Ông Ray Kuschert, một người Úc đang sinh sống tại TP.HCM, chia sẻ quan sát cá nhân về "văn hóa nhậu" sau giờ làm ở Việt Nam - một thói quen từng được xem là cách gắn kết đồng nghiệp, nhưng nay đang dần phai nhạt. 

Từ trải nghiệm thực tế của chính tác giả trong môi trường làm việc quốc tế, bài viết đặt câu hỏi liệu "văn hóa nhậu" công sở có thật sự cần thiết, khi giới trẻ Việt Nam ngày càng ý thức hơn về sức khỏe, năng suất và lối sống cân bằng.

Tuổi Trẻ Online chia sẻ góc nhìn của bạn đọc này: 

Việc xử phạt nghiêm hơn và tìm việc khó khăn hơn? 

Ngày Nhà giáo Việt Nam năm 2013 là lần đầu tiên tôi được trải nghiệm chuyện nhậu sau giờ làm. Học trò và đồng nghiệp ở vài nơi tôi làm việc khi đó đều nằng nặc rủ đi nhậu để gắn kết và ăn mừng.

Vài tháng sau, tôi nhận ra đây không phải là chuyện "lâu lâu mới có dịp", mà là một phần quen thuộc trong văn hóa của nhiều người Việt, diễn ra đều đặn hằng tuần. Từ nông dân, công nhân nhà máy cho đến nhân viên văn phòng ở các công ty toàn cầu tại các thành phố lớn, nhiều người giữ thói quen này.

Thế nhưng thực tế là thói quen này đã biến mất ở nhiều nước phương Tây suốt hàng thập kỷ.

Ở Úc, "bữa trưa dài" - một truyền thống doanh nghiệp nơi mọi người đi ăn trưa rồi kéo dài suốt buổi chiều để ăn uống - đã mai một từ cuối những năm 1980. Ngay cả bốn mươi năm trước, khái niệm "bia là chất keo gắn kết xã hội" cũng đã mất dần sức hút.

Nhiều yếu tố đã góp phần tạo nên sự thay đổi này: quy định xử phạt người lái xe sau khi uống rượu được thực hiện nghiêm, tìm việc làm ngày càng khó khăn hơn... Những yếu tố này khiến người ta không muốn tụ tập ăn nhậu nữa mà chuyển hướng sang làm việc chăm hơn, lâu hơn và hiệu quả hơn.

Sau nhiều năm không còn "văn hóa nhậu" trong môi trường công sở, người ta nhận ra rằng điều đó chẳng hề ảnh hưởng tiêu cực gì đến mối quan hệ, năng suất hay tinh thần đồng đội cả. 

Kết luận là thói quen nhậu với đồng nghiệp tưởng như tích cực ấy thật ra chẳng tích cực gì. Thực tế cho thấy điều đó hầu như không ảnh hưởng hoặc ảnh hưởng rất ít đến hoạt động chung của doanh nghiệp.

Và đó cũng chính là chuyện Việt Nam đang thay đổi.

Việc xử phạt nghiêm người uống rượu bia khi lái xe gần đây, quá trình toàn cầu hóa kéo theo giờ giấc làm việc khác nhau, và lực lượng lao động tập trung hơn, có mức thu nhập tăng đáng kể... là những yếu tố góp phần khiến các buổi tụ tập nhậu nhẹt sau giờ làm dần thưa vắng.

Bên cạnh đó giới trẻ ngày nay cũng có nhận thức tốt hơn bao giờ hết về ảnh hưởng lâu dài của việc lạm dụng đồ uống có cồn, nhờ dễ dàng tiếp cận thông tin về tác hại của rượu bia.

Không mạo hiểm với sức khỏe 

Trên toàn cầu, lượng tiêu thụ rượu bia bình quân đầu người giảm từ 5,62 lít năm 2017 xuống còn khoảng 4,89 lít năm 2020. Xu hướng này tiếp tục sau COVID-19, khi ngày càng nhiều người uống ít đi.

Ngược lại bia không cồn chứng kiến mức tăng doanh thu kỷ lục trên thế giới, với dự đoán doanh số toàn cầu có thể đạt 38 tỉ USD hoặc hơn vào năm 2025. Các nhà sản xuất bia cũng báo cáo rằng bia không cồn tăng trưởng mạnh ở nhiều thị trường phương Tây.

Tất nhiên nói đến sự thay đổi này không có nghĩa là tất cả đều tuân theo. Ở bất kỳ thành phố lớn nào, bạn vẫn sẽ thấy dân văn phòng ra quán bar vào tối trong tuần để vui chơi và uống rượu bia.

Nhưng khác ở chỗ là họ uống theo cách khác, thường là với bạn bè, chứ không phải vì "nghĩa vụ" tụ tập cùng đồng nghiệp. 

Những buổi nhậu này thường là của người trẻ, còn những người có vị trí cao hơn thường tránh tham gia để không phải mạo hiểm sức khỏe, hiệu suất công việc hay danh tiếng khi đi nhậu cùng đồng nghiệp trẻ vào các ngày trong tuần.

Nhưng cũng cần lưu ý "văn hóa nhậu" khác nhau rất nhiều giữa các quốc gia, và mọi người hành xử theo cách khác nhau tùy nơi họ sinh sống.

Người trẻ ưu tiên cho sự nghiệp, trách nhiệm với gia đình 

Số liệu cho thấy mức tiêu thụ rượu ở nhóm 18-34 tuổi cũng giảm rõ rệt, củng cố thêm xu hướng rời xa "văn hóa nhậu" công sở khi người trẻ uống ít hơn và ít thường xuyên hơn.

Tất cả cho thấy Việt Nam đang dần bắt kịp các nước phát triển. Dưới tác động của các công ty toàn cầu, nhân viên văn phòng Việt Nam đang thay đổi giờ giấc làm việc, ưu tiên sự nghiệp, trách nhiệm và gia đình hơn là uống rượu cùng đồng nghiệp.

Dù chưa có số liệu cụ thể, Việt Nam nhiều khả năng sẽ đi theo xu hướng thế giới, giảm tiêu thụ rượu bia mà không ảnh hưởng đến hiệu quả công việc hay quan hệ đồng nghiệp.

Còn một khía cạnh khác ít được nhắc đến: ngay cả khi uống ít, rượu bia vẫn có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến những người đang mắc các vấn đề sức khỏe tâm thần. Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính khoảng 14% dân số Việt Nam đang gặp phải một dạng rối loạn tâm thần nào đó.

Việc bị ép buộc phải uống cùng đồng nghiệp có thể là "công thức" nguy hiểm cho những người trẻ đang mắc các rối loạn tâm thần nặng.

Tôi từng rơi vào tình cảnh ấy khi làm việc cho một công ty toàn cầu tại TP.HCM. Cách duy nhất thoát khỏi những buổi nhậu sau giờ làm là nói dối mình đang uống thuốc và không thể dùng rượu bia. Giai đoạn đó khiến tôi vô cùng căng thẳng.

Nhìn lại tất cả những thay đổi này đều tích cực.

Tiệc tùng vẫn diễn ra, người ta vẫn uống, nhưng đó đã trở thành ngoại lệ, chứ không còn là thói quen hằng tuần như trước.

Làm việc có nhất thiết phải qua bàn nhậu?

Là một cô gái trẻ mới đi làm, tôi ngán ngẩm với những bàn nhậu ồn ào, nơi kết nối công việc bị 'pha loãng' bởi rượu bia.