Phóng to

Bốn án tử hình: Lê Quang Vịnh, Lê Hồng Tư, Lê Văn Thành và Huỳnh Văn Chính (từ trái qua, trên xuống) đăng tải trên báo chí Sài Gòn năm 1962 - Ảnh tư liệu

TT - Thành đoàn không chỉ là tên gọi của cơ quan Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Sài Gòn - Gia Định trong những năm chống Mỹ, đó còn là biểu tượng của sự ngoan cường, mưu trí đánh Mỹ ngay trong nội đô Sài Gòn. Hình ảnh của Thành đoàn anh hùng một thời hoa và lửa, một thời bom đạn và tình yêu nở hoa như vẫn còn lung linh cho đến tận hôm nay...

“Quyết tử quân” giữa Sài Gòn

Đầu năm 1961, Mỹ đưa thêm 1.000 sĩ quan đến Sài Gòn âm mưu mở rộng sự can thiệp quân sự vào VN. Mặt trận dân tộc giải phóng miền Nam VN ra lời hiệu triệu: “Hãy ngăn chặn bàn tay đẫm máu của đế quốc Mỹ”. Một tiểu đội vũ trang Quyết tử quân được thành lập bí mật giữa lòng đô thị Sài Gòn đúng vào dịp kỷ niệm ngày thành lập Đoàn 26-3-1961. Ông Lê Hồng Tư, khi đó 26 tuổi, phụ trách cánh vũ trang của ban cán sự SVHS khu Sài Gòn -Gia Định, lần giở lại ký ức:

... Ngày 7-4-1961, hai “học trò” Trí, Thành chạy xe gắn máy bám theo một chiếc ôtô sang trọng. Đến trước một căn biệt thự trên đường Trương Minh Ký (nay là đường Nguyễn Thị Diệu, quận 3), khi viên sĩ quan Mỹ đứng tần ngần chờ mở cổng thì một tiếng nổ chát chúa vang lên... Chiều hôm đó, Đài BBC đưa tin đại tá William Thomas, cố vấn Mỹ đặc trách xây dựng sân bay quân sự, đã tử thương...

... Ngày 8-7-1961, ba anh Thành, Trí, Bộ đi hai xe gắn máy bám theo và tống một quả thủ pháo vào chiếc ôtô chở đại sứ Mỹ Frederick Nolting trên đường Pasteur. Không có tiếng nổ, chỉ có tiếng la hoảng, cận vệ của đại sứ Mỹ chỉ kịp bắn trúng vè sau xe Trí. Để “xả xui”, ít ngày sau đó hai anh Thành, Trí đã tung lựu đạn lên một xe quân sự trên đường Lê Văn Duyệt (nay là đường Cách Mạng Tháng Tám)...

Sau nhiều phi vụ táo bạo, địch ráo riết truy lùng Quyết tử quân. Do sơ hở, các chiến sĩ lần lượt bị bắt. Tại tổng nha cảnh sát, họ đã trải qua những trận tra tấn ác nghiệt của kẻ thù.

Ông Lê Hồng Tư cho biết: “Ngán nhất là bị trói ngược hai tay ra sau rồi treo lên, chỉ một hồi là ngất xỉu”. Họ bí mật bàn cách đối phó trước tòa án địch: chỉ thừa nhận là SVHS yêu nước đánh Mỹ xâm lược, còn hai anh Lê Hồng Tư và Lê Quang Vịnh được “dự kiến” sẽ lãnh án tử hình nên phải “nói càng nhiều càng tốt”.

Thật ra, anh Vịnh không phải là Quyết tử quân mà là cán bộ Hội LHTN SVHS giải phóng khu Sài Gòn - Gia Định bị bắt khi địch càn vào căn cứ ở Đức Hòa (Long An).

Ngày 24-5-1962, Mỹ - Diệm đưa hai anh Vịnh, Tư và 10 chiến sĩ Quyết tử quân ra tòa án quân sự đặc biệt. Phòng xử án chật ních người, ngoài thầy cô, bè bạn, đồng bào còn có hàng chục nhà báo đang chĩa máy ảnh về phía họ. “Bị cáo” Tư khéo léo từ chối luật sư bào chữa là ông Nguyễn Tiến Tranh: “Cám ơn luật sư, tôi biết mình chắc chắn lãnh án tử hình, cãi cho tôi ông sẽ mất uy tín nghề nghiệp”.

