08/01/2025 11:00 GMT+7

Tư nhân xây sân bay quốc tế trong 1-2 năm

Đ. TUÂN

Xây mới một nhà ga hành khách bằng vốn nhà nước cần thời gian 2-3 năm, trong khi doanh nghiệp tư nhân có thể xây xong sân bay chuẩn quốc tế trong 1-2 năm.

Hiệu quả đầu tư trên cho thấy xã hội hóa, huy động nguồn lực tư nhân tham gia làm hạ tầng giao thông quy mô lớn như sân bay, tàu điện, cao tốc, cảng biển là xu thế tất yếu.

Tư nhân làm sân bay "thần tốc"

Theo Bộ Giao thông vận tải, dự án đầu tư xây dựng Nhà ga T3 sân bay Tân Sơn Nhất bằng nguồn vốn nhà nước dự kiến thi công 24 tháng, tính từ ngày bàn giao đủ mặt bằng và khởi công. Dự án triển khai từ tháng 12-2022, dự kiến hoàn thành ngày 15-6-2025.

Nhưng theo chỉ đạo của Thủ tướng, tiến độ dự án đã rút ngắn và sẽ hoàn thành trước 30-4-2025.

Trước đó, nhà ga T2 sân bay quốc tế Nội Bài được khởi công ngày 4-12-2011, có tổng vốn đầu tư gần 1 tỉ USD từ nguồn vay ODA Nhật Bản được xây dựng trong gần 3 năm, đưa vào sử dụng đầu năm 2015. Nhưng đến thời điểm này sân bay quốc tế Nội Bài đã quá tải, lượng hành khách năm 2019 đạt 11,4 triệu lượt người, vượt công suất thiết kế ban đầu, đón khoảng 10 triệu hành khách/năm.

Trong khi, sân bay quốc tế Vân Đồn - sân bay đầu tiên do doanh nghiệp tư nhân đầu tư xây dựng tại Việt Nam có tiến độ thi công "thần tốc", trong chưa đầy 2 năm từ 2016 – 2018 đã hoàn thành và đưa vào khai thác.

Sân bay quốc tế Vân Đồn có khả năng đón các tàu bay loại lớn như B777, B747, A350, điều mà chỉ những sân bay quốc tế lớn như: Tân Sơn Nhất, Đà Nẵng, Nội Bài, Cần Thơ mới đáp ứng được.

So với 21 sân bay được đầu tư bằng nguồn vốn nhà nước, sân bay quốc tế Vân Đồn là trường hợp đặc biệt. Chủ đầu tư Sun Group đồng thời là đơn vị vận hành, khai thác sân bay. Đầu tư xây dựng, vận hành khai thác sân bay quốc tế Vân Đồn bằng nguồn vốn tư nhân đã mở ra hướng đi mới trong xây dựng hạ tầng quốc gia. Điều này cho thấy doanh nghiệp tư nhân có thể đảm đương tốt việc đầu tư những lĩnh vực hạ tầng có công nghệ phức tạp, tưởng chừng chỉ có thể giao cho doanh nghiệp nhà nước làm.

Trên thế giới, từ những năm 1980 làn sóng tư nhân hóa đầu tư sân bay đã xuất hiện tại châu Mỹ, châu Âu. Trong khi ở châu Á, làn sóng này đến muộn hơn và Trung Quốc đã tư nhân hóa việc đầu tư xây dựng sân bay quốc tế Bắc Kinh. Thái Lan cũng giao việc đầu tư sân bay Koh Samui, Sukhothai, Trad cho Hãng hàng không Bangkok Airways.

Campuchia nhượng quyền khai thác 3 sân bay lớn nhất tại Phnom Penh, Siem Reap và Sihanoukville cho Tập đoàn ADP-M (Pháp).

Còn tại Mỹ một quốc gia có 345 triệu dân, gấp hơn 3 lần dân số Việt Nam có tới hơn 19.600 sân bay, trong số này có gần 5.100 là sân bay công cộng và hơn 14.500 sân bay tư nhân.

Giao tư nhân làm sân bay, lợi đủ đường

Theo các chuyên gia, việc tư nhân tham gia đầu tư, vận hành sân bay đem lại nhiều lợi ích cho các bên Nhà nước, doanh nghiệp và hành khách sử dụng dịch vụ.

