Ông Lưu Văn Ràng - nhà nông tâm huyết và nặng tình với cây quýt hồng Lai Vung - Ảnh: NGỌC TÀI

Đầu tháng 11 âm lịch, gió bấc thổi từng cơn, tiết trời se lạnh, đây là thời điểm quýt hồng bắt đầu lên "da lươn". Nhà nhà sẽ hối hả, rộn ràng chăm sóc quýt. Đó là hình ảnh những năm trước, nhưng năm nay len lỏi trong từng mảnh vườn là nỗi buồn miên man.

Biến nỗi buồn thành động lực

Quýt hồng chết vì bệnh chết xanh, không cầm cự được, nhiều chủ vườn bấm bụng đốn sạch. Ai còn nặng tình với quýt sẽ tiếp tục trồng nhưng đa phần đều có chung một kết quả. "Còn một cơi đọt nữa là lấy trái thì cây chết. Nông dân vừa tức vừa buồn" - ông Ràng chậc lưỡi.

Hiện diện tích quýt hồng chỉ còn khoảng 500ha, giảm khoảng 70% so với thời kỳ cực thịnh, trong số này chỉ còn khoảng 200ha nhiễm bệnh nhẹ có thể cung ứng dịp tết năm nay. 

Nông dân quay lưng với loài cây mang đến ấm no, giàu sang của cả vùng là quyết định cực chẳng đã. Riết rồi nhiều nhà vườn đâm nản, quay sang đổ lỗi cho số phận, có thể cây quýt đã "hết duyên" với vùng đất này.

Nặng lòng với cây quýt, thương người nông dân xứ quýt, ông Ràng cầm lòng không đặng. Năm nay dù vườn nhà vẫn còn vài chục cây có thể xử lý ra bông nhưng ông Ràng quyết không để trái. Ông bảo phải dưỡng sức cho cây, "cưng" những cây bố mẹ đã cho ông "trái ngọt" bao năm. 

"Chúng chính là nguồn gen quý, phải chắt chiu để khi tìm được bài thuốc đặc trị bệnh chết xanh thì còn giống để nhân ra. Bao nhiêu tiền tui cũng không màng đến" - ông Ràng tâm sự.

Nỗi buồn xứ quýt trở thành động lực mạnh mẽ để ông tìm tòi, mổ xẻ nguyên nhân mỗi ngày. 

Gặp ai trồng quýt có thâm niên, ông cũng hỏi cặn kẽ tình hình "sức khỏe" vườn nhà, các kỹ thuật chăm sóc trong mấy năm trước, rồi qua đó ông dần dà rút ra được đặc điểm, đặc tính của từng vườn. Nguyên nhân vì sao vườn này chết trước, vườn kia chết từ từ, vườn nọ chết một lượt.

Nhà nông thuyết phục nhà khoa học

Đến ngày UBND huyện Lai Vung mở hội thảo khoa học, có các chuyên gia, nhà khoa học và nhà vườn tham dự, ông chuẩn bị sẵn sàng các số liệu thực tế mà ông thu thập được để trình bày ý kiến của mình. 

Khi lãnh đạo UBND tỉnh mở lời: "Anh Tư Ràng phát biểu đi", ông liền rành rọt từng câu: "Các nhà khoa học đưa ra ba nguyên nhân là do nông dân lạm dụng phân hóa học làm đất chai, pH trong đất thấp, cây giống không chất lượng. Tui cho rằng đúng nhưng chưa đủ".

Nói rồi ông Ràng dẫn chứng bằng những con số cụ thể: "Vườn mới của tui, đất lúa tui lên vườn, đất tốt lắm, pH trong đất cũng đảm bảo. Cây giống thì mỗi lần trồng mới tui đều giữ lại vài cây trồng trên vườn cũ. 

Nhưng cây sắp cho trái thì chết, trong khi những cây trên vườn cũ tui trồng xen với cây trưởng thành, được che nắng, che bụi thì xanh tốt. Tui cho rằng các nhà khoa học đã bỏ qua một nguyên nhân là ô nhiễm môi trường".

Đưa ra nguyên nhân, ông Ràng liền nêu giải pháp đã được ông thử nghiệm thành công trên vườn nhà. 

"Tui làm thử nghiệm dùng lưới che nắng. Tui che trên đọt cây theo tỉ lệ, che 1/3 nắng sáng và 2/3 nắng chiều, ở giữa tui chừa một khoảng trống. Sau một tháng cây vàng lá, thoi thóp sắp chết thì xanh trở lại. Tui cho rằng do ánh nắng hiện nay độc hơn ngày trước, không khí cũng ô nhiễm, có nhiều khói bụi hơn làm cây quang hợp kém".

Kết luận của ông Ràng làm cả nhà khoa học và nông dân đều trầm ngâm, gật gù. Ông nói đến đâu đều có dẫn chứng thực tế, thực nghiệm đến đó nên không ai có thể phản bác. 

Sau hội thảo khoa học, ông Tư Ràng tiếp tục mở rộng thử nghiệm việc che nắng cho cây quýt. Liếp nào quýt được che thì xanh tốt, còn lại thì ngắc ngoải. Ông còn kết hợp bón phân hữu cơ tự ủ, kết quả đất tơi xốp hẳn, độ pH trong đất cũng được cải thiện, cây phục hồi từng ngày.