- Bị cáo Lê Hồng Tư có nhận tội tổ chức ám sát người Mỹ?- Tại người Mỹ xâm lược nên chúng tôi phải đấu tranh. - Liệng lựu đạn mà là đấu tranh chính trị à?

- Chúng tôi đấu tranh chính trị mãi mà không được gì nên phải tìm vũ khí của lính cộng hòa đánh Mỹ. Vũ khí của chúng tôi còn ít nên quí lắm, chỉ dành “tặng” sĩ quan Mỹ mà thôi (cả phòng xử án cười ồ).

- Xử án tử hình bị cáo có hối tiếc gì không?- Chỉ tiếc là không đủ lựu đạn để giết hết tụi Mỹ.

Còn anh Vịnh hùng hồn tố cáo chế độ mất dân chủ, tay sai của ngoại bang... Phiên tòa kéo dài từ sáng sớm tới tận khuya. Bốn “bị cáo” là Lê Hồng Tư, Lê Quang Vịnh, Lê Văn Thành và Huỳnh Văn Chính bị tuyên án tử hình. Họ đồng loạt hô: “Đả đảo luật pháp phát xít!”.

Cảnh sát nhào tới dùng dùi cui đập túi bụi. Trên đường về lại nơi giam giữ, họ cùng hòa nhịp hát “Giải phóng miền Nam chúng ta cùng quyết tiến bước. Diệt đế quốc Mỹ phá tan bè lũ bán nước...”. Niềm vui sướng dâng cao vì đó là lần đầu tiên họ được hát vang bài Giải phóng miền Nam ngay giữa lòng đô thị Sài Gòn.

Phóng to Từ trái qua phải: Trương Văn Khuê, Nguyễn Duy Thông, Lê Văn Nuôi (dấu X), Nguyễn Xuân Thượng và Lương Đình Mai là những SV đã cắt tay lấy máu viết khẩu hiệu "Tự do hay là chết" trong phiên tòa ngày 18-3-1972 tại tòa án quân sự Bạch Đằng - Ảnh tư liệu Tin Sáng, một tờ báo “thân” với phong trào SVHS, ngày đó có đoạn viết: “Tất cả những người tham dự phiên tòa đã vô cùng xúc động trước hào khí bừng bừng của anh chị em SVHS được chế độ này gọi là can phạm... Có chứng kiến tận mắt cái hào khí ấy mới thấy rằng niềm tin bạo quyền dù có tàn ác đến đâu rồi cũng bị dân tộc này xô đổ, đế quốc dù có thâm độc đến đâu rồi cũng bị dân tộc này đánh gục...”.

Nhiều người dân hai bên đường ngỡ ngàng, còn mấy tay giám thị đi cùng phải năn nỉ... Những ngày sau đó, bốn tử tội bàn bạc cách “chết cho đàng hoàng”, nếu có ra máy chém khí thế cũng phải hiên ngang.

Thủ lĩnh chiến dịch “MK3”

Nửa cuối tháng 3-1972, báo chí Sài Gòn đồng loạt đăng bài tường thuật về một phiên tòa đặc biệt xét xử các SVHS. Đặc biệt, hầu hết các báo đều đăng tải phần tra hỏi “bị cáo” Lê Văn Nuôi - khi đó là chủ tịch Tổng đoàn học sinh Sài Gòn.

34 năm sau, anh Lê Văn Nuôi vẫn còn nhớ đến từng chi tiết những sự kiện ngày ấy: “Bấy giờ là khoảng giữa năm 1971, mâu thuẫn giữa tổng thống Nguyễn Văn Thiệu và phó tổng thống Nguyễn Cao Kỳ trước bầu cử rất gay gắt. Thiệu dự định hất cẳng Kỳ để độc diễn. Cấp trên giao cho chúng tôi đấu tranh khai thác mâu thuẫn của địch”.

