Nhưng trong gần 50 năm đó tôi chưa bao giờ chứng kiến một ngày khai giảng như năm nay, ngày khai giảng mà thầy trò chúng ta ở cách xa nhau hàng trăm cây số và chỉ nhìn nhau qua không gian ảo.

Cũng chưa bao giờ tôi trải qua những cung bậc cảm xúc như mấy tháng đại dịch COVID-19 vừa qua, với bao nỗi lo âu, trăn trở, đau đớn. Trong năm cuối bậc trung học, dù ở nông thôn hay TP, các anh chị chắc cũng cùng cảm nhận với chúng tôi, rằng từ ngày hòa bình đến nay chưa bao giờ đất nước ta, đồng bào ta rơi vào tình huống khó khăn và khủng hoảng như những tháng ngày qua.

Thật đáng mừng là các anh chị đã nỗ lực vượt khó để hôm nay cầm chiếc vé lên chuyến tàu đại học. Từ hôm nay các anh chị và chúng tôi cùng ở trên một chuyến tàu. Chúng ta sẽ cố gắng để chuyến tàu khởi hành suôn sẻ và đi trọn hành trình bốn năm sắp tới.

Cho phép tôi nói với các anh chị, cùng với lời chúc mừng, là một lời cảm ơn. Xin cảm ơn các anh chị đã đến với khoa văn học như một chọn lựa chuẩn bị vào đời, để văn chương còn nhìn thấy chân trời hy vọng qua hình ảnh những người sinh viên trẻ.

Trong hoàn cảnh khắc nghiệt vừa qua, không tránh khỏi có lúc chúng ta tự hỏi văn học để làm gì, văn học cần cho ai. Văn học có cần cho người bệnh đang giành giật từng hơi thở tàn trong bệnh viện dã chiến. Văn học có cần cho người mẹ già đẩy chiếc xe với chút tài sản bé mọn trên đường về miền Tây. Văn học có cần cho đôi vợ chồng trẻ chở con thơ dưới mưa gió trên đỉnh đèo Hải Vân theo đoàn người tránh dịch...

Nhưng bình tâm nghĩ lại, bao lâu cuộc đời còn những số phận khổ đau bất hạnh, bao lâu Tổ quốc còn lên tiếng kêu gọi giữ gìn bờ cõi của tổ tiên để lại, bấy lâu văn học còn có mặt để an ủi, nâng đỡ và xây dựng con người. Bốn năm tới sẽ qua rất nhanh, các anh chị hãy làm giàu tuổi đôi mươi của mình bằng tiếp nhận sức mạnh tinh thần từ tinh hoa văn hóa, văn học của dân tộc và nhân loại. Xin chúc các anh chị tràn đầy nghị lực, sức khỏe và sức sáng tạo trong môi trường học tập mới.

Chiều hôm qua tôi có vào website của trường để xem danh sách 150 tân sinh viên của khoa chúng ta. Tôi thấy có những sinh viên đang ở rất xa, có người tận Cà Mau, Nghệ An, Quảng Trị. 

Mấy hôm nay bão vào Biển Đông, không biết sáng nay trời có còn mưa và các anh chị có vào mạng để dự lễ khai giảng này được không. Nhưng thế nào thì trời cũng sẽ thôi mưa và nắng mai sẽ lên, như chủ đề buổi lễ hôm nay. Thế nào thì đường đến TP cũng sẽ thông suốt; những chuyến xe, chuyến tàu và chuyến bay từ miền Tây, miền Trung rồi sẽ lăn bánh hay cất cánh.

Chúng tôi mong chờ gặp gỡ các anh chị tân sinh viên với những gương mặt và nụ cười tươi sáng ở ngôi Trường đại học Khoa học xã hội và nhân văn - Đại học Quốc gia TP.HCM.

**********

Trích bài phát biểu của GS.TS Huỳnh Như Phương tại lễ khai giảng trực tuyến ngày 11-10 của khoa văn học, Trường ĐH Khoa học xã hội và nhân văn (ĐH Quốc gia TP.HCM)

​Văn khoa những ngày tháng cũ

TT - Ðọc quyển sách Văn khoa một thời sống đẹp do chính những người trong cuộc viết, tôi đọc ngấu nghiến, vừa đọc vừa ứa nước mắt...