Ông Ràng còn rất "chịu chơi" ở các khoản đầu tư máy móc, thiết bị hiện đại, nhất là các thiết bị đo, kiểm tra đất, nước. 

"Ai mần đi mượn này, mượn kia chứ tui có gần đủ từ đo pH đất, nước. Mình làm nông nhưng phải căn cứ vào thực tế, phải có con số hẳn hoi chứ không thể nói đại hay ước chừng" - ông Ràng chia sẻ.

Làm gì cũng phải quyết tâm

Ông Ràng không phải nông dân "nhà nòi", ông xuất thân là một thợ sửa điện tử, sống ở phố thị và từng có thời gian làm ở công ty điện lực. 

Đến khi tuổi ngoài 40 ông mới dừng công việc kinh doanh, sửa chữa điện tử để chuyển sang làm nông - đến nay đã ngót nghét 20 năm. 

Ở bất cứ lĩnh vực nào ông cũng dành nhiều tâm huyết và một trong những "bí kíp" của ông là phải tìm hiểu cặn kẽ, phải thực sự chuyên sâu từng ngóc ngách của lĩnh vực mà ông chọn.

Minh chứng là khi ông về vườn làm nông, ông bắt tay tìm tòi cách phối trộn phân, thuốc để giảm giá thành sản xuất. Cách ông nghĩ và làm khiến nhiều người không khỏi ngạc nhiên lẫn thán phục. 

"Thay vì mua phân thành phẩm N-P-K, tui mua phân đơn rồi trộn với nhau. Nói thì dễ nhưng để trộn đúng tỉ lệ mong muốn đòi hỏi phải nghiên cứu, thử nghiệm rất kỹ. Làm sao tỉ lệ mình phối ra không khác mấy so với phân thành phẩm bán ngoài thị trường. Cái hay là giá thành giảm hơn 30%, thêm nữa mình chọn được đúng loại phân chất lượng để phối".

Về thuốc hóa học, ông đi đến đâu cũng tranh thủ ghé các công ty thuốc bảo vệ thực vật để xin danh mục sản phẩm của công ty. 

Trong đó sẽ có cụ thể tên thương phẩm, hoạt chất sử dụng, công dụng như thế nào. Sau này ông tìm đến các phòng nông nghiệp để xin luôn danh mục thuốc bảo vệ thực vật được cấp phép lưu hành.

Ông dành nhiều thời gian nghiên cứu, so sánh, đối chiếu với thực nghiệm sử dụng của bản thân. Sau đó ông lưu thành một "sổ tay bí kíp" cách phối trộn phân, các loại thuốc sử dụng hiệu quả phòng trừ bệnh trên cây có múi. 

Một điều đáng trân trọng ở ông Ràng là ông không hề giấu giếm cho riêng mình, ông sẵn sàng chia sẻ, in ra thành những tập tài liệu nhỏ. Ai muốn học, ông chỉ tận tình rồi cho luôn tài liệu để họ lưu lại.

Tiên phong đưa quýt hồng lên chậu

Ông Ràng là người tiên phong đưa quýt hồng lên chậu thành công, và hiện giờ quýt chậu vừa là niềm vui vừa là nguồn thu nhập của nhiều nhà vườn Lai Vung mỗi dịp tết.

Bà con đưa quýt hồng lên chậu và đưa nhiều loại cây khác lên chậu từ sáng kiến của ông Tư Ràng, tăng thêm thu nhập - Ảnh: N.TÀI

Khi trái quýt vàng óng, trĩu cành có mặt trên phố, trở thành mặt hàng "hot" chưng tết, điều lão nông này vui sướng không phải vì nguồn thu nhập rủng rỉnh mà là đã khởi xướng cho nhiều nông dân ở các vùng miền mạnh dạn đưa đặc sản quê nhà lên chậu.

"Bây giờ bắp lên chậu, dừa lên chậu, hễ nông dân ở đâu trồng cây gì đều tự tin trồng chậu để bán, giới thiệu với mọi người. Nghĩ vậy là tui vui rồi" - ông Ràng chia sẻ.

Năm 2005, quyết định làm sản phẩm độc đáo này với ông Ràng như một "canh bạc" nhưng ông không hề nao núng.

Phải hai vụ mất trắng, tốn ngót nghét 60 triệu đồng, thời điểm đó tương đương 8 cây vàng, quýt chậu mới cho "trái ngọt".

Ba năm theo đuổi một sản phẩm phục vụ tết, ông Ràng còn nhớ như in quýt chậu bán đầu tiên ở chợ hoa xuân TP Cần Thơ 2008 và bán đắt như tôm tươi. Còn hiện nay quê ông có hẳn tổ hợp tác quýt hồng trồng chậu do ông làm tổ trưởng.

Quýt hồng Lai Vung trồng chậu độc, lạ sẵn sàng phục vụ Tết Canh Tý 2020

TTO - Nhà vườn tại huyện Lai Vung, tỉnh Đồng Tháp đã chuẩn bị sẵn sàng mặt hàng quýt hồng trồng chậu để cung ứng cho thị trường Tết Canh Tý 2020.