Thương mại toàn cầu, không chấp chận chỉ thu 'tiền lẻ'

LÊ KIÊN

TTO - Một Việt Nam không ngừng mơ ước và không chùn bước, có khát vọng và hành động để vươn lên là chia sẻ của Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc tại Diễn đàn thường niên về cải cách và phát triển năm 2019 ngày 19-9.

Nhiều doanh nghiệp tư nhân đã đưa công nghệ cao vào sản xuất như hệ thống kiểm tra sơn ôtô của Thaco Trường Hải - Ảnh: VG

Với chủ đề "Việt Nam: khát vọng thịnh vượng - ưu tiên và hành động", Thủ tướng tâm sự: "Vào những thập niên đầu sau chiến tranh, đất nước Việt Nam khi đó còn muôn vàn khó khăn, tỉ lệ nghèo đói rất cao, những gia đình Việt Nam chỉ mơ ước có được bữa cơm no, có áo mặc ấm, con em được đến trường học hành tử tế, một cuộc sống không còn đói rét và vất vả".

Sau hơn 30 năm đổi mới, Việt Nam luôn đạt mức tăng trưởng kinh tế cao, là một trong số các quốc gia vượt đói nghèo vĩ đại. "Đời sống người dân không ngừng được nâng lên, tầng lớp trung lưu đã chiếm 15% dân số và đang tăng nhanh" - ông cho biết.

Không chấp nhận chỉ thu "tiền lẻ"

Theo Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc, thời gian qua tăng trưởng thương mại, GDP tích cực của Việt Nam có phần do nỗ lực hợp tác của doanh nghiệp có vốn nước ngoài (FDI), tham gia các hiệp định thương mại tự do (FTA) quy mô lớn.

Từ đó đã hướng các chuỗi giá trị, chuỗi cung ứng toàn cầu của các tập đoàn xuyên quốc gia qua Việt Nam, điển hình như hợp tác sản xuất và xuất khẩu hàng hóa "có địa chỉ" nằm trong các kênh phân phối của Samsung, LG, Fujitsu, Aeon, Nestle', Nike, Intel...

"Tuy vậy, chỉ mới có 21% doanh nghiệp Việt Nam tham gia liên kết với chuỗi cung ứng nước ngoài, thấp hơn tỉ lệ của Thái Lan là 30%, Malaysia là 46%. Tỉ lệ nội địa hóa bình quân của Việt Nam mới đạt 33%, nên mức độ tham gia chuỗi giá trị toàn cầu còn thấp, doanh nghiệp Việt Nam chỉ mới thu được "tiền lẻ" khi tham gia các chuỗi giá trị toàn cầu" - người đứng đầu Chính phủ thừa nhận. Thủ tướng cho rằng "không có cách nào khác là Việt Nam phải hành động vươn lên".

Đề cập đến những tồn tại, Thủ tướng cho biết gần đây tốc độ tăng GDP có xu hướng chững lại, nguy cơ rơi vào bẫy thu nhập trung bình và tụt hậu còn cao. Năm 2018, dân số Việt Nam đứng thứ 3 trong ASEAN nhưng quy mô kinh tế là thứ 6... Việt Nam đang xây dựng Chiến lược phát triển giai đoạn 2021 - 2030 trong bối cảnh quốc tế, khu vực có nhiều biến động, khó lường với nhiều dự báo đầy lo âu về căng thẳng địa chính trị, chiến tranh thương mại, chủ nghĩa bảo hộ, suy thoái kinh tế, thương mại toàn cầu, biến đổi khí hậu nặng nề...

"Những hạn chế yếu kém đó không làm chúng tôi chùn bước, mà càng thôi thúc chúng tôi không chỉ có khát vọng, ước mơ mà phải hành động, phải vươn lên mạnh mẽ và trong tiến trình còn nhiều gian khó thách thức này rất mong có sự hợp tác, đồng hành của quý vị và cộng đồng quốc tế" - Thủ tướng nhấn mạnh.

Thủ tướng chia sẻ thêm: Những trẻ em sinh ra từ thập niên đầu đổi mới nay đã trưởng thành, có những ước mơ trong họ nay đã thành hiện thực, nhiều người đã là thầy cô giáo, bác sĩ, kỹ sư, luật sư, ca sĩ, vận động viên… song có thể vẫn còn đó nhiều ước mơ đang dở dang với nhiều day dứt. Những con trẻ ngày nay đang lớn lên trong điều kiện cuộc sống tốt đẹp hơn trước và có những mơ ước tiếp nối mơ ước của bậc cha mẹ, những bậc đi trước với những khát vọng bay cao hơn, vươn xa hơn.