KTS Trần Ngọc Chính, chủ tịch Hội Quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam, người tham dự sự kiện khánh thành bộ ba công trình giao thông lớn "không - thủy - bộ" của tỉnh Quảng Ninh cuối năm 2018 nhận định: Tư nhân đã làm được những dự án rất khó, làm nhanh, hiệu quả và tính thẩm mỹ rất cao. Bộ ba dự án hạ tầng lớn của Quảng Ninh có quy hoạch tốt, đạt chất lượng cao và mang tính động lực lớn.

"Việc đầu tư các sân bay mới thường mất rất nhiều năm, các dự án đầu tư hạ tầng hàng không mới từ sau năm 1975 của nước ta còn rất hạn chế. Điểm sáng nhất trong đó là Sân bay quốc tế Vân Đồn tỉnh Quảng Ninh. Thời gian triển khai chỉ 24 tháng cũng là kỷ lục, đòi hỏi đầu tư, quyết tâm lớn, nhất là trên một địa hình phức tạp, toàn đồi núi, sinh lầy", ông Chính đánh giá.

Việt Nam hiện có 22 sân bay, phục vụ 100 triệu hành khách mỗi năm và sẽ nâng lên 33 sân bay theo quy hoạch, được xác định dùng chung quân sự - dân dụng. Nhiều sân bay cũng đang được đề xuất nghiên cứu đưa vào quy hoạch, như sân bay Măng Đen, Vân Phong…

Với địa hình trải dài từ Bắc vào Nam, việc bổ sung sân bay để kết nối giao thương, vận tải, thúc đẩy kinh tế, du lịch, nâng tầm điểm đến là cần thiết. Hơn nữa, việc xây dựng các sân bay còn đáp ứng yêu cầu quốc phòng an ninh, cứu trợ, cứu hộ trong thiên tai, đại dịch, phục vụ phát triển kinh tế.

Có thể thấy, xu hướng huy động vốn tư nhân cùng tham gia, chia sẻ cùng nhà nước trong đầu tư hệ thống sân bay cả nước là xu hướng tất yếu. Mới đây, Bộ Công an đã giao việc triển khai xây dựng sân bay Gia Bình (Bắc Ninh) cho Sun Group đầu tư xây dựng. Sân bay Gia Bình đang được xem xét bổ sung vào quy hoạch và nâng cấp thành sân bay cấp 4E, công suất dự kiến đón 3-5 triệu hành khách/năm, phục vụ đón các đoàn ngoại giao quốc tế, vận tải hành khách và hàng hóa, với chiều dài đường băng lên tới 4,5km để đón các loại máy bay lớn nhất thế giới.

Đặc biệt, Sun Group cam kết sẽ hoàn thành xây dựng sân bay cả 2 giai đoạn trong 12 tháng. Tại lễ khởi công dự án sân bay Gia Bình tháng 12-2024, Thủ tướng đã tin tưởng và yêu cầu triển khai dự án với "3 nhất", gồm: Thời gian nhanh nhất, chất lượng tốt nhất và giá thành rẻ nhất.

KTS Trần Ngọc Chính lạc quan: Nếu thành công với cam kết về tiến độ trong vòng 12 tháng và đạt chất lượng tốt, dự án này sẽ tiếp tục củng cố niềm tin về năng lực của Sun Group nói riêng và các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam nói chung trong đầu tư hạ tầng trọng yếu quốc gia. Sau khi hoàn thành, với vị trí chiến lược gần thủ đô, sân bay Gia Bình có thể chuyên đón các nguyên thủ quốc gia, tương tự như sân bay Orly, Paris (Pháp), hay sân bay Vnukovo, Moscow của Nga.

Theo các chuyên gia, doanh nghiệp tư nhân xây dựng sân bay sẽ giúp tối ưu chi phí, không đội vốn, không tiêu cực, hạn chế tham nhũng… Bên cạnh tăng hiệu quả đầu tư, việc giao doanh nghiệp tư nhân xây dựng sân bay còn giúp nâng cao năng lực cạnh tranh của khối kinh tế tư nhân nội - một bộ phận có vai trò quan trọng trong nền kinh tế quốc gia.

Tuy nhiên, để có thể kêu gọi tư nhân đầu tư hạ tầng, Nhà nước cần có thêm những cơ chế chính sách thu hút vốn, tạo động lực cho tư nhân tham gia đầu tư các công trình hạ tầng trọng điểm, trong đó có sân bay. Đây cũng là giải pháp để nhanh chóng hiện đại hóa hệ thống hạ tầng giao thông, khai thác mạnh mẽ "không gian vũ trụ" theo chỉ đạo của Thủ tướng.