Khi trải nghiệm thực tế trở thành gánh nặng

H.T.T.D. - sinh viên năm 3 ngành ngôn ngữ Anh, Trường đại học Ngân hàng TP.HCM - từng có kỳ thực tập ngắn ngủi tại một công ty bất động sản ở Thủ Đức, và được hứa phụ cấp 3 triệu đồng/tháng.

“Mình làm việc hết tuần trong kỳ nghỉ hè, từ 8h-17h, có làm thêm cả thứ Bảy. Hằng ngày mình đều đi từ Biên Hòa lên Thủ Đức, khoảng 15-17km”, T.D. kể lại.

Tuy nhiên T.D. bị cho nghỉ việc một cách đột ngột. Ban đầu, quản lý nói “không hợp năng lực”. T.D. thấy lý do này không thuyết phục nên nhắn tin hỏi lại. Một tháng sau, người hướng dẫn thực tập cho biết đã “nghe nhầm” ý của quản lý.

T.D. nghi ngờ công ty cố tình cho nghỉ sớm để khỏi phải trả phụ cấp, vì thời gian làm việc của cô chỉ vừa tròn 15 ngày.

Khi liên hệ lại để hỏi, T.D. nhận được tin nhắn trả lời rằng công ty “không đủ khả năng chi trả”. Họ còn viện lý do T.D. “chưa nộp đơn nghỉ việc” để trì hoãn, dù cô chưa hề ký hợp đồng lao động. Sau khi T.D. gửi đơn theo yêu cầu, công ty im lặng và không phản hồi nữa.

T.D. chia sẻ nhiều bạn trẻ xin thực tập tại đây cũng gặp tình huống “éo le” như vậy.

Công việc chính khi đi thực tập của T.D. là tuyển dụng nhân sự, nhiệm vụ là tuyển các nhân viên kinh doanh (sale) để bán bất động sản bằng cách đăng bài trên các nền tảng tuyển dụng như Facebook và Top CV. Chỉ tiêu mà một thực tập sinh như T.D. cần đạt là khoảng 2 - 4 người/tháng.

N.K.H. - sinh viên năm tư, Trường đại học Khoa học xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia TP.HCM) - từng phải dừng kỳ thực tập sớm vì kiệt sức.

K.H. thực tập tại một đơn vị được gọi là tạp chí, nhưng thực tế hoạt động như một đơn vị chuyên tổ chức sự kiện, với mong muốn học cách làm nội dung và truyền thông. Dù bản mô tả công việc ghi rõ ràng, nhưng khối lượng việc thực tế của K.H. vượt xa mức tưởng tượng.

Ban đầu, K.H. chỉ cần lên công ty 2 - 3 ngày/tuần, nhưng vì các sự kiện diễn ra liên tục, K.H. bị yêu cầu làm hết tuần như nhân viên chính thức, thậm chí có những hôm làm việc đến 12h đêm và cả 2 ngày cuối tuần.

“Mình phải đảm nhiệm nhiều vai trò, từ viết nội dung, tìm tin tức, thiết kế hình ảnh, đến đăng bài. Đặc biệt phải làm việc với khách hàng, hỗ trợ họ làm hợp đồng và thường xuyên phải tương tác với 3 - 4 khách hàng cùng lúc để thực hiện một sự kiện.

Khi không có sự kiện, mình phải hỗ trợ các buổi ghi hình, bao gồm tiếp khách, nói chuyện với khách mời, chuẩn bị đồ đạc và kiểm tra hình ảnh. Khi có sự kiện thì chạy các khâu hậu cần, bưng bê, vận chuyển, đặt đồ ăn, thậm chí ngồi quầy tiếp tân”, K.H. chia sẻ

K.H. nhận định rằng những đầu việc mình đảm nhận không khác gì công việc của một nhân viên chính thức. Dù vậy mức phụ cấp chỉ 2 triệu đồng/tháng, bằng một nửa chi phí sinh hoạt của bạn tại TP.HCM.

Những lời hứa “sẽ được nhận chính thức nếu có chỗ” dần trở nên mơ hồ. “Có bạn thực tập ở đây 12 tháng rồi vẫn chưa được lên chính thức”, K.H. tâm sự.

Quy định về thực tập ra sao?

ThS Mai Hoàng Phước (khoa luật, Trường đại học Kinh tế - Luật, Đại học Quốc gia TP.HCM) giải thích: “Pháp luật hiện hành, cụ thể là Bộ luật Lao động 2019, chưa có định nghĩa rõ ràng về khái niệm sinh viên thực tập. Vì vậy hoạt động này hiện nằm trong một ‘vùng xám’ pháp lý, khiến nhiều doanh nghiệp có thể lợi dụng để tiết kiệm chi phí nhân sự”.

Theo ông, cần phân biệt ba trường hợp sau:

Nếu là “thực tập” đơn thuần, sinh viên chỉ quan sát, học hỏi. Pháp luật không bắt buộc doanh nghiệp phải trả phụ cấp, trừ khi có thỏa thuận với nhà trường hoặc chính sách riêng.

Nếu là “tập nghề” có làm ra sản phẩm theo Điều 61, Khoản 2 của Bộ luật Lao động, doanh nghiệp phải trả lương cho phần giá trị mà sinh viên tạo ra.

Nếu là “lao động trá hình”, tức sinh viên làm việc như nhân viên chính thức, chịu sự quản lý và giám sát, thì quan hệ này đã mang bản chất lao động. Khi đó việc không trả lương vi phạm Điều 90 và 91 của Bộ luật Lao động 2019.

Vì vậy doanh nghiệp sử dụng danh nghĩa “thực tập sinh” để tránh ký hợp đồng, không trả lương hay không đóng bảo hiểm xã hội là hành vi vi phạm pháp luật.

“Khi gặp bất cập trong quá trình thực tập, sinh viên nên chủ động đối thoại với người phụ trách hoặc phòng nhân sự, ưu tiên qua email để có bằng chứng. Đồng thời cần lưu giữ tài liệu thể hiện mình đang làm việc như nhân viên thật như email giao việc, sản phẩm đã làm, bảng chấm công”, ông Phước chia sẻ.

Trong trường hợp không được giải quyết, sinh viên nên báo cho giảng viên hướng dẫn hoặc trung tâm hỗ trợ việc làm của trường để được bảo vệ.

“Quan trọng hơn cả, trước khi thực tập, các bạn phải tìm hiểu kỹ doanh nghiệp, đọc rõ thỏa thuận và mạnh dạn từ chối nếu nhận thấy dấu hiệu bóc lột. Thực tập là để học, không phải để bị lợi dụng”, ông Phước cho biết.

Thực tập sinh nước ngoài không còn là 'lao động giá rẻ' ở các nhà máy nhỏ Nhật Bản

Chi phí tuyển dụng tăng khiến lao động nước ngoài không còn là lựa chọn “giá rẻ” tại các nhà máy nhỏ ở Nhật Bản.