"Chúng ta có vinh dự và trách nhiệm để nuôi dưỡng, tiếp sức cho những ước mơ đó trở thành hiện thực. Phải chăng điều đó là sự tương đồng với phát biểu: "Chúng ta trở nên lớn lao bởi những ước mơ" của vị tổng thống Hoa Kỳ thứ 28, ngài Woodrow Wilson" - Thủ tướng nói.

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc gặp gỡ các chuyên gia trong nước và quốc tế tại diễn đàn - Ảnh: LÊ KIÊN

Chính phủ cần đầu tư cho startup

Giám đốc Trung tâm nghiên cứu khởi nghiệp ĐMST - VSV R&D Thạch Lê Anh phát biểu với cảm hứng từ câu chuyện của Hàn Quốc và sự so sánh với Việt Nam: "So với tốc độ tăng trưởng như hiện tại, GDP bình quân đầu người của Việt Nam sẽ bắt kịp với GDP bình quân đầu người của Hàn Quốc năm 1997 vào năm 2048, tức sau 30 năm nữa. Như vậy, Việt Nam cần tổng cộng 58 năm để làm được những gì Hàn Quốc làm trong 28 năm".

Bà Thạch Lê Anh cho rằng nếu không có chính sách tốt thúc đẩy khởi nghiệp sáng tạo để bứt phá, khoảng cách phát triển giữa Việt Nam và các quốc gia phát triển rất khó được kéo gần. Dẫn chứng từ câu chuyện một quốc gia láng giềng, bà cho biết Indonesia là nền kinh tế lớn thứ 16 trên thế giới tính theo GDP, năm 2012, Indonesia thay Ấn Độ trở thành nền kinh tế G-20 tăng trưởng nhanh thứ hai, sau Trung Quốc.

Ngoài ra, Indonesia cũng là đất nước có hệ sinh thái khởi nghiệp phát triển nhất và là cái nôi ra đời của nhiều startup công nghệ "tỉ đô" nhất trong khu vực Đông Nam Á như: Traveloka, Go-Jek, Tokopedia, Bukalapak.

Trong khi đó, năm 2016 cả Việt Nam có 50 thương vụ đầu tư vào các doanh nghiệp khởi nghiệp với tổng giá trị 205 triệu USD, phần lớn nguồn vốn đầu tư này đến từ các quỹ đầu tư và các nhà đầu tư nước ngoài. Tới năm 2017, với 92 thương vụ đầu tư, tổng số tiền đầu tư cho thị trường đầu tư mạo hiểm đã tăng lên 291 triệu USD và 84% số vốn đầu tư đó đến từ các quỹ đầu tư và nhà đầu tư nước ngoài. Năm 2018, cùng con số 92 thương vụ đầu tư nhưng giá trị đầu tư đã đạt con số 889 triệu USD, gấp 3 lần so với năm 2017.

"Việt Nam đang bỏ lỡ cơ hội đầu tư phát triển công nghệ vì phần lớn startup Việt Nam đang được các quỹ đầu tư và nhà đầu tư nước ngoài tài trợ vốn" - bà Thạch Lê Anh cho hay.

Bà còn đặt vấn đề: "Việt Nam với lợi thế gần 100 triệu dân và GDP đang tăng trưởng nhanh hằng năm, chúng ta sẽ rất sớm trở thành thị trường có sức tiêu dùng lớn để các doanh nghiệp nhắm tới. Vấn đề là chúng ta cần có phương pháp hiệu quả để giữ lại các khoản thu thuế cũng như giữ được các tài sản lớn là các startup tỉ USD".

Từ đó, bà Thạch Lê Anh đề nghị ban hành Luật đầu tư mạo hiểm. Chính phủ cần tham gia trực tiếp để kích thích tăng trưởng số lượng và chất lượng startup.

Để chứng minh đề nghị nêu trên, bà Thạch Lê Anh dẫn chứng: trong tất cả các quốc gia có hệ sinh thái startup đặc biệt phát triển như Mỹ, Israel, Hàn Quốc, Singapore... đều có sự tham gia của chính phủ, không chỉ với vai trò chính sách mà còn dưới vai trò là nhà đầu tư cho quỹ.

Chính phủ Mỹ đã đầu tư 25% tổng số vốn của hai quỹ Huron River Ventures và Michigan Accelerator ngay từ khi mới thành lập, mỗi năm nước Mỹ thu hút 50-60 tỉ USD đầu tư mạo hiểm và Thung lũng Silicon chiếm một nửa số này.

Theo các chuyên gia, Chính phủ cần đầu tư nhiều hơn cho các startup. Trong ảnh: Trần Nguyễn Duy Tuấn (trái) - giải nhất cuộc thi Việt Nam startup wheel 2019 - trong dự án khởi nghiệp Airiot - Ảnh: Q.LINH

Nhìn từ Hàn Quốc: chiến lược "thâm dụng chất xám"

Hàn Quốc từng là một quốc gia nghèo tài nguyên và không dồi dào lao động. Chúng tôi có chiến lược phát triển dựa trên nguồn nhân lực và lựa chọn phương án "thâm dụng chất xám".

Những năm 1960, người Hàn Quốc phát triển công nghiệp chỉ theo phương pháp bắt chước. Chúng tôi bắt chước công nghệ của nước ngoài, nhận chuyển giao, vận hành. Sau giai đoạn sao chép, chúng tôi sáng tạo trên nền tảng đó. Từ những năm 1980, chúng tôi mới bắt đầu sáng tạo, đầu tư lớn cho các hoạt động nghiên cứu, sáng tạo. Không có con đường nào khác để phát triển ngoài đầu tư vào khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo.

Nguồn nhân lực là chìa khóa để phát triển nền kinh tế dựa trên công nghệ thông tin. Đây là lực lượng lao động trí thức, chứ không phải là lực lượng lao động công nghiệp.

Để chuyển đổi thành công sang nền kinh tế công nghệ thông tin, Chính phủ cần khuyến khích sự tham gia của khu vực tư nhân không chỉ trong quá trình thiết kế chính sách, mà cả khi xây dựng cơ sở hạ tầng.

Trong quá trình này, Chính phủ phải tạo ra môi trường rất thuận lợi để khu vực kinh tế tư nhân tiếp nhận, ứng dụng khoa học công nghệ của nước ngoài.

Sở dĩ Hàn Quốc lựa chọn công nghệ thông tin làm mũi nhọn bởi nó phù hợp với chính sách "thâm dụng chất xám" nêu trên, không đòi hỏi quá nhiều nguồn lực và tài nguyên thiên nhiên.

GS Sungchul Chung (ĐH Khoa học và công nghệ Hàn Quốc, nguyên viện trưởng Viện Chính sách khoa học và công nghệ Hàn Quốc)

Tránh lẫn lộn chức năng trong bộ máy nhà nước

Trong tham luận trình bày tại diễn đàn Cải cách và phát triển Việt Nam 2019 sáng 19-9, TS Nguyễn Sĩ Dũng, nguyên phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, đặt ra 4 vấn đề về hoàn thiện tổ chức bộ máy nhà nước bao gồm: lựa chọn hệ chuẩn bộ máy theo Hiến pháp; lựa chọn phương thức vận hành theo nhà nước điều chỉnh hay nhà nước kiến tạo phát triển; phân định rõ ràng giữa hành pháp chính trị và hành chính công vụ; và phân quyền cho địa phương.

Khi bàn về việc lẫn lộn chức năng trong bộ máy, TS Dũng cho rằng không nên chính trị hóa toàn bộ bộ máy, trong đó có hành chính công vụ. Theo nguyên phó chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội, các kỹ năng chính trị dù cần thiết nhưng không phải dùng để thực thi công vụ, bởi nếu chỉ giỏi vận động cử tri để lấy phiếu thì chưa chắc có thể điều hành công việc tốt.

N.ĐĂNG

Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng: Phải hành động để hiện thực hóa khát vọng thịnh vượng

TTO - Theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, Việt Nam sẽ thử nghiệm khung khổ pháp lý cho các loại hình kinh doanh mới, kinh tế số, cung cấp dịch vụ công, quản lý và bảo vệ môi trường theo nguyên tắc thị trường.

LÊ KIÊN