng chiến. Các tuyến đường quốc lộ số 3 (Thái Nguyên - Cao Bằng), đường 1B (Thái Nguyên - Lạng Sơn), đường 13A (Thái Nguyên - Tuyên Quang) luôn thông suốt phục vụ cho xe vận chuyển lương thực, thực phẩm, quân trang, quân dụng từ hậu phương ra tiền tuyến.

Ông Vũ Trọng Kim, chủ tịch Hội cựu TNXP Việt Nam, cho biết thời kỳ đầu Bác Hồ về chiến khu Việt Bắc chuẩn bị lực lượng giải phóng thủ đô, không bao lâu chúng ta xây dựng ATK. Giai đoạn 9 năm kháng chiến trường kỳ, lực lượng xung kích cách mạng hỗ trợ cho quân đội, cho công việc kháng chiến là lực lượng TNXP.

"Từ 225 đồng chí đầu tiên, sau đó trở thành liên chi đội TNXP bảo vệ ATK phục vụ cho trận chiến đấu Biên giới và chuẩn bị cho chiến dịch Điện Biên Phủ. Số lượng cứ nhân lên 3.000, 7.000, 16.000 người. Trong đó có 8.000 người tuyển qua quân đội, làm thành chỗ dựa vững chắc" - ông Kim nói.

"Đội anh hùng" gặp Bác Hồ

Lần giở lại những trang sử TNXP hào hùng, ông Lanh cho biết từ mảnh đất này cũng khai sinh ra một đội TNXP anh hùng - đội 36 (thuộc "Đoàn XP"). Năm 1953, đội 36 được thành lập do ông Tạ Quang Chiến (người cận vệ được Bác đặt tên - PV) làm đội trưởng, với 2.500 cán bộ, đội viên, biên chế thành 17 đại đội.

18 tuổi, Nguyễn Thanh Kính (cựu TNXP đội 36) gia nhập TNXP, hành quân từ Nghệ An ra Thanh Hóa làm đường chiến lược. Cuối năm 1953, hành quân ngược ra Thái Nguyên tập trung ở ATK, tham gia đội 36.

"Lên ATK, chúng tôi làm nhiệm vụ bảo vệ, ngụy trang cho ngôi nhà có đại sứ nước ngoài để tránh máy bay, vừa làm nhiệm vụ xây dựng đường nội bộ liên tỉnh Tuyên Quang - Thái Nguyên, đào hầm kiên cố xuyên núi phục vụ Bác Hồ, các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước" - ông Kính nhớ lại nhiệm vụ ngày ấy.

Hiệp định Genève ký kết thành công, C266, C272, C275 được giao nhiệm vụ từ ATK Định Hóa về lại Đại Từ (Thái Nguyên) làm nhà cho Bác Hồ, cho các đồng chí lãnh đạo trung ương và khu vực ngoại giao đoàn khi từ ATK trở về, chuẩn bị cho việc tiếp quản thủ đô.

Mái tóc bạc trắng, ông Kính hồi tưởng lúc làm xong nhà ở cho Bác, sắp sửa về lại Hà Nội thì đơn vị nhận tin Bác đến thăm.

Ở ATK, nhiều lần được gặp Bác nhưng chỉ đứng trông từ xa, lúc thấy Bác đi bộ, lúc đi ngựa. Trước lúc về thủ đô, đây là lần đầu tiên ông Kính được gặp Bác gần đến thế.

"Các đại đội tập trung lại ở một ruộng hoang nằm dưới chân núi cùng với một đơn vị bộ đội. Nghe Bác Hồ đến thăm, ai nấy reo ầm lên. Bác với mấy người nữa đến thăm, Bác cho mỗi người một cái kẹo, một điếu thuốc lá. Phấn khởi lắm, gặp Bác Hồ sướng lắm. Bác nói chuyện, dặn dò sau này các cháu về thủ đô phải giữ 10 điều kỷ luật. Nhớ nhất là điều Bác dạy Không lấy cây kim, sợi chỉ của dân" - ông Kính xúc động chia sẻ.

Sau này công tác trong ngành công an, đi vào các khu dân cư vận động nhân dân khai hộ khẩu, đến cốc nước người dân mời ông Kính cũng không dám uống bởi luôn nhớ lời Bác dặn "không được lấy cây kim, sợi chỉ của dân".

Hầu hết đội 36 đóng tại Đông Dương học xá (nay là Trường ĐH Bách khoa) và Bệnh viện Võ Tánh (nay là trụ sở Bộ Tư pháp), làm nhiệm vụ chuẩn bị chỗ ở và nơi làm việc cho Bác Hồ, tham gia xây dựng lễ đài tại quảng trường Ba Đình.

Hòa bình lập lại, đội 36 chuyển từ nhiệm vụ chiến tranh sang phục vụ và phát triển kinh tế trong ngành giao thông vận tải, công nghiệp, đồng thời cử trên 300 anh em TNXP đi học kỹ thuật bậc cao đẳng, đại học trong và ngoài nước, cử trên 100 anh em sang Văn phòng Trung ương Đảng, Văn phòng Chính phủ, Bộ Ngoại giao và Trung ương Đoàn, trên 800 người sang ngành an ninh, trên 500 người sang Bộ Xây dựng, Bộ Thủy lợi...

Ngày 15-7-2015, sau 65 năm, đội TNXP 36 đón nhận danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân vì có thành tích đặc biệt xuất sắc trong chiến đấu, công tác phục vụ và bảo vệ Bác Hồ, bảo vệ các cơ quan đầu não của trung ương tại chiến khu Việt Bắc.

Truyền lửa thanh niên xung phong cho lớp trẻ

TTO - Sáng 2-7, Trung ương Đoàn phối hợp Hội cựu Thanh niên xung phong Việt Nam giới thiệu các hoạt động kỷ niệm 70 năm ngày truyền thống Lực lượng TNXP Việt Nam (15-7-1950 - 15-7-2020).

HÀ THANH - NAM TRẦN