Ngày 15-9, Hãng tin Reuters dẫn dự thảo nghị quyết của hội nghị thượng đỉnh Ả Rập - Hồi giáo diễn ra trong ngày, cảnh báo cuộc tấn công của Israel vào Qatar và các "hành động thù địch" khác đe dọa sự chung sống hòa bình và nỗ lực bình thường hóa quan hệ trong khu vực. Hội nghị do Qatar triệu tập khẩn, nhằm vận động sự đoàn kết tại vùng Vịnh sau vụ tấn công ngày 9-9 của Israel.

Kêu gọi đoàn kết chống Israel

"Chúng tôi trân trọng sự đoàn kết của các nước Ả Rập và Hồi giáo anh em, cũng như các nước bạn bè trong cộng đồng quốc tế đã lên án vụ tấn công man rợ này của Israel. Họ bày tỏ sự ủng hộ hoàn toàn đối với chúng tôi và các biện pháp pháp lý hợp pháp mà chúng tôi sẽ thực hiện để bảo vệ chủ quyền đất nước" - Thủ tướng Qatar Mohammed bin Abdulrahman bin Jassim Al Thani nói trước hội nghị, cho rằng cần có biện pháp tập thể để đáp trả Israel.

Thủ tướng Qatar, nước đang làm trung gian cho đàm phán hòa bình Gaza, cũng chỉ trích Israel liên tục làm chệch hướng các cuộc đàm phán.

Phản ứng như thế nào với Israel, một đồng minh quan trọng của Mỹ, sẽ là lựa chọn khó khăn cho các nước vùng Vịnh. Nhưng "nếu chúng ta không lên tiếng ngay bây giờ, các thủ đô khác của vùng Vịnh sẽ là mục tiêu tiếp theo" - ông Bader Al-Saif, chuyên gia lịch sử tại Đại học Kuwait, nhận định.

"Các nhà lãnh đạo Qatar đã học được một bài học đắt giá: Những lời hứa bảo vệ của ông Trump phần lớn đều vô giá trị, đặc biệt là khi nói đến Israel" - ông Mohamad Bazzi, giám đốc Trung tâm Hagop Kevorkian về nghiên cứu Cận Đông và là giáo sư báo chí tại Đại học New York, nhắc đến việc Tổng thống Mỹ từng hứa bảo vệ Qatar khi thăm nước này hồi tháng 5-2025.

Vì vậy, giới phân tích cho rằng cuộc thượng đỉnh sẽ không chỉ dừng lại ở việc lên án Israel. "Tôi nghĩ rằng việc thông qua một số biện pháp nhất định sẽ là một tuyên bố rất mạnh mẽ đối với Netanyahu (Thủ tướng Israel)" - Tổng biên tập Faisal Abdulhameed al-Mudahka của tờ Gulf Times nói, cho rằng kết quả hội nghị sẽ phản ánh sự đoàn kết của khu vực ở mức độ nào.

Đáng chú ý là Các Tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) - một bên ký kết Hiệp định Abraham bình thường hóa quan hệ với Israel - đã chỉ trích Israel một cách bất thường và mạnh mẽ trước và sau vụ tấn công Qatar.

Ông Trump tiến thoái lưỡng nan

Bất cứ phản ứng nào của các nước Ả Rập cũng sẽ gây khó khăn cho Mỹ. Nhà Trắng khẳng định Tel Aviv đã hành động "đơn phương" trong vụ tấn công ở Doha.

Tổng thống Mỹ Donald Trump đã nhấn mạnh Qatar, nơi đặt căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ ở căn cứ không quân Al Udeid, là một đồng minh quan trọng của Washington, đồng thời trấn an rằng các cuộc tấn công của Israel sẽ không tái diễn.

Tuy nhiên mối quan hệ đồng minh này có thể thay đổi khi các nước vùng Vịnh đặt câu hỏi về độ tin cậy của Mỹ. Hội nghị diễn ra tại Doha lần này không tập trung vào Gaza mà nhằm truyền tải thông điệp rõ ràng tới Mỹ: phải đảm bảo an ninh cho các đồng minh tại vùng Vịnh trước một đồng minh khác là Israel.

Các nhà phân tích cho rằng các lựa chọn về ngoại giao của vùng Vịnh bao gồm UAE hạ cấp quan hệ ngoại giao với Israel hoặc giảm bớt sự tham gia vào Hiệp định Abraham - một thành tựu chính sách đối ngoại lớn nhất của ông Trump trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên. Hoặc Qatar có thể rút khỏi vai trò trung gian hòa giải giữa Mỹ và một số đối thủ của Washington.

Ông Hasan Alhasan, nghiên cứu viên cao cấp về chính sách Trung Đông tại Viện Nghiên cứu chiến lược quốc tế ở Bahrain, cho biết các quốc gia vùng Vịnh cũng có thể đẩy mạnh các vụ kiện chống lại Israel tại các tòa án quốc tế.

Về an ninh, các nước vùng Vịnh có thể rời khỏi quỹ đạo của Mỹ. Ông Abdulaziz Sager, chủ tịch Trung tâm Nghiên cứu vùng Vịnh tại Saudi Arabia, cho biết các quốc gia Ả Rập tại khu vực có thể kích hoạt và mở rộng "Lực lượng Lá chắn bán đảo" - một hiệp ước quân sự từ những năm 1980 - và đối thoại nghiêm túc với Mỹ về các điều khoản hợp tác an ninh.

Hầu hết bảy quốc gia vùng Vịnh đều phụ thuộc vào vũ khí quân sự của Mỹ và là nơi đặt các căn cứ của Mỹ, nhưng những thất bại gần đây của Mỹ trong việc bảo vệ lãnh thổ của họ có thể thúc đẩy các quốc gia Ả Rập đa dạng hóa năng lực phòng thủ hoặc yêu cầu Mỹ đảm bảo an ninh mạnh mẽ hơn, Đài CNN bình luận.

Về kinh tế, vùng Vịnh có thể điều hướng hàng ngàn tỉ USD doanh thu hàng năm từ dầu khí dùng để đầu tư khắp toàn cầu, một phần tạo nên quyền lực mềm của khu vực, và áp các hạn chế thương mại với Israel.

"Hàng ngàn tỉ USD mà các quốc gia vùng Vịnh sẽ bơm vào Mỹ trong thập niên tới được đặt nền tảng vùng Vịnh an toàn và ổn định. Nhưng nếu chúng ta cảm thấy bất an, điều đang xảy ra do một đồng minh của Mỹ như Israel, thì số tiền đó có thể được chuyển đến nơi khác", ông Al-Saif đánh giá.

Tin tức thế giới 16-9: Khối Ả Rập, Hồi giáo đồng tình chống Israel; Mỹ bắn cháy tàu ma túy Venezuela

Các nước Ả Rập, Hồi giáo kêu gọi xem xét lại quan hệ ngoại giao và kinh tế với Israel; Thủ tướng Israel cảnh báo Hamas; Quan hệ Mỹ - Venezuela thêm căng thẳng... là những tin tức thế giới đáng chú ý sáng 16-9.