Qua bàn bạc, Tổng đoàn HS Sài Gòn và Tổng hội SV Sài Gòn cử một phái đoàn đến gặp ông Kỳ tại trại Phi Long (sân bay Tân Sơn Nhất) đề nghị tạm hoãn quân sự học đường cho học sinh trong thời gian thi cử và tranh thủ “mượn” dinh quốc khách trên đường Tú Xương (nay là Nhà Thiếu nhi TP.HCM) làm trụ sở hoạt động của SVHS thay cho trụ sở 207 Hồng Bàng đã bị cảnh sát chiếm đóng.

Ngay sau khi chứng kiến cảnh SVHS tay không xuống đường đánh nhau với cảnh sát, Kỳ cho cung cấp máy đánh chữ, giấy in truyền đơn và 2.000 quả MK3 - loại lựu đạn dùng trong quân trường. Trận đầu tiên diễn ra trước cổng Đại học Vạn Hạnh.

Từ một cuộc biểu tình trong sân trường, SVHS tràn xuống đường đặt MK3 phá tung các thùng phiếu đặt trên một đoạn dài đường Trương Minh Giảng (nay là Lê Văn Sĩ). Chiến dịch “MK3” đã có hiệu nghiệm ngay, không ai dám đi bầu. Thiệu điên cuồng ra lệnh lùng bắt “bọn HS phá hoại”, danh sách truy nã lên đến hơn 100 người.

Các nhóm “Sao chổi”, “Sao xẹt”... đánh xong là “hô biến”, song cuối cùng bọn mật vụ cũng lần ra “sở chỉ huy chiến dịch” nhưng không dám vô vì đó là... dinh phó tổng thống Nguyễn Cao Kỳ! Nhưng sau khi liên danh Thiệu - Hương trúng cử, hàng loạt thủ lĩnh phong trào SVHS lần lượt bị bắt, trong đó có Huỳnh Tấn Mẫm, Võ Như Lanh, Nguyễn Xuân Thượng, Võ Thị Bạch Tuyết, Lê Văn Nuôi...

Ngày 18-3-1972, địch đưa 10 SVHS chỉ huy “chiến dịch MK3” ra tòa án quân sự mặt trận ở bến Bạch Đằng để xử tội “phá rối trật tự trị an”. Phiên tòa diễn ra bên trong, SVHS chỉ được đứng bên ngoài hàng rào kẽm gai. Hai luật sư Nguyễn Long và Vũ Văn Mẫu (sau này là thủ tướng của chính phủ Dương Văn Minh cuối tháng 4-1975) tham gia biện hộ cho các SVHS.

Lê Văn Nuôi khai lựu đạn MK3 là do cựu phó tổng thống Nguyễn Cao Kỳ cung cấp, nhưng do ông Kỳ không có mặt nên tòa tuyên bố hoãn vô thời hạn. Các “bị cáo” lập tức túa ra, hô to: “Đả đảo tòa án quân sự mặt trận”, “Đả đảo Nguyễn Văn Thiệu”, “Yêu cầu chính quyền trả tự do cho chúng tôi!”...

Trong lúc chờ bị áp giải ra xe, họ rút dao lam giấu sẵn dưới tóc ra cắt tay, lấy máu vẽ lên tường dòng chữ “Tự do hay là chết”. Theo phân công, mỗi người phải lấy đủ máu vẽ một chữ. “Có người phải cắt tay tới ba lần mới lấy đủ máu - anh Lê Văn Nuôi nhớ lại - Trước đó anh Mẫm học y khoa nên hướng dẫn anh em cách cắt được nhiều máu mà không nguy đến tính mạng”. Cảnh sát và quân cảnh xông vào đàn áp và đưa số SVHS lên xe về trại giam...

Đi “tàu bay”, “tàu lặn”, “hút thuốc Salem”..., những đòn tra tấn tàn bạo trong lao tù của kẻ thù với phong trào SVHS như để thử thách thêm khí tiết của những người cộng sản trẻ tuổi. “Biết bao người đã hi sinh, tiếc gì thân mình, quyết không khai”, họ nghĩ vậy giữa lằn ranh sống chết. Và họ tiếp tục đi tới.

Vì họ có lòng tin mãnh liệt vào con đường mình đang bước